Την προηγούμενη εβδομάδα εξέτασα τη λογική και τις συνέπειες του «Δόγματος Abe», σύμφωνα με το οποίο η Ιαπωνία έχει ενισχύσει την συμμαχία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς συμφώνησε να επεκτείνει αυτά που είναι διατεθειμένη να πρoσφέρει στρατιωτικά προς υποστήριξη των αμερικανικών επιχειρήσεων ασφαλείας παγκοσμίως. Αυτό δεν είναι ένα πάγιο θέμα στο εσωτερικό καθώς λίγοι Ιάπωνες υποστηρίζουν αυτή τη δραματική απομάκρυνση από τον πασιφισμό και τον μινιμαλισμό που συνοψίζονται στο «Δόγμα Yoshida», που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ιαπωνικής πολιτικής ασφαλείας από το 1950. Ο τότε Πρωθυπουργός Shigeru Yoshida, απέκρουσε τα αιτήματα της Ουάσιγκτον ότι η Ιαπωνία θα πρέπει να επωμισθεί το μεγαλύτερο βάρος της άμυνας επικαλούμενη το Άρθρο 9 του Συντάγματος και θέτοντας ως προτεραιότητα της την οικονομική ανάκαμψη. Η Ιαπωνία, προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, χαρακτηριζόταν από μια δέσμευση στον πασιφισμό και μια αμυντική πολιτική ασφαλείας, αλλά το στρατηγικό τοπίο άλλαξε γρήγορα με την άνοδο της Κίνας. Το 1997, τη χρονιά που εγκαινιάσθηκαν οι αρχικές κατευθυντήριες γραμμές άμυνας μεταξύ ΗΠΑ-Ιαπωνίας, η Κίνα ξόδεψε 10 δισεκατομμύρια δολάρια για την άμυνα της. Το 2014, εκτιμάται ότι έφτασε τα 144 δισεκατομμύρια δολάρια, χρηματοδοτώντας έναν ταχύτατο εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών της, που μειώνει το στρατιωτικό χάσμα απέναντι στην συμμαχία Ιαπωνίας-ΗΠΑ. Αυτή η αύξηση συμπίπτει με την αυξημένη κινητικότητα της Κίνας σχετικά με τις εδαφικές και ναυτικές διεκδικήσεις, η οποία θέτει σε διαμάχη το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Ασίας.
Για να αντιμετωπιστούν οι φιλοδοξίες του Πεκίνου, ο John Mearsheimer από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, υπέρμαχος του λεγόμενου επιθετικού νεορεαλισμού, αναλύει στο Nikkei Asian Review, το ότι μια στενότερη διμερής συμμαχία θα προσπαθήσει να περιορίσει την Κίνα. Σύμφωνα με τον Mearsheimer: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κανένα συμφέρον ώστε να μοιραστούν την εξουσία με την Κίνα». «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας ζηλιάρης θεός. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προτιμούν να είναι το πιο ισχυρό κράτος στην Ανατολική Ασία». Ο Mearsheimer πιστεύει πως η Κίνα έχει δεσμευτεί στο να αλλάξει το status quo της Ασίας υπέρ της, γιατί αυτό κάνουν τα ισχυρά έθνη και για αυτόν το σκοπό θα στηριχθεί στο οικονομικό και στρατιωτικό της πλεονέκτημα. Ο ίδιος σημειώνει πως από την οπτική της Κίνας είναι εξαιρετικά λογικό να γίνει ο περιφερειακός ηγεμόνας, όμως αυτό δεν συμφέρει την Ιαπωνία ή τις ΗΠΑ. Αυτός ο ανταγωνισμός ασφαλείας, συνεχίζει, μπορεί να μην οδηγήσει σε έναν ευρύ πόλεμο αλλά σίγουρα υπάρχει το ενδεχόμενο για μια ένοπλη σύγκρουση στην Ανατολική και τη Νότια Κινεζική θάλασσα. Αλλά οι προσδοκίες δεν είναι πεπρωμένο. «Όλα τελείωσαν τραγικά για την Ιαπωνία. Αλλά παρ’ όλα αυτά, η Ιαπωνία κινήθηκε έξυπνα θέλοντας να κυριαρχήσει στην Ασία», σημειώνει ο Mearsheimer, προσθέτοντας ότι η Κίνα ελπίζει σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα και έχει και εκείνη κινηθεί έξυπνα καθώς «όλα τα κράτη σκέφτονται με όρους κυριαρχίας της περιοχής, γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να είναι ασφαλή».
Η αντίληψη ότι η αυξημένη οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να αποτρέψει τον πόλεμο δεν είναι καθησυχαστική γιατί η πολιτική συχνά υπερβαίνει την οικονομική λογική. Υποστηρίζει ότι «ο κινεζικός εθνικισμός είναι τόσο ισχυρός που αν ξεσπάσει μια κρίση, μπορεί να υπάρξει μεγάλη πίεση από τον λαό στους ηγέτες της Κίνας ώστε να πολεμήσουν απέναντι στην Ιαπωνία. Και οι Ιάπωνες βλέπουν τα νησιά Σενκάκου ως ιερά εδάφη και γι’ αυτό θα αγωνισθούν για να υπερασπιστούν αυτά τα εδάφη». Κατά κάποιο τρόπο αμφιβάλλω για το αν οι ηγέτες της Κίνας θα πάρουν μια τέτοια κρίσιμη απόφαση βασιζόμενοι σε λαϊκιστικές πιέσεις και αυτό ακριβώς επειδή μερικοί Ιάπωνες βλέπουν όντως τα νησιά Σενκάκου ως ιερό τόπο και γι’ αυτό η κυβέρνηση θα προσπαθήσει σθεναρά να αφυπνίσει τα εθνικιστικά συναισθήματα γύρω από αυτή την «εγγενή» περιοχή, σε νέα εγχειρίδια, σε διπλωματικούς κύκλους και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ενώ ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι διεθνείς οργανισμοί, και η καλλιέργεια ενός ιστού συναλλαγών και μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης μέσα σε μια πιο ισχυρή περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας μπορούν να εμποδίσουν τον πόλεμο, ο Mearsheimer υποστηρίζει ότι μια τέτοια παραδοχή που βασίζεται σε κανόνες παραβλέπει ένα σημαντικό στοιχείο: «οι μεγάλες δυνάμεις δεν υπακούουν στους κανόνες όταν νομίζουν ότι δεν εξυπηρετούν το συμφέρον τους». Σχετικά με τον σύμμαχο της Ιαπωνίας, αναφέρει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες συχνά παραβαίνουν το διεθνές δίκαιο όταν πιστεύουν ότι τα βασικά συμφέροντα τους βρίσκονται σε κίνδυνο. Ο πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών ενάντια στο Ιράκ αποτέλεσε παραβίαση του διεθνούς δικαίου». Παρ’ όλα αυτά, ο Τζόρτζ Μπους στην πραγματικότητα είπε: «Δεν με νοιάζει τι λέει το διεθνές δίκαιο».
Έτσι αν ο μονομερής πασιφισμός, η οικονομική αλληλεξάρτηση, οι οργανισμοί ή οι κανόνες δεν μπορούν να διασφαλίσουν την ειρήνη, τι μπορεί να κάνει η Ιαπωνία;
Καθώς η Κίνα καθίσταται πλουσιότερη και ισχυρότερη θα μετατραπεί σε έναν ανεξέλεγκτο Γολιάθ και σε κάποιο σημείο αυτό θα φανερώσει ότι οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία θα πρέπει να συμβιβαστούν με την περιφερειακή ηγεμονία της Κίνας. Σύμφωνα με την άποψη του Mearsheimer, αυτό θα είναι ολέθριο για την Ιαπωνία. Προβλέπει ότι σε είκοσι χρόνια από τώρα οι Ιάπωνες θα αναπολούν την σημερινή περίοδο ως «τη χρυσή εποχή ασφαλείας στην Ανατολική Ασία». Σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Ίδρυμα του Τόκιο το 2014 σχετικά με τις άσχημες και βίαιες επιχειρήσεις της διεθνούς πολιτικής, ο Tsuneo Watanabe τάσσεται υπέρ της «υπεράσπισης των συμφερόντων ασφαλείας μέσω μιας συμμαχίας με τις ΗΠΑ και των οικονομικών συμφερόντων μέσω του εμπορίου με την Κίνα». Αυτό συνεπάγεται «την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Ιαπωνίας, με την αλλαγή του Συντάγματος ώστε να επιτραπεί μεγαλύτερη ευελιξία στην πολιτική ασφαλείας, με τη διεύρυνση επίσης του πεδίου της συμμαχίας που να περιλαμβάνει περιφερειακές και παγκόσμιες προκλήσεις και με την επέκταση των δεσμών ασφαλείας με άλλα έθνη που συμμερίζονται τις ίδιες ιδέες». «Στο παρελθόν, το χαρτί της Κίνας ήταν αποτελεσματικό ώστε να καταστείλει την πολιτική ασφαλείας της Ιαπωνίας. Αλλά μπροστά στον στρατιωτικό εκσυγχρονισμό και την αναπτυσσόμενη οικονομία της Κίνας- και καθώς ο αριθμός των μεγαλύτερων σε ηλικία Ιαπώνων που βίωσαν τον πόλεμο μειώνεται- η αυτοσυγκράτηση της Ιαπωνίας έχει αρχίσει να ξεθωριάζει». Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός της Ιαπωνίας παραμένει σχετικά μικρός, ιδίως δεδομένης της απότομης υποτίμησης του γιεν και των βυζαντινών πρακτικών εφοδιασμού, αυτό δηλαδή σημαίνει ότι πληρώνει περισσότερα από ότι θα έπρεπε και λαμβάνει λιγότερα από όσα χρειάζεται. Ο Abe παρουσιάζεται συχνά ως πολεμοχαρής, όμως είναι εγκλωβισμένος στην κοινή γνώμη και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς και όπως επισημαίνει ο συνάδελφός μου Robert Dujarric, είναι ένα «πρόβατο ντυμένο λύκος».
Αλλά με την ανάπτυξη και την εχθρότητα της Κίνας, φαίνεται ότι η Ιαπωνία θα ήταν σοφό να κινηθεί πιο διπλωματικά ώστε να προετοιμαστεί για την αναπόφευκτη αλλαγή εξουσίας. Αυτό δεν σημαίνει μια δειλή συνθηκολόγηση αλλά απαιτεί μια πιο εμπνευσμένη και βαθύτερη εμπλοκή από την σημερινή. Ο Αυστραλός ειδικός σε θέματα ασφαλείας, Hugh White, υποστηρίζει στο βιβλίο του "The China Choice: Why We Should Share Power", την επέκταση συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας ώστε να δημιουργήσουν μια αμοιβαία επωφελή ισορροπία δυνάμεων, ένα «Κονσέρτο της Ασίας». Αυτό όμως φαίνεται απίθανο για διάφορους λόγους, κυρίως επειδή μια περιφερειακή συνεργασία κατευνασμού δεν είναι τόσο ελκυστική στο Πεκίνο, το Τόκιο ή την Ουάσιγκτον· οι εντάσεις είναι χρήσιμες εφόσον είναι διαχειρίσιμες. Αλλά η Ιαπωνία χρειάζεται μια στρατηγική εξόδου από το σημερινό αδιέξοδο και τα ανησυχητικά επίπεδα αμοιβαίας δυσπιστίας με την Κίνα. Αυτό πρέπει να εκπονηθεί στο πλαίσιο μιας τριμερούς συνεργασίας με τις ΗΠΑ και την Κίνα, κάτι που αποτελεί μια δύσκολη πράξη εξισορρόπησης. Ο Watanabe καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι στενότεροι δεσμοί συνεργασίας με τις ΗΠΑ είναι απαραίτητοι ακόμα και αν τροφοδοτούν τις κινεζικές ανησυχίες και την δυσπιστία της. Αλλά αυτό δεν αποτελεί υποκατάστατο της προσπάθειας να ξεπεραστούν αυτές οι ανησυχίες και η αντιπάθεια. Σε αυτό το διπλωματικό μέτωπο η Ιαπωνία έχει χαμηλές επιδόσεις.
Jeff Kingston
http://www.japantimes.co.jp/opinion/2015/05/30/commentary/geopolitics-coping-rising-china/
Για να αντιμετωπιστούν οι φιλοδοξίες του Πεκίνου, ο John Mearsheimer από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, υπέρμαχος του λεγόμενου επιθετικού νεορεαλισμού, αναλύει στο Nikkei Asian Review, το ότι μια στενότερη διμερής συμμαχία θα προσπαθήσει να περιορίσει την Κίνα. Σύμφωνα με τον Mearsheimer: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κανένα συμφέρον ώστε να μοιραστούν την εξουσία με την Κίνα». «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας ζηλιάρης θεός. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προτιμούν να είναι το πιο ισχυρό κράτος στην Ανατολική Ασία». Ο Mearsheimer πιστεύει πως η Κίνα έχει δεσμευτεί στο να αλλάξει το status quo της Ασίας υπέρ της, γιατί αυτό κάνουν τα ισχυρά έθνη και για αυτόν το σκοπό θα στηριχθεί στο οικονομικό και στρατιωτικό της πλεονέκτημα. Ο ίδιος σημειώνει πως από την οπτική της Κίνας είναι εξαιρετικά λογικό να γίνει ο περιφερειακός ηγεμόνας, όμως αυτό δεν συμφέρει την Ιαπωνία ή τις ΗΠΑ. Αυτός ο ανταγωνισμός ασφαλείας, συνεχίζει, μπορεί να μην οδηγήσει σε έναν ευρύ πόλεμο αλλά σίγουρα υπάρχει το ενδεχόμενο για μια ένοπλη σύγκρουση στην Ανατολική και τη Νότια Κινεζική θάλασσα. Αλλά οι προσδοκίες δεν είναι πεπρωμένο. «Όλα τελείωσαν τραγικά για την Ιαπωνία. Αλλά παρ’ όλα αυτά, η Ιαπωνία κινήθηκε έξυπνα θέλοντας να κυριαρχήσει στην Ασία», σημειώνει ο Mearsheimer, προσθέτοντας ότι η Κίνα ελπίζει σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα και έχει και εκείνη κινηθεί έξυπνα καθώς «όλα τα κράτη σκέφτονται με όρους κυριαρχίας της περιοχής, γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να είναι ασφαλή».
Η αντίληψη ότι η αυξημένη οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να αποτρέψει τον πόλεμο δεν είναι καθησυχαστική γιατί η πολιτική συχνά υπερβαίνει την οικονομική λογική. Υποστηρίζει ότι «ο κινεζικός εθνικισμός είναι τόσο ισχυρός που αν ξεσπάσει μια κρίση, μπορεί να υπάρξει μεγάλη πίεση από τον λαό στους ηγέτες της Κίνας ώστε να πολεμήσουν απέναντι στην Ιαπωνία. Και οι Ιάπωνες βλέπουν τα νησιά Σενκάκου ως ιερά εδάφη και γι’ αυτό θα αγωνισθούν για να υπερασπιστούν αυτά τα εδάφη». Κατά κάποιο τρόπο αμφιβάλλω για το αν οι ηγέτες της Κίνας θα πάρουν μια τέτοια κρίσιμη απόφαση βασιζόμενοι σε λαϊκιστικές πιέσεις και αυτό ακριβώς επειδή μερικοί Ιάπωνες βλέπουν όντως τα νησιά Σενκάκου ως ιερό τόπο και γι’ αυτό η κυβέρνηση θα προσπαθήσει σθεναρά να αφυπνίσει τα εθνικιστικά συναισθήματα γύρω από αυτή την «εγγενή» περιοχή, σε νέα εγχειρίδια, σε διπλωματικούς κύκλους και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ενώ ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι διεθνείς οργανισμοί, και η καλλιέργεια ενός ιστού συναλλαγών και μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης μέσα σε μια πιο ισχυρή περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας μπορούν να εμποδίσουν τον πόλεμο, ο Mearsheimer υποστηρίζει ότι μια τέτοια παραδοχή που βασίζεται σε κανόνες παραβλέπει ένα σημαντικό στοιχείο: «οι μεγάλες δυνάμεις δεν υπακούουν στους κανόνες όταν νομίζουν ότι δεν εξυπηρετούν το συμφέρον τους». Σχετικά με τον σύμμαχο της Ιαπωνίας, αναφέρει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες συχνά παραβαίνουν το διεθνές δίκαιο όταν πιστεύουν ότι τα βασικά συμφέροντα τους βρίσκονται σε κίνδυνο. Ο πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών ενάντια στο Ιράκ αποτέλεσε παραβίαση του διεθνούς δικαίου». Παρ’ όλα αυτά, ο Τζόρτζ Μπους στην πραγματικότητα είπε: «Δεν με νοιάζει τι λέει το διεθνές δίκαιο».
Έτσι αν ο μονομερής πασιφισμός, η οικονομική αλληλεξάρτηση, οι οργανισμοί ή οι κανόνες δεν μπορούν να διασφαλίσουν την ειρήνη, τι μπορεί να κάνει η Ιαπωνία;
Καθώς η Κίνα καθίσταται πλουσιότερη και ισχυρότερη θα μετατραπεί σε έναν ανεξέλεγκτο Γολιάθ και σε κάποιο σημείο αυτό θα φανερώσει ότι οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία θα πρέπει να συμβιβαστούν με την περιφερειακή ηγεμονία της Κίνας. Σύμφωνα με την άποψη του Mearsheimer, αυτό θα είναι ολέθριο για την Ιαπωνία. Προβλέπει ότι σε είκοσι χρόνια από τώρα οι Ιάπωνες θα αναπολούν την σημερινή περίοδο ως «τη χρυσή εποχή ασφαλείας στην Ανατολική Ασία». Σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Ίδρυμα του Τόκιο το 2014 σχετικά με τις άσχημες και βίαιες επιχειρήσεις της διεθνούς πολιτικής, ο Tsuneo Watanabe τάσσεται υπέρ της «υπεράσπισης των συμφερόντων ασφαλείας μέσω μιας συμμαχίας με τις ΗΠΑ και των οικονομικών συμφερόντων μέσω του εμπορίου με την Κίνα». Αυτό συνεπάγεται «την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Ιαπωνίας, με την αλλαγή του Συντάγματος ώστε να επιτραπεί μεγαλύτερη ευελιξία στην πολιτική ασφαλείας, με τη διεύρυνση επίσης του πεδίου της συμμαχίας που να περιλαμβάνει περιφερειακές και παγκόσμιες προκλήσεις και με την επέκταση των δεσμών ασφαλείας με άλλα έθνη που συμμερίζονται τις ίδιες ιδέες». «Στο παρελθόν, το χαρτί της Κίνας ήταν αποτελεσματικό ώστε να καταστείλει την πολιτική ασφαλείας της Ιαπωνίας. Αλλά μπροστά στον στρατιωτικό εκσυγχρονισμό και την αναπτυσσόμενη οικονομία της Κίνας- και καθώς ο αριθμός των μεγαλύτερων σε ηλικία Ιαπώνων που βίωσαν τον πόλεμο μειώνεται- η αυτοσυγκράτηση της Ιαπωνίας έχει αρχίσει να ξεθωριάζει». Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός της Ιαπωνίας παραμένει σχετικά μικρός, ιδίως δεδομένης της απότομης υποτίμησης του γιεν και των βυζαντινών πρακτικών εφοδιασμού, αυτό δηλαδή σημαίνει ότι πληρώνει περισσότερα από ότι θα έπρεπε και λαμβάνει λιγότερα από όσα χρειάζεται. Ο Abe παρουσιάζεται συχνά ως πολεμοχαρής, όμως είναι εγκλωβισμένος στην κοινή γνώμη και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς και όπως επισημαίνει ο συνάδελφός μου Robert Dujarric, είναι ένα «πρόβατο ντυμένο λύκος».
Αλλά με την ανάπτυξη και την εχθρότητα της Κίνας, φαίνεται ότι η Ιαπωνία θα ήταν σοφό να κινηθεί πιο διπλωματικά ώστε να προετοιμαστεί για την αναπόφευκτη αλλαγή εξουσίας. Αυτό δεν σημαίνει μια δειλή συνθηκολόγηση αλλά απαιτεί μια πιο εμπνευσμένη και βαθύτερη εμπλοκή από την σημερινή. Ο Αυστραλός ειδικός σε θέματα ασφαλείας, Hugh White, υποστηρίζει στο βιβλίο του "The China Choice: Why We Should Share Power", την επέκταση συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας ώστε να δημιουργήσουν μια αμοιβαία επωφελή ισορροπία δυνάμεων, ένα «Κονσέρτο της Ασίας». Αυτό όμως φαίνεται απίθανο για διάφορους λόγους, κυρίως επειδή μια περιφερειακή συνεργασία κατευνασμού δεν είναι τόσο ελκυστική στο Πεκίνο, το Τόκιο ή την Ουάσιγκτον· οι εντάσεις είναι χρήσιμες εφόσον είναι διαχειρίσιμες. Αλλά η Ιαπωνία χρειάζεται μια στρατηγική εξόδου από το σημερινό αδιέξοδο και τα ανησυχητικά επίπεδα αμοιβαίας δυσπιστίας με την Κίνα. Αυτό πρέπει να εκπονηθεί στο πλαίσιο μιας τριμερούς συνεργασίας με τις ΗΠΑ και την Κίνα, κάτι που αποτελεί μια δύσκολη πράξη εξισορρόπησης. Ο Watanabe καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι στενότεροι δεσμοί συνεργασίας με τις ΗΠΑ είναι απαραίτητοι ακόμα και αν τροφοδοτούν τις κινεζικές ανησυχίες και την δυσπιστία της. Αλλά αυτό δεν αποτελεί υποκατάστατο της προσπάθειας να ξεπεραστούν αυτές οι ανησυχίες και η αντιπάθεια. Σε αυτό το διπλωματικό μέτωπο η Ιαπωνία έχει χαμηλές επιδόσεις.
Jeff Kingston
http://www.japantimes.co.jp/opinion/2015/05/30/commentary/geopolitics-coping-rising-china/
No comments :
Post a Comment