«Ο Χριστός ήταν Τούρκος», η αλλόκοτη αναβίωση της ψευδοτουρκολογίας

Θα σας συγχωρούσαμε αν δεν γνωρίζατε ότι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ήταν Τούρκος. Ή ότι ο Ιησούς Χριστός και ο Προφήτης Μωάμεθ ήταν, ομοίως, τουρκικής καταγωγής. Θα σας συγχωρούσαμε αν δεν γνωρίζατε ότι η Ρωσία είναι στην πραγματικότητα ένα μεγάλο τουρκικό έθνος, ότι οι Καζάκοι και οι Ιάπωνες είναι γενετικά πανομοιότυποι ή ότι ο θρυλικός βασιλιάς Αρθούρος της Αγγλίας ήταν… –καλά το μαντέψατε– Τούρκος. Θα σας το συγχωρούσαμε, γιατί τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Κι όμως, σε διάφορες χώρες, από την Κεντρική Ευρώπη έως την Κεντρική Ασία, οι θεωρίες αυτές έχουν βγει από τον στενό κύκλο κάποιων συνωμοσιολόγων και ψευδοακαδημαϊκών και έχουν περάσει στα σχολικά εγχειρίδια, στη λαϊκή κουλτούρα, ακόμη και στην επίσημη ιδεολογία κάποιων κυβερνήσεων.  Για παράδειγμα, στο γραφείο του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν κρέμεται σε περίοπτη θέση ένα δεκαεξάκτινο αστέρι: πρόκειται για την προεδρική σφραγίδα, την παλαιότερη προεδρική σφραγίδα που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στην Ευρώπη. Κάθε ακτίνα αντιπροσωπεύει τις «16 μεγάλες τουρκικές αυτοκρατορίες», στις οποίες περιλαμβάνονται οι Ούννοι του Αττίλα, το χανάτο των Ουιγούρων, η αυτοκρατορία των Τιμουριδών, η αυτοκρατορία των Μουγκάλ στην Ινδία και πολλές άλλες, εκ των οποίων καμία δεν έχει κάποια σχέση με τη σύγχρονη Τουρκία. Αυτό, όμως, δεν εμποδίζει τον Ερντογάν να αντλεί νομιμοποίηση από την αντίληψη αυτή. Το 2015, όταν φιλοξένησε τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, οι δύο τους πόζαραν για φωτογραφίες, πλαισιωμένοι από 16 φρουρούς, ντυμένους με κοστούμια που αντιπροσώπευαν αυτές τις «Μεγάλες Τουρκικές Αυτοκρατορίες», μία απόδειξη ότι η τραβηγμένη αυτή ψευδοθεωρία είναι ακόμη δημοφιλής.

Ως τουρκικοί λαοί λογίζονται όσοι μιλούν τουρκογενείς γλώσσες και η επιστήμη της Τουρκολογίας μελετά τους λαούς αυτούς, τη γλώσσα, την ιστορία και την καταγωγή τους. Το γεγονός ότι το τουρκικό κράτος υιοθέτησε το όνομα της ευρύτερης εθνοτικής αυτής ομάδας (και στα αγγλικά αναφέρονται και οι δύο ως Τούρκοι) μπορεί να προκαλέσει κάποια σύγχυση. Όμως οι δύο έννοιες είναι διακριτές. Οι Καζάκοι, οι Αζέροι, οι Ουιγούροι, οι Ουζμπέκοι, οι Κιργίζιοι, οι Τάταροι και πολλοί άλλοι είναι μεν τουρκογενείς, αν και πολύ διαφορετικοί από τους Τούρκους της Τουρκίας. Οι γλώσσες τους είναι παρόμοιες και πριν από πολύ καιρό μοιράζονταν μία κοινή γλώσσα. Αλλά οι αιώνες αποκλίνουσας ιστορίας έχουν διαχωρίσει πλέον σημαντικά τους λαούς αυτούς και τις γλώσσες τους. Αν έχουν ένα κοινό οι τουρκογενείς αυτοί λαοί είναι το γεγονός ότι έλκουν όλοι την καταγωγή τους από την ευρασιατική στέπα, μια απέραντη, επίπεδη έκταση με λιβάδια, που εκτείνεται από τα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης μέχρι την Κίνα. Πριν εγκατασταθούν, ήταν νομάδες και, κάθε χρόνο, με την εναλλαγή των εποχών, ταξίδευαν διασχίζοντας μεγάλες αποστάσεις στην Ευρασία. Περιστασιακά, αυτοί οι νομάδες κατακτούσαν κοντινούς πολιτισμούς, όπως η Περσία, η Κίνα ή η Ινδία, αλλά οι περιπτώσεις αυτές είχαν πάντα ως αποτέλεσμα τη γρήγορη αφομοίωσή τους από τον πολιτισμό των κατακτημένων, παρά το αντίθετο. Αν και πολλά νομαδικά κράτη υπήρξαν ιδιαίτερα ισχυρά, εντούτοις άφησαν ελάχιστες γραπτές πηγές. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη πολλών λαών της στέπας –συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης Μογγολικής Αυτοκρατορίας– περνάει υποχρεωτικά μέσα από τις μαρτυρίες των κατακτημένων, παρά των κατακτητών. Το γεγονός αυτό καθιστά τη μελέτη των ιστορικών τουρκικών κρατών και λαών ιδιαίτερα δύσκολη και αφήνει πολλά περιθώρια για την υιοθέτηση υποθετικών ή και εντελώς κατασκευασμένων θεωριών.

Η προεδρική σφραγίδα της Τουρκίας, όπως και διάφοροι άλλοι παράδοξοι ισχυρισμοί, έχουν τις ρίζες τους σε ένα σύνολο εξωφρενικών και ψευδοεπιστημονικών θεωριών σχετικά με τους τουρκικούς λαούς, που είναι γνωστές με τον τίτλο «ψευδοτουρκολογία». Ενώ η τουρκολογία αποτελεί έναν αναγνωρισμένο επιστημονικό τομέα, η ψευδοτουρκολογία είναι κάτι το τελείως διαφορετικό, που βρίσκεται εκτός της σφαίρας της ακαδημαϊκής κοινότητας. Στη συμβολή των επιστημών της ανθρωπολογίας, της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της γλωσσολογίας και της γενετικής και με ελάχιστο, αν όχι καθόλου, σεβασμό στις μεθόδους και τις παραδόσεις των επιστημών αυτών, η ψευδοτουρκολογία έχει έναν και μοναδικό στόχο: να καλύψει το ιδεολογικό κενό που αφήνει η ασάφεια της ιστορίας της στέπας με μια εκτεταμένη και ένδοξη ιστορία, την οποία θα ζήλευε κάθε άλλο έθνος. Έτσι, αρχαίοι πολιτισμοί μετατρέπονται σε ιστορικά τουρκικά κράτη. Σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες γίνονται μεγάλοι Τούρκοι. Τα σύγχρονα έθνη δεν θεωρούνται παρά χαμένα τμήματα ενός μεγαλύτερου τουρκικού συνόλου. Οι Τούρκοι δεν γίνονται απλώς ένας ακόμη λαός, αλλά ο λαός από τον οποίο κατάγονται όλοι οι άλλοι: η πηγή του ίδιου του πολιτισμού.

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΥΡΚΙΣΜΟΥ

Ενώ ο μέσος Δυτικός μπορεί να έχει εξοικειωθεί με τέτοιες θεωρίες μέσω του YouTube και του Twitter, η ψευδοτουρκολογία έχει πολύ μεγαλύτερη ιστορία και βαθύτερη παρουσία στις τουρκικές χώρες από ό,τι συνήθως αναγνωρίζεται. Αναπτύχθηκε χέρι-χέρι με το σύγχρονο τουρκικό κράτος και την ταυτότητά του, και σήμερα έχει φτάσει να αποτελεί ένα διεθνές φαινόμενο, που γνώρισε μία αναγέννηση τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στην παγκοσμιοποίηση. Η αρχή της ψευδοτουρκολογίας μπορεί να εντοπιστεί στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο ρομαντικός εθνικισμός και ο επιστημονικός ρατσισμός συγχωνεύτηκαν με την αρχαιολογία και την πρώιμη ανθρωπολογία για να παραγάγουν φανταστικές γενεαλογίες των λαών της στέπας και να προβάλουν σύγχρονες εθνικές, εθνοτικές και «φυλετικές» κατηγορίες στο παρελθόν. Ήταν μια τάση που ενθαρρύνθηκε από τις προκλήσεις της ίδιας της τουρκολογίας, καθώς και από τα πολιτικά αιτήματα του πρώιμου τουρκικού εθνικισμού. Το πρώτο σύγχρονο και ανεξάρτητο τουρκογενές κράτος ήταν η Τουρκία, το 1923. Ως τότε, η Τουρκία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δεν ήταν παρά ένα μόνο συστατικό στοιχείο της ευρύτερης οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ομοίως, το Αζερμπαϊτζάν και οι σημερινές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας βρέθηκαν υπό την κυριαρχία της ρωσικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια της Σοβιετικής Ένωσης. Ανατολικότερα, οι Ουιγούροι βρίσκονταν –και εξακολουθούν να βρίσκονται– υπό τον έλεγχο της Κίνας, ενώ αρκετές μικρότερες τουρκογενείς εθνοτικές ομάδες, όπως οι Τάταροι και οι Τσουβάσοι, παρέμειναν μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Μετά τη δημιουργία της σύγχρονης Τουρκίας, κατόπιν ενός σκληρού πολέμου κατά της Ελλάδας και των δυτικών δυνάμεων, οι ιδρυτές του κράτους αυτού –με κυριότερο τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ– βρέθηκαν εξ αρχής αντιμέτωποι με ένα δίλημμα. Έχοντας μόλις βγάλει τη χώρα από το οθωμανικό παρελθόν της, χρειάζονταν μια νέα κρατική ταυτότητα η οποία θα παρουσίαζε με θριαμβευτικό τρόπο τους προηγούμενους έξι αιώνες της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο Ατατούρκ οραματίστηκε ένα κοσμικό, εθνικιστικό κράτος κατά το δυτικό πρότυπο, αλλά βρέθηκε με μια χώρα στην οποία πρωταρχική πηγή ταυτότητας ήταν η θρησκεία και όχι η φυλή ή το έθνος. Η ψευδοτουρκολογία, εμπνευσμένη από τις δυτικές ιδεολογικές μόδες της εποχής, προσέφερε μια διέξοδο. Ενώ το κεμαλικό σχέδιο κρατικής οικοδόμησης ήταν θεμελιωδώς προσανατολισμένο προς τη Δύση, εντούτοις η Τουρκία δεν αντιμετωπίστηκε με αμοιβαιότητα από τη Δύση. Λόγω των παλαιών ρατσιστικών αντιλήψεων στην Ευρώπη, η Τουρκία, καθώς και οι άλλοι τουρκογενείς λαοί, αντιμετωπίζονταν υποτιμητικά, αν δεν θεωρούνταν ρητά «κατώτερη φυλή». Οι Ευρωπαίοι φιλόλογοι και γλωσσολόγοι θεωρούσαν τις τουρκικές γλώσσες «απολίτιστες» συγκριτικά με τις «πολιτισμένες» ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.

Το 1932 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Τουρκικής Γλώσσας με σκοπό να καθαρίσει την τουρκική γλώσσα από τα μη τουρκικά στοιχεία (προερχόμενα κυρίως από περσικές και σημιτικές γλώσσες), και να επινοήσει στη θέση τους «αυθεντικές» τουρκικές λέξεις. Εκτός από πολλούς τουρκικούς νεολογισμούς, το Ινστιτούτο παρήγαγε ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της ψευδοτουρκολογίας: τη «Θεωρία της Γλώσσας του Ήλιου». Η θεωρία της Γλώσσας του Ήλιου υποστήριζε ότι η τουρκική γλώσσα είναι όχι μόνον πολιτισμένη αλλά και η πηγή όλων των γλωσσών της ανθρωπότητας. Ήταν, συνεπώς, και η πηγή όλου του ανθρώπινου πολιτισμού. Με ένα μείγμα ιστορικής φιλολογίας, ψυχολογικών θεωριών και ψυχαναλυτικών εννοιών, δανεισμένων από τον Σίγκμουντ Φρόιντ και τον Καρλ Γιουνγκ, οι γλωσσολόγοι του Ινστιτούτου ισχυρίστηκαν ότι η γλώσσα είχε εφευρεθεί από τους ηλιολάτρες πρωτο-Τούρκους της Κεντρικής Ασίας, καθώς μουρμούριζαν προς τον ήλιο. Αυτοί, στη συνέχεια, φέρονται να μετανάστευσαν στη Μεσοποταμία, όπου και το λίκνο του παγκόσμιου πολιτισμού. Η θεωρία αυτή ταίριαζε πολύ καλά με μια άλλη κρατικά κατευθυνόμενη ψευδοτουρκολογική θεωρία της εποχής, τη «Θεωρία της Τουρκικής Ιστορίας», η οποία διατεινόταν ότι οι Τούρκοι είχαν φέρει τον πολιτισμό στην Κίνα, την Ευρώπη, την Ινδία και αλλού, όταν μετανάστευσαν από την ευρασιατική στέπα.

Τελικά, η ψευδοτουρκολογία αποτέλεσε βασικό συστατικό στοιχείο της σύγχρονης τουρκικής ταυτότητας, η οποία δεν βασίζεται πια στη μουσουλμανική πίστη, αλλά σε μια φανταστική εθνική ιστορία και σε μια φυλετικού τύπου εθνική ταυτότητα. Όποια κριτική κι αν δέχονταν αυτές οι πρώιμες ψευδοτουρκολογικές θεωρίες, αυτή δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τη δύναμη της κρατικής υποστήριξης. Και οι δύο αυτές θεωρίες βρήκαν ευήκοα ώτα στην τουρκική εθνικιστική ελίτ –και στον ίδιο τον Κεμάλ Ατατούρκ– και στη συνέχεια εισχώρησαν στα τουρκικά σχολικά βιβλία, όπου διδάσκονταν για χρόνια, ενώ πολλές ψευδοτουρκολογικές ιδέες, που συνδέονταν με τις θεωρίες αυτές, διατηρήθηκαν για δεκαετίες.  Η ψευδοτουρκολογία υπηρέτησε την πολιτική του τουρκικού κράτους με διάφορους τρόπους. Ένα παράδειγμα είναι η δικαιολόγηση της τουρκικής κρατικής πολιτικής έναντι των Κούρδων: η ψευδοτουρκολογία ισχυρίζεται ότι οι Κούρδοι είναι απλώς «ορεσίβιοι Τούρκοι» που έχουν ξεχάσει τη γλώσσα τους. Στη δεκαετία του 1980, εξακολουθούσαν να εκδίδονται από κρατικά χρηματοδοτούμενα ιδρύματα βιβλία με τίτλους όπως: «Οι Κούρδοι: Τούρκοι από κάθε άποψη», «Μια τουρκική φυλή από το Τουρκεστάν: Οι Κούρδοι», και, «Είναι Τούρκος, όχι Κούρδος!». Τα βιβλία αυτά διατέθηκαν δωρεάν σε σχολεία, βιβλιοθήκες, φυλακές και στην επαρχία.

Θεωρίες και δηλώσεις παρόμοιες με τους τίτλους αυτών των βιβλίων εξακολουθούν να αποτελούν κοινό τόπο στην Τουρκία και η ψευδοτουρκολογία εξακολουθεί να απολαμβάνει ευρεία απήχηση τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στον ακαδημαϊκό χώρο. Σύμφωνα με τον Τούρκο καθηγητή Τσακίρ Τζεϊχάν Σουβάρι, τουλάχιστον ορισμένες από τις θεωρίες της ψευδοτουρκολογίας, «υιοθετούνται και κυκλοφορούν από τη μεγάλη πλειοψηφία των ακαδημαϊκών που μελετούν εθνοτικά και ταυτοτικά ζητήματα στην Τουρκία».  Τέτοιες απόψεις υποστηρίζονται επίσης από ακραίες παντουρκιστικές ομάδες, οι οποίες επιδιώκουν την ενοποίηση όλων των τουρκικών λαών. Οι Γκρίζοι Λύκοι και το Εθνικιστικό Κόμμα (MHP) δεν είναι μόνο γνωστοί για την προπαγάνδιση των πλέον ακραίων και εξωφρενικών μύθων της ψευδοτουρκολογίας, αλλά αποτελούν επίσης και ένα κομμάτι της εκλογικής βάσης του Ερντογάν.

Επιρροή στην Κεντρική Ασία

Όλες αυτές οι θεωρίες θα είχαν περιοριστεί στο εσωτερικό της Τουρκίας, αν δεν είχε συμβεί ένα συγκεκριμένο γεγονός: η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Από το 1923 έως το 1991, η Τουρκία ήταν το μοναδικό ανεξάρτητο τουρκογενές κράτος στον πλανήτη. Στη συνέχεια, πέντε ακόμη τουρκογενείς χώρες εμφανίστηκαν στον χάρτη ως κυρίαρχα κράτη: Το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν. Έκτοτε, η συνεργασία μεταξύ των κρατών αυτών έχει ενισχυθεί σε τομείς όπως η πολιτική, η εκπαίδευση και η οικονομία, ακόμη και η άμυνα. Επιτομή της συνεργασίας αυτής ήταν η ίδρυση του «Τουρκικού Συμβουλίου», που σχηματίστηκε το 2009 ως διακυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, μπορεί να εξελιχθεί και σε επίσημο διεθνή οργανισμό[1]. Ο Ερντογάν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμος να θεσμοθετήσει αυτό το όργανο μετά τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το 2020, στον οποίο η κοινή τουρκογενής ταυτότητα της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν έπαιξε εξέχοντα ρόλο στην προπαγάνδα και των δύο αυτών κρατών. Υπάρχει μια παντουρκική φράση, που επαναλαμβάνεται συχνά από τους ηγέτες των δύο χωρών: είναι «ένα έθνος με δύο κράτη».

Αξιοσημείωτη είναι η συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές από την Κεντρική Ασία και το Αζερμπαϊτζάν σπουδάζουν κάθε χρόνο στην Τουρκία ή σε ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από την Τουρκία. Το κιργιζιανό-τουρκικό Πανεπιστήμιο Μανάς στην πρωτεύουσα της Κιργιζίας Μπισκέκ είναι μια κοινή πρωτοβουλία των κυβερνήσεων της Τουρκίας και της Κιργιζίας και ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα. Το 2005 εκδόθηκε εκεί και το περιοδικό Journal of Turkish Civilization Studies, το πρώτο τεύχος του οποίου φιλοξενούσε ένα μακροσκελές κείμενο των εκδοτών του, με διάφορους ψευδοτουρκολογικούς ισχυρισμούς σχετικά με την τουρκικότητα των αρχαίων Σκυθών. Το τεύχος άνοιγε μια συγχαρητήρια επιστολή του ίδιου του Ερντογάν –πρωθυπουργού, τότε– που τόνιζε την ανάγκη για περισσότερα «επιστημονικά» περιοδικά όπως αυτό.

Η συνεργασία μεταξύ των τουρκικών κρατών δεν έχει, βέβαια, κάτι το επιλήψιμο. Τα έθνη αυτά έχουν πράγματι πολλά κοινά από την άποψη της γλώσσας και της ιστορίας και είναι φυσικό να αποτελούν αυτά τα στοιχεία τη βάση μιας κοινής κατανόησης. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι η συνεργασία αυτή έχει διευκολύνει την εξάπλωση και τη νομιμοποίηση της ψευδοτουρκολογίας σε χώρες όπου οι θεωρίες της δεν αποτελούσαν συστατικό μέρος της εθνικής τους ταυτότητας.

Ουγγρικός τουρανισμός

Πράγματι, η ψευδοτουρκολογία έχει υιοθετηθεί ακόμη και σε ορισμένες χώρες που δεν είναι καθόλου τουρκογενείς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ουγγαρίας, της τελευταίας χώρας που έγινε δεκτή ως παρατηρητής στο Τουρκικό Συμβούλιο. Στην ακαδημαϊκή κοινότητα δεν είναι σήμερα αποδεκτή η άποψη ότι η ουγγρική γλώσσα είναι τουρκογενής. Αν και η θεωρία αυτή προτάθηκε τον 19ο αιώνα, η σχετική αντιπαράθεση επιλύθηκε σε μεγάλο βαθμό τον 20ό αιώνα, όταν απεδείχθη οριστικά η φιννοουγγρική καταγωγή της ουγγρικής γλώσσας. Τότε, όπως και σήμερα, η απόπειρα σύνδεσης της Ουγγαρίας με τις τουρκογενείς χώρες συνοδευόταν από την αντιδυτική και παντουρκιστική ιδεολογία του «ουγγρικού τουρανισμού». Ο τουρανισμός, που πήρε το όνομά του από μία παλιά ονομασία της Κεντρικής Ασίας, της καρδιάς, δηλαδή, της ευρασιατικής στέπας, είναι μια πανεθνικιστική ιδεολογία που επιδιώκει τη στενή συνεργασία μεταξύ των «αλταϊκών» λαών. Η «αλταϊκή» γλωσσική ομάδα ήταν ουσιαστικά μια ομάδα-«χωματερή» του 19ου αιώνα για τις γλώσσες που οι Ευρωπαίοι γλωσσολόγοι δεν ήξεραν πώς να ταξινομήσουν: η ομάδα συμπεριελάμβανε τότε τα ουγγρικά και τα τουρκικά, αλλά και τα μογγολικά, τα ιαπωνικά και τα κορεάτικα. Κι όμως, πολλοί Ούγγροι διανοούμενοι πίστευαν ότι η σύνδεση αυτή ήταν πραγματική και διαμόρφωσαν, έτσι, την αντιδυτική και έντονα εθνικιστική πολιτική ιδεολογία του ουγγρικού τουρανισμού.

Όπως συμβαίνει και με την ψευδοτουρκολογία, ο ουγγρικός τουρανισμός υποστηρίζει διάφορες θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες οι Ούγγροι έχουν σκυθική καταγωγή και εμπλέκονται σε κάθε είδους σημαντικά ιστορικά γεγονότα, που εκτείνονται χιλιετίες πίσω. Την τελευταία δεκαετία, το ακροδεξιό και επίσημα τουρανιστικό κόμμα Jobbik έχει γνωρίσει μεγάλη άνθηση στην Ουγγαρία, κερδίζοντας περίπου το 20% των ψήφων στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Μια από τις βασικές προεκλογικές του δεσμεύσεις, το 2010, ήταν η ίδρυση ενός νέου ερευνητικού ινστιτούτου που θα αποδείκνυε «την αλήθεια σχετικά με τις αρχαίες ρίζες του έθνους» – μια προσπάθεια να αναχθεί ο τουρανισμός σε επίσημη ιδεολογία του κράτους. Για να μη μείνουν πίσω, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν και η εθνικιστική κυβέρνησή του έκαναν κι αυτοί τη δική τους στροφή στον τουρανισμό. Σε μια επίσκεψή του στο Καζακστάν, το 2013, ο ηγεμονικός Ούγγρος ηγέτης δήλωσε: «Είμαστε ίσοι από πολιτική άποψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά γενεαλογικά είμαστε διαφορετικοί. Όταν πηγαίνουμε στις Βρυξέλλες, δεν έχουμε συγγενείς εκεί. Αλλά όταν ερχόμαστε στο Καζακστάν, έχουμε στενούς ανθρώπους εδώ». Την ίδια χρονιά που η Ουγγαρία έγινε παρατηρητής στο Τουρκικό Συμβούλιο, ο πρόεδρος του ουγγρικού κοινοβουλίου, Λάζλο Κόβερ, απηύθυνε τον εναρκτήριο χαιρετισμό στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση των Τουρκόφωνων Χωρών, δηλώνοντας με υπερηφάνεια: «Οι Τούρκοι αδελφοί μας μάς αποδέχθηκαν ως δικούς τους».

Σε μια συνάντηση του ουγγρικού Ιδρύματος Τουράν, ο Όρμπαν υποστήριξε δημοσίως την άποψη ότι οι Ούγγροι είναι «Κιπτσάκοι Τούρκοι» και απόγονοι του Ούννου Αττίλα (οι Ούννοι του Αττίλα δεν έχουν σχέση με τους σύγχρονους Ούγγρους[2]).  Κάθε δύο χρόνια πραγματοποιείται στην Ουγγαρία μία μεγάλη εκδήλωση που ονομάζεται «Μεγάλο Κουρούλτατζ», όπου εκπρόσωποι από 27 «τουρκικά έθνη» συγκεντρώνονται για ένα πολιτιστικό πρόγραμμα με διάφορα παιχνίδια και εκθέσεις. Αν και πρόκειται για ιδιωτική εκδήλωση, έχει την έγκριση του πρώην προέδρου του ουγγρικού κοινοβουλίου, Σάντορ Λέζσακ, και διοργανώνεται από το Ουγγρικό Ίδρυμα Τουράν, το οποίο υποστηρίζεται από την κυβέρνηση της Τουρκίας μέσω της Υπηρεσίας Τουρκικής Συνεργασίας και Συντονισμού της τουρκικής κυβέρνησης.  Όλα αυτά αποτελούν μέρος της πολιτικής του «ανατολικού ανοίγματος» του Όρμπαν. Καθώς οι σχέσεις της κυβέρνησής του με τη Δύση είναι τεταμένες, ο Όρμπαν έψαξε για νέους συμμάχους στην Ανατολή. Στις ψευδοτουρκολογικές θεωρίες του ουγγρικού τουρανισμού βρήκε μια έτοιμη κατασκευασμένη πολιτιστική συγγένεια με τον τουρκογενή κόσμο, η οποία ταιριάζει και με τους εθνικιστικούς και αντιδυτικούς πολιτικούς στόχους του.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΚΑΖΑΚΟΙ

Ακόμη και στις τουρκογενείς χώρες στις οποίες η ψευδοτουρκολογία δεν έχει φτάσει στην περιωπή της κρατικής ιδεολογίας, έχει βρει, εντούτοις, έναν διαφορετικό ρόλο στον χώρο της εκλαϊκευμένης Ιστορίας. Ο τίτλος ενός άρθρου του Nur.kz, του μεγαλύτερου πρακτορείου ειδήσεων του Καζακστάν, διερωτάται: «Ήταν ο Ιησούς Χριστός Καζάκος;». Το άρθρο ξεκινά με τη φράση: «Ούτε ένας μελετητής δεν έχει αντικρούσει την άποψή του». Ένας άλλος τίτλος, στη ρωσική ταμπλόιντ εφημερίδα Express Gazetta αναφέρει: «Το θεώρημα του Ζακιριάνοφ: Είμαστε όλοι Καζάκοι». Ο Καϊράτ Ζακιριάνοφ είναι ένας Καζάκος μαθηματικός που υποστηρίζει έναν άλλο κλάδο της ψευδοτουρκολογίας. Από την τρίτη σελίδα του βιβλίου του, «Το τουρκικό έπος του Τζένγκις Χαν και ο παράγοντας KZ», ο Ζακιριάνοφ υποστηρίζει τη θεωρία της ηλιακής γλώσσας και γράφει στη βιογραφία του ότι κατάγεται από το ανατολικό Καζακστάν, «που λέγεται ότι είναι η προγονική πατρίδα των Σουμέριων». Στην ιστοσελίδα του ισχυρίζεται επίσης ότι είναι κάτοχος του τίτλου «Ιππότης του Τάγματος του Τζένγκις Χαν», το οποίο «ιδρύθηκε από τους απογόνους ευγενών οικογενειών της Μεγάλης Ρώμης και του Μεγάλου Βυζαντίου», υπονοώντας ότι η Ρώμη και το Βυζάντιο είναι ιστορικά τουρκικά κράτη. Αν είχε κανείς αμφιβολίες για το αν υφίσταται ακόμη η ψευδοτουρκολογία, στις διάφορες ενσαρκώσεις της, η περίπτωση Ζακιριάνοφ θα τις διέλυε.

Η ΡΩΣΙΚΗ «ΝΕΑ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ»

Στην πραγματικότητα, η ψευδοτουρκολογία έχει ριζώσει ακόμη και στη Ρωσία. Σε μια χώρα όπου η «εναλλακτική ιστορία» είναι ένας κλάδος του επιστητού από μόνη της, που ενισχύεται από την ευρέως διαδεδομένη δυσπιστία προς τις αρχές και τις επίσημες κρατικές αφηγήσεις, έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλές ένα συγκεκριμένο είδος ψευδοϊστορίας, με τον τίτλο «Νέα Χρονολογία». Αν και διαμορφώθηκε χωριστά από την ψευδοτουρκολογία, αποτελεί ουσιαστικά έναν ρωσικό καθρέφτη της: Η θεωρία καταπιάνεται με τα ταυτοτικά ζητήματα που απασχολούν την ίδια τη Ρωσία (τα οποία προκύπτουν από τη σχέση της με τη στέπα και τους τουρκικούς λαούς) και τα επιλύει με μια δαιδαλώδη, αντιδυτική, τουρκοσλαβική σύνθεση. Ο Ανατόλι Φομένκο, διάσημος μαθηματικός και μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, ισχυρίζεται σε μια σειρά συνωμοσιολογικών βιβλίων του ότι η ρωσική ιστοριογραφία έχει παραχαραχθεί, προϊόν μιας δυτικής συνωμοσίας για να αποκρυβεί η ύπαρξη μιας μεγάλης τουρκοσλαβικής αυτοκρατορίας: της «Μεγάλης Ταρταρίας». Σε αυτόν τον «εναλλακτικό κόσμο», ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Ιησούς Χριστός, ο Μωυσής και πολλοί άλλοι ήταν όλοι Ρώσοι, ενώ χιλιετίες ιστορίας έχουν παραποιηθεί από τους Νορμανδούς και τους Πολωνούς ιησουίτες ιερείς[3]. […]

Οι θεωρίες του Φομένκο είναι πλέον τόσο εδραιωμένες που, το 2019, με την οικονομική υποστήριξη του δισεκατομμυριούχου Βαντίμ Γιακούνιν, άνοιξε ένα ολόκληρο μουσείο αφιερωμένο σε αυτές, στη μεσαιωνική ρωσική πόλη Γιαρισλάβλ. Η τοπική κυβέρνηση δεν είχε αντίρρηση και τα τοπικά ειδησεογραφικά κανάλια εξήραν το εγχείρημα του Φομένκο, παραλείποντας να αναφέρουν την κριτική που δέχονται οι θεωρίες του. Σύμφωνα με τους ιστορικούς Στήβεν Μπράουν και Κονσταντίν Σέικο, τα έργα του Φομένκο δεν περιορίζονται στο «ψευδοακαδημαϊκό περιθώριο της παλαβομάρας», αλλά απολαμβάνουν πλέον «κεντρική θέση στις κύριες πολιτικές συζητήσεις της Ρωσίας». Για παράδειγμα, ο Σεργκέι Γκλάζιεφ, πρώην κορυφαίος σύμβουλος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και επίτροπος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, υποστήριξε τις θεωρίες του Φομένκο το 2020. Όπως δήλωσε ο Γκλάζιεφ, σε αντίθεση με τους δυτικούς ιστορικούς μύθους που «υποβαθμίζουν τον ρόλο του ρωσικού λαού στην ιστορία της ανθρωπότητας», ο Φομένκο «τοποθετεί τον ρωσικό κόσμο στη θέση που του αρμόζει, στο κέντρο του παγκόσμιου πολιτισμού». […]

Πριν από έναν αιώνα, ο Ατατούρκ είδε στην ψευδοτουρκολογία έναν τρόπο να αποκαταστήσει την αυτοπεποίθηση της Τουρκίας και να ανατρέψει τις δυτικές αντιλήψεις περί τουρκικής κατωτερότητας. Δύσκολα θα μπορούσε να προβλέψει ότι, δεκαετίες αργότερα, οι άνθρωποι στην Τουρκία και πέραν αυτής θα οδηγούσαν τη ψευδοτουρκολογία σε ακόμη πιο ακραίες θέσεις. Ούτε θα μπορούσε να προβλέψει ότι, σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, οι Ρώσοι εθνικιστές θα έβρισκαν την ίδια χρησιμότητα σε αυτόν τον τρόπο σκέψης. Η ψευδοτουρκολογία ζει και βασιλεύει όχι μόνο επειδή οι άνθρωποι έλκονται από τέτοιες υπερβολικές εθνικιστικές μυθοπλασίες, αλλά επειδή οι θεωρίες αυτές έχουν ιδιαίτερη υποστήριξη σε θεσμικό επίπεδο, τόσο ιδιωτικό όσο και δημόσιο. Στο νεοεθνικιστικό πολιτικό κλίμα της Άγκυρας, του Μπακού, της Βουδαπέστης, και όχι μόνο, η ψευδοτουρκολογία και οι παραλλαγές της είναι και πάλι στη μόδα. Όπως έχουν αποδείξει ο Ζακιριάνοφ, ο Φομένκο και πολλοί άλλοι ψευδοτουρκολόγοι, δεν υπάρχουν όρια στη φαντασιοπληξία που μπορεί να φτάσει η ψευδοτουρκολογία. Όσο οι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν στις ψευδοτουρκολογικές θεωρίες, τόσο αυτές θα επιβιώνουν και θα ευδοκιμούν. Λίγοι φαίνονται πρόθυμοι ή ικανοί να βάλουν ένα τέλος στην αναζωπύρωσή τους.

[1] Πράγματι, τον Νοέμβριο του 2021 (λίγους μήνες μετά τη συγγραφή του άρθρου αυτού), κατά την όγδοη σύνοδό του, στην Κωνσταντινούπολη, το «Τουρκικό Συμβούλιο» μετεξελίχθηκε σε διεθνή οργανισμό με την επωνυμία «Οργανισμός Τουρκικών Κρατών» (Organization of Turkic States). Τα μόνιμα μέλη του οργανισμού είναι η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν, ενώ καθεστώς παρατηρητή έχουν το Τουρκμενιστάν, η Ουγγαρία και το ψευδοκράτος των Κατεχομένων (σ.τ.μ.).
[2] Στα αγγλικά οι δύο λέξεις έχουν κοινή ρίζα: Hun οι Ούννοι και Hun-gary η Ουγγαρία (σ.τ.μ.).
[3] Για τις θεωρίες του Α. Φομένκο μπορεί ο αναγνώστης να δει το κείμενο των S. Brown και K. Sheiko που ακολουθεί (σ.τ.μ.).

Luka Ivan Jukić [ανεξάρτητος δημοσιογράφος με ειδίκευση στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη και την Ευρασία]

Άρδην τ. 125, Μετάφραση: Νικόλας Δημητριάδης

Πηγή: newlinesmag.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ:

• ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ: https://isxys.blogspot.com/2010/08/uruk-hai-uruc-ai-gokturks.html
• ΔΑΡΒΙΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΡΚΟΥΣ: https://isxys.blogspot.com/2010/08/blog-post_06.html
• Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ...ΤΟΥΡΚΟΣ: https://isxys.blogspot.com/2011/06/blog-post_8558.html

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ. Η "ΙΣΧΥΣ" ΕΙΧΕ ΥΠΟΒΑΛΛΕΙ ΜΙΑ ΕΙΛΙΚΡΙΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΑΝ ΕΦΑΡΜΟΣΟΥΝ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ: https://isxys.blogspot.com/2010/08/blog-post_06.html

ΚΟΥΡΗΤΗΣ: ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΟΙ ΤΑΤΑΡΟΜΟΓΓΟΛΟΙ. ΤΟ ΙΔΙΟ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ, ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ, ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ/ΑΓΓΛΟΙ, ΟΙ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΟΙ, ΟΙ ΙΝΔΟΙ, ΟΙ ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ, ΟΙ ΖΟΥΛΟΥ κ.λ.π ΟΛΟΙ ΠΛΗΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΝΩ ΕΧΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ-ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ. ΤΟΝ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑ ΣΕ 1500 ΧΡΟΝΙΑ (ΑΛΛΟΙ ΛΕΝΕ 200) ΚΑΙ ΑΠΟΚΟΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥΣ.
"Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΥΤΗ ΚΑΘ'ΕΑΥΤΗ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑΤΙ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ."
ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΡΙΒΟΛΟΓΟΥΜΕ ΚΑΠΟΙΟΙ ΟΥΓΓΡΟΙ (ΑΡΚΕΤΟΙ ΕΩΣ ΠΟΛΛΟΙ) ΕΙΝΑΙ ΣΠΟΡΑ ΤΟΥ ΑΤΤΙΛΑ. ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΛΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΧΑΖΑΡΟΙ (ΟΤΙ ΑΠΟΜΕΙΝΕ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ, ΕΠΙΣΗΣ ΤΟΥΡΑΝΟΙ). ΠΟΛΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΟΙΝΟΙ ΓΥΦΤΟΙ. ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΟΜΩΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΘΗΣΑΝ ΑΡΚΕΤΑ ΟΤΑΝ Η ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΗΤΑΝ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΟΟΥΓΓΑΡΙΑΣ ΟΠΟΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΜΕΙΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΛΕΥΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΙΩΘΗΚΕ ΤΟ ..."ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΣΤΕΠΑΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΤΟΥΣ". ΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΙΣΧΥΡΟ,ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΟΥΝ...
ΟΙ ΦΙΝΛΑΝΔΟΙ ΕΧΟΥΝ ΜΕΓΑΛΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΑΤΑΡΟΜΟΓΓΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ Η ΠΙΟ ...ΠΡΟΩΘΗΜΕΝΗ ΦΥΛΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΤΩΝ ΟΡΚΣ ΣΤΗΝ Β.ΕΥΡΩΠΗ. ΒΕΒΑΙΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΟΙΤΙΔΑ ΚΑΙ Η ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΚΕΤΩΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΩΝ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΛΕΥΚΩΝ "ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΩΝ-ΒΟΡΕΙΩΝ" ΣΤΗΝ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙ ΑΣΘΗΤΑ ΤΟ ...ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΣΤΕΠΑΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΤΟΥΣ. ΟΙ ΦΙΛΑΝΔΟΙ ΜΕ ΤΙΜΗ ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΤΗ ΛΕΝΕ "Turku" ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΟΥΣ, ΙΔΡΥΘΕΙΣΑ ΤΟΝ 13ο ΑΙΩΝΑ, ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΟΡΔΗΣ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ.
ΟΥΓΓΡΟΙ (ΟΥΙΓΟΥΡΟΙ) ΚΑΙ ΦΙΝΛΑΝΔΟΙ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΩΣ ΠΡΟΚΕΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΣΙΝΟΤΑΤΑΡΟΜΟΓΓΟΛΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΑ ΜΕΤΟΠΙΣΘΕΝ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΛΑΩΝ ΟΤΑΝ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ Ο Γ.ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ (ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ, ΟΤΙ ΚΙ ΑΝ ΣΑΣ ΛΕΝΕ) ΠΟΛΕΜΟΣ.