"ίσως βρισκόμαστε ενώπιον του πρώτου πολέμου στην Ευρώπη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είναι πόλεμος για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές (resource war)"

Το κάθε άτομο χρησιμοποιεί τα δικά του κριτήρια, τις δικές του προσλαμβάνουσες παραστάσεις για να αντιλαμβάνεται τις εξελίξεις και να βγάζει τα δικά του, υποκειμενικά πάντα, συμπεράσματα. Συνεπώς τα κάτωθι αποτελούν και αυτά μία υποκειμενική / “μεροληπτική” προσέγγιση της γεωπολιτικής πραγματικότητας η οποία προέκυψε μετά την 24η Φεβρουαρίου 2022, ημέρα εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Στο παρόν πόνημα θα καταβληθεί προσπάθεια να απαντηθούν τρία κρίσιμα ερωτήματα:

1. Γιατί εισέβαλλε ο Πούτιν στην Ουκρανία (η γεννεσιουργός αιτία του γεωπολιτικού «ατυχήματος»),
2. Πότε περίπου πήρε την απόφαση για την εισβολή,
3. Πόσο καιρό το σχεδίαζε.

Το υπόβαθρο στο οποίο θα βασιστεί η ανάλυση είναι η σημασία των κρίσιμων ορυκτών, και στην περίπτωση του γνωστικού αντικειμένου του γράφοντα, η σημασία των σπάνιων γαιών, η βιώσιμη αξιοποίησή τους και οι πόλεμοι για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές (resource wars).

Το 2015 είχε παρουσιασθεί σε παγκόσμιο συνέδριο στον Καναδά εργασία του γράφοντα στην οποία παρουσιαζόταν για πρώτη φορά παγκοσμίως μία απόπειρα κατάταξης χωρών οι οποίες διαθέτουν αποθέματα σπάνιων γαιών. Η κατάταξη ξεκινούσε από την πλέον ασφαλή χώρα για επενδύσεις σπάνιων γαιών ως τη χειρότερη. Για την κατάταξη χρησιμοποιήθηκαν πέντε γεωπολιτικά κριτήρια/δείκτες. Σε εκείνη τη λίστα είχε καταταγεί ως πρώτη χώρα (μικρότερος γεωπολιτικός κίνδυνος) η Δανία λόγω της Γροιλανδίας, και ως τελευταία χώρα η Μιανμάρ. Λίγα χρόνια μετά, ο Τραμπ δήλωσε ότι θέλει να αγοράσει τη Γροιλανδία (στην οποία πριν μερικούς μήνες άλλαξε η κυβέρνηση με γενεσιουργό αιτία την προσπάθεια εκμετάλλευσης τεράστιου κοιτάσματος σπάνιων γαιών) και στη Μιανμάρ προέκυψε στρατιωτικό «κινεζικό» πραξικόπημα.

Σε εκείνη την επιστημονική εργασία, η Ουκρανία παρά το γεγονός ότι είχε διαπιστωθεί ότι διαθέτει αποθέματα σπάνιων γαιών, τελικώς δεν συμπεριελήφθη, επειδή λόγω του πολέμου της Κριμαίας το 2014, δεν βρέθηκαν ανοικτά δεδομένα των πέντε προαναφερθέντων γεωπολιτικών κριτηρίων. Τουτέστιν, στην εργασία έγινε μία γενική αναφορά ως απλή υποσημείωση με αστερίσκο -δύο γραμμών όλων κι όλων- στην Ουκρανία. Ωστόσο, ο γράφων κράτησε από το 2014-15 ως σκαρίφημα τις πιθανές περιοχές παρουσίας αποθεμάτων σπάνιων γαιών της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Οι σπάνιες γαίες της Ρωσίας βρίσκονται συγκεντρωμένες στην περιοχή του Μουρμάνσκ. Οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας βρίσκονται σε 4 περιοχές: στην Κριμαία (την οποία κατέλαβε στρατιωτικά η Ρωσία το 2014), στην περιοχή του Ντόνμπας, σε μία περιοχή πολύ κοντά στα σύνορα με τη Λευκορωσία και σε μία περιοχή κεντρικά νοτίως του Κιέβου. Η Ρωσία από το 2014 έχει καταλάβει τις 3 από τις 4 προαναφερόμενες περιοχές. Απομένει η πλήρης κατάληψη της περιοχής νοτίως του Κιέβου. Οι στρατιωτικές προσπάθειες της Ρωσίας αυτή την περίοδο έχουν επικεντρωθεί κυρίως στην περιοχή του Ντόνμπας όπου μαίνονται οι σκληρότερες μάχες

Στις αρχές του Μαρτίου 2022 υπήρξε ένα αρκετά ενδιαφέρον δημοσίευμα Ουκρανικής ιστοσελίδας στο οποίο για πρώτη φορά υποστηρίχθηκε η άποψη ότι η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, πέραν των διάφορων πιθανών γεωπολιτικών-στρατηγικών στόχων, σχετίζεται ΚΑΙ με τις σπάνιες γαίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι η συγκεκριμένη ιστοσελίδα σχετίζεται άμεσα με το ίδρυμα του γνωστού και μη εξαιρετέου επενδυτή κ. Σόρος. Ως εκ τούτου, θα υπάρξει δυσκολία από πλευράς εκ προοιμίου προθύμων να προσάψουν βολικά, απόπειρα «παραπληροφόρησης / fake news» στις απόψεις που ανέφερε η εν λόγω ιστοσελίδα. Το ενδιαφέρον ξεκινά από τη στιγμή που η ιταλική εφημερίδα Repubblica μόλις πριν λίγες ημέρες (9 Απριλίου 2022) υιοθέτησε την ίδια ακριβώς άποψη: ότι δηλαδή ο Πούτιν εισέβαλλε στην Ουκρανία κυρίως εξαιτίας των κρίσιμων ορυκτών που διαθέτει η Ουκρανία στην περιοχή του Ντόνμπας. Η Repubblica στο άρθρο της κάνει ειδική μνεία στις σπάνιες γαίες του Ντόνμπας ως πιθανό διακύβευμα της στρατιωτικής ρωσικής εισβολής.

Οι λόγοι αυτής της εισβολής μπορεί να είναι πολλαπλοί, αλλά ας εστιάσουμε στις χαρτογραφημένες πηγές που καταδεικνύουν ίσως τη σημασία για τη Ρωσία της κατάληψης των ορυκτών και βιομηχανικών πόρων του Ντονμπάς οι οποίοι από τα τέλη του 19ου αιώνα αντιπροσώπευαν νευρικό κέντρο του Τσάρου, αλλά έπειτα και των Σοβιετικών. Ποιοι είναι οι πόροι στο Ντόμπας οι οποίοι αποτέλεσαν ίσως τον πειρασμό για τον Πούτιν;

• ΑΝΘΡΑΚΑΣ: Τα κύρια αποθέματα άνθρακα της Ουκρανίας βρίσκονται στη λεκάνη του Ντονμπάς και στη λεκάνη Lviv-Volyn.
• ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ: Η Ουκρανία διαθέτει 1,1 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθέματα φυσικού αερίου και 135 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου. Και οι δύο πόροι βρίσκονται, ως επί το πλείστον, στον Δνείπερο-Ντονέτσκ.
• ΣΙΔΗΡΟΣ: Η Ουκρανία έχει τεράστια αποθέματα σιδηρομεταλλεύματος (εκτιμάται στο 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων). Ας σημειωθεί ότι τα πλούσια κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Κίνας στο Baotu ουσιαστικά προέρχονται από κοιτάσματα σιδήρου.
• ΜΑΓΓΑΝΙΟ: Η Ουκρανία έχει το μεγαλύτερο απόθεμα στην Ευρώπη (550.000 τόνοι το 2020)
• ΤΙΤΑΝΙΟ ΚΑΙ ΟΥΡΑΝΙΟ: Πρώτο στην Ευρώπη τόσο ως αποθέματα τιτανίου όσο και ως κοιτάσματα ουρανίου.
• ΓΡΑΦΙΤΗΣ: 20% των παγκόσμιων πόρων.
• ΣΠΑΝΙΕΣ ΓΑΙΕΣ: Όπου υπάρχει ουράνιο, υπάρχουν και σπάνιες γαίες. Πιο πάνω αναφέρθηκαν οι 4 περιοχές αποθεμάτων σπάνιων γαιών της Ουκρανίας.

Οι ορυκτοί πόροι της Ουκρανίας περιλαμβάνουν συγκέντρωση περίπου εκατό τύπων ορυκτών, η αξία των οποίων εκτιμάται στα 7,5 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η Ουκρανία φιλοξενεί σημαντικά αποθέματα μη σιδηρούχων μετάλλων και σπάνιων γαιών, συμπεριλαμβανομένων κοιτασμάτων βηρυλλίου, ζιρκονίου, ταντάλιο και ένα σύμπλεγμα φωσφορικών σπάνιων γαιών και ορυκτών σπάνιων μετάλλων. Απαντήθηκε ίσως, πάντα με σχετική υποκειμενικότητα και “μεροληψία”, η γενεσιουργός αιτία (σ.σ. ή στη χειρότερη περίπτωση εκ των κυρίαρχων αιτιών) του “ατυχήματος” της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία: κυρίως είναι η πλούσια σε πλουτοπαραγωγικές πηγές περιοχή του Ντόμπας, η αποκαλούμενη «Ουκρανική περιοχή Ρουρ» (κατά το πρότυπο της γνωστής κοιλάδας της Γερμανίας που απασχόλησε την επαύριον του Β’ ΠΠ).

Απομένει να απαντηθούν τα άλλα δύο ερωτήματα: Πότε περίπου πήρε την απόφαση για την εισβολή και συνεπώς και πόσο καιρό το σχεδίαζε ο Πούτιν. Για να απαντηθούν αυτά τα δύο ερωτήματα θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στον Ιούλιο του 2021 και πιο συγκεκριμένα στις 13 Ιουλίου 2021. Τι συνέβη όμως στις 13 Ιουλίου 2021 το οποίο να σχετίζεται ίσως με όλα τα παραπάνω; Υπεγράφη στρατηγική συμφωνία (MoU: Memorandum of Understanding) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ουκρανίας για την αξιοποίηση των τεράστιων ορυκτών πόρων της Ουκρανίας. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην επίσημη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται η σημασία της συγκεκριμένης συμφωνίας για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και εμπλέκεται έμμεσα και ο ευρωπαϊκός συνεταιρισμός κρίσιμων πρώτων υλών.

Επιθυμώ να υπενθυμίσω, ότι τη δημιουργία του συγκεκριμένου ευρωπαϊκού συνεταιρισμού κρίσιμων ορυκτών είχε προτείνει ο γράφων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2019. Προσωπική, εντελώς υποκειμενική και “μεροληπτική” εκτίμηση του γράφοντα είναι ότι ο Πούτιν έλαβε την απόφαση εισβολής στις 13 Ιουλίου 2021. Πριν από εφτά (7) μήνες. Τόσο καιρό τη σχεδίαζε; Η συγκεκριμένη συμφωνία μεταξύ Ουκρανίας-ΕΕ ίσως ερέθισε τα ανακλαστικά του Πούτιν και ΟΧΙ η προστασία δήθεν των ρωσώφωνων της περιοχής του Ντόμπας; Η συμμετοχή της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί δευτερεύουσα αιτία («η ουρά», καθώς αυτή θα αποτελούσε παράγοντα ΝΑΤΟϊκής προστασίας-ομπρέλας των συγκεκριμένων πλούσιων σε πλουτοπαραγωγικές πηγές περιοχών). Οι γραφειοκράτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μη συνηθισμένοι στα θέματα Εθνικής Ασφάλειας καθώς βλέπουν τον κόσμο μόνο με οικονομικά-εμπορικά μυωπικά “γυαλιά”, σε μια “λογιστικού τύπου” προσέγγιση, αλλά και άλλες ευρωπαϊκές υπηρεσίες, ΑΠΕΤΥΧΑΝ ΠΑΤΑΓΩΔΩΣ επί εφτά μήνες να διαβλέψουν τις εξελίξεις;

Εν κατακλείδι, ας επαναληφθεί ότι όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά υποκειμενικές εκτιμήσεις για τη διαπίστωση ότι ίσως βρισκόμαστε ενώπιον του πρώτου πολέμου στην Ευρώπη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είναι πόλεμος για τις πλουτοπαραγωγικές πηγές (resource war). Ένας resource war ο οποίος ίσως σχετίζεται εμμέσως ΚΑΙ με την περίφημη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία; Μήπως οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες οφείλουν αρκετές εξηγήσεις στους Ευρωπαίους πολίτες;

Δρ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ