ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Οι επιταχυνόμενες εξελίξεις σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, κατευθύνουν τις σκέψεις όλο και περισσότερων Ελλήνων σε δράσεις που από τους κρατούντες χαρακτηρίζονται ως «ακραίες». Ακούγεται όλο και πιο συχνά μία έκφραση την οποία πριν από δέκα – ή και λιγότερα – χρόνια, ελάχιστοι θα τολμούσαν να ψελλίσουν: ΕΞΕΓΕΡΣΗ. Η αυξανόμενη διάθεση για εξέγερση είναι μία πραγματικότητα. Μία διάθεση που δεν έχει προκληθεί έντεχνα από δημαγωγούς αλλά από τις συνθήκες της άθλιας και απειλητικής καθημερινότητας την οποία βιώνουν όλο και ευρύτερα στρώματα της Ελληνικής κοινωνίας. Αυτό είναι ένα γεγονός που όχι μόνο δεν μας αφήνει αδιάφορους, αλλά οφείλουμε να το εξετάσουμε διεξοδικά με τη δέουσα προσοχή και σοβαρότητα, σε αντιδιαστολή με τους άλλους πολιτικούς σχηματισμούς οιασδήποτε απόχρωσης οι οποίοι έχουν πλέον χάσει ακόμη και τη δυνατότητα του αυτοπροσδιορισμού τους.

Αυτό που αρχίζει να αναζητά ο Ελληνικός λαός, η εξέγερση, δεν είναι παρά μία μορφή ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ. Η Επανάσταση και τα χαρακτηριστικά της είναι λοιπόν η έννοια που θα μας απασχολήσει.


Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Οι επίσημοι ορισμοί που δίνονται για την επανάσταση συνίστανται στην μαζική αντίδραση για την ανατροπή ενός καθεστώτος ή στην έντονη αντίδραση σε μία καταπίεση ή στην ξαφνική και βαθιά αλλαγή σε έναν τομέα. Αυτοί βέβαια οι ορισμοί δεν φωτίζουν την αντίληψή μας γι’αυτό κεφαλαιώδη σημασία έχει η ταξινόμηση των επαναστάσεων και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Τρείς είναι οι βασικές κατηγορίες επαναστάσεων στην ανθρώπινη ιστορία: οι επιστημονικές, οι θρησκευτικές και οι πολιτικές.

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ: Τις εξετάζουμε πρώτες γιατί συνήθως ενώ εν τη γενέσει τους τραβούν λίγο την προσοχή, έχουν συχνά απώτερες συνέπειες μεταβάλλοντας τις αντιλήψεις των ανθρώπων για τους συμπαντικούς νόμους. Η εφαρμογή των πειραματικών μεθόδων επιφέρει αργές και σταθερές μεταβολές. Αυτές οι αργές επαναστάσεις ονομάζονται εξελίξεις. Υπάρχουν όμως και αιφνίδιες ανακαλύψεις όπως αυτή του Παστέρ που εν μία νυκτί άλλαξε την ιατρική ή η θεωρία την διάσπασης του ατόμου η οποία άλλαξε τη θεώρηση της δομής του υλικού κόσμου. Οι επιστημονικές επαναστάσεις επιδρούν απ’ ευθείας επάνω στις ιδέες, είναι καθαρά διανοητικές, τα αποτελέσματά τους ελέγχονται από την πείρα και ως εκ τούτου διαφεύγουν από οποιαδήποτε κριτική.

ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ: Το πρώτο και βασικό στοιχείο μίας θρησκευτικής επανάστασης είναι η ύπαρξη μίας ΔΟΞΑΣΙΑΣ. Η δοξασία δεν ελέγχεται από τη λογική, ούτε αποδεικνύεται. Π.χ. η υπόσχεση του Χριστιανισμού και αργότερα του Ισλαμισμού για μία μετά θάνατο αιώνια και ευτυχισμένη ζωή. Αυτό για να το διαπιστώσει κάποιος θα πρέπει να πάει πρώτα στους ουρανούς. Όταν οι συνθήκες ήταν ώριμες, αυτή η δοξασία ήταν αρκετή για να καταστρέψει ένα ολόκληρο κόσμο, τον αρχαίο κόσμο. Ένα παράγωγο στοιχείο των θρησκευτικών επαναστάσεων είναι η απόλυτη μισαλλοδοξία. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας του ότι δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε ανοχή μεταξύ δύο δοξασιών. Αυτό ισχύει άσχετα εάν οι δοξασίες προέρχονται από διαφορετικό μητρικό δόγμα ή όχι. Οι σφαγές ένθεν και ένθεν που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη κατά την εποχή της Μεταρρύθμισης μεταξύ Καθολικών και Διαμαρτυρόμενων παρ’ ολίγον να αφανίσουν ολόκληρες επαρχίες. Η διάδοση της δοξασίας κατά τη διάρκεια μίας θρησκευτικής επανάστασης δεν γίνεται με λογικά επιχειρήματα. Γίνεται με την υποβολή και την επίδραση της διαβεβαιώσεως, της επαναλήψεως, της διανοητικής μετάδοσης και του γοήτρου. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες διαβεβαίωναν συνεχώς γιά την μετά θάνατο ζωή και την ανταπόδοση της πίστης και της θυσίας του πιστού από τον Θεό. Η δύναμη και το κύρος των ιερωμένων σε συνδυασμό με το φόβο που ενίοτε προκαλούσαν αναδείκνυε το γόητρο της πίστης και προσέλκυε νέους πιστούς έτοιμους να θυσιαστούν.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ: Είναι ο τύπος των Επαναστάσεων που θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα και θα αποπειραθούμε να εξιχνιάσουμε τα χαρακτηριστικά τους. Πριν όμως θα πρέπει να τονίσουμε ότι είτε αναφερόμαστε σε πολιτικές είτε σε κοινωνικές επαναστάσεις, στην ουσία μιλάμε για το ίδιο αντικείμενο.

3.1. Το πρώτο απαραίτητο στοιχείο που θα αποτελέσει τη βάση μίας επανάστασης είναι η δυσαρέσκεια. Η δυσαρέσκεια πρέπει να είναι γενικευμένη, ισχυρή σε όλα τα λαϊκά στρώματα και να συσσωρεύεται επί μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να είναι ώριμη να παραγάγει αποτελέσματα. Μόνη της όμως η δυσαρέσκεια δεν αρκεί για να προκαλέσει επανάσταση

3.2. Το δεύτερο απαραίτητο στοιχείο είναι η ύπαρξη Νέων Ιδεών ικανών να προσφέρουν Όραμα ενός νέου κοινωνικού μοντέλου το οποίο θα βασίζεται σε εντελώς διαφορετικές πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες από αυτές της κρατούσας κατάστασης οι οποίες έχουν παρακμάσει. Οποιαδήποτε προσπάθεια κάθαρσης εκ μέρους του συστήματος να διορθώσει τα λάθη του ώστε να διατηρήσει τα κεκτημένα του, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία καθότι είναι μία προσπάθεια χωρίς όραμα, δηλαδή χωρίς ψυχολογική πειθώ.

3.3. Οι επαναστάσεις δεν ξεκινούν από τους λαούς αλλά από ηγετικές ομάδες οι οποίες μεταδίδουν το σπόρο της επανάστασης στα πλατιά λαϊκά στρώματα διά της προπαγάνδας και ιδιαίτερα διά της υποβολής. Αυθόρμητα λαϊκά ξεσπάσματα χωρίς ιδεολογικό περιεχόμενο με αποτέλεσμα ταραχές, καταστροφές και λεηλασίες έχουν μόνο τοπικό και πρόσκαιρο χαρακτήρα με μηδενικά αποτελέσματα. Αυτός είναι κανόνας χωρίς εξαίρεση.

Τα ανωτέρω στοιχεία δεν είναι αρκετά για να εγγυηθούν την επιτυχή έκβαση μίας επανάστασης. Πρέπει να συνηγορούν και άλλοι παράγοντες, οι σπουδαιότεροι των οποίων είναι οι ακόλουθοι:
- Ιστορικά έχει καταγραφεί το γεγονός ότι ποσοστιαία η επιτυχία των επαναστάσεων υπήρξε αυξημένη όταν αυτές είχαν και την υποστήριξη του στρατού, πλήρη ή σε μεγάλο βαθμό. Εδώ τα παραδείγματα είναι τόσα πολλά, ώστε να αποτελούν κανόνα.
- Ένας άλλος παράγων είναι η ασθενής αντίσταση των κυβερνήσεων. Η κακή εκτίμηση των καταστάσεων αλλά και η ανικανότητα διαχείρισής τους μπορεί να αποτελέσει καίριο παράγοντα ανατροπής τους. Ένα παράδειγμα είναι η ανατροπή του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ από μερικές εκατοντάδες επαναστατών, όταν 36000 στρατιώτες κάτω από αντικρουόμενες διαταγές ανίκανων διοικητών, απλώς παρέμειναν άπρακτοι. Στιγμιαίες επαναστάσεις αυτού του τύπου συνέβησαν στην Ισπανία, το Βέλγιο, την Ιταλία, την Αυστρία, την Ιαπωνία, την Πορτογαλία και την Πολωνία.
- H επανάσταση πρέπει να ταιριάζει στην ακαμψία ή την ελαστικότητα της εθνικής ψυχής. Δηλαδή το έθνος που επαναστατεί πρέπει να επιλέξει την επανάσταση που του ταιριάζει. Οι λαοί που διαθέτουν πολύ άκαμπτη ψυχή κάνουν τις πιο βίαιες επαναστάσεις. Μη μπορώντας να προσαρμοστούν προοδευτικά στις μεταβολές του γενικότερου περιβάλλοντος αναγκάζονται να το κάνουν αργά και με βίαιο τρόπο. Η επιρροή των νέων ιδεών πρέπει να έχει απήχηση ενώ οι ίδιες οι ιδέες να έχουν γίνει κατανοητές από μεγάλο τμήμα των επαναστατημένων μαζών.

Όμως, ακόμα και εάν μία επανάσταση επιτύχει τον βασικό της στόχο, την ανάληψη της εξουσίας, δεν σημαίνει ότι θα επιτύχει και στον απώτερο σκοπό της, την σωστή εφαρμογή του ιδεολογικού και κοινωνικού της προγράμματος ώστε να αρχίσει να βαδίζει προς τα όποια οράματα επαγγέλλεται. Αυτό οφείλεται σε μερικό ή πλήρη εκτροχιασμό στην εφαρμογή των νέων ιδεών λόγω κακής κατανόησης ή στο ότι οι νέες ιδέες εφαρμόζονται από ακατάλληλους ή διεφθαρμένους ανθρώπους ή στο ότι οι ίδιες οι ιδέες είναι λανθασμένες, ακατάλληλες και επικίνδυνες στην εφαρμογή τους. Εδώ θα δώσουμε το χαρακτηριστικό παράδειγμα της Γαλλικής Επανάστασης: Είναι η επανάσταση που εκθειάζεται ακόμη και σήμερα από το Ευρωπαϊκό κατεστημένο και επαγγέλλεται το τρίπτυχο Ελευθερία, Ισότητα και Αδελφοσύνη.

Στην πραγματικότητα – και αυτό δεν το αμφισβητεί κανείς- ήταν μία επανάσταση που οργανώθηκε από την αστική τάξη της τότε Γαλλίας που ο πραγματικός σκοπός της ήταν η ανάληψη της εξουσίας. Το εν λόγω τρίπτυχο – Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη- ήταν εξ’ αρχής ανεδαφικό και το γνώριζαν οι εμπνευστές του οι δεν απέβλεπαν παρά σε ξεκάθαρα πρακτικά συμφέροντα. Ο λαός άκουσε τους δημαγωγούς, θεώρησε τον εαυτό του θύμα και άρχισε να σφάζει, να λεηλατεί και να καίει οτιδήποτε δεν του άρεσε, νομίζοντας ότι εξασκεί κάποιο δικαίωμα. Οι επαναστατικές αρχές έδωσαν ελεύθερη διέξοδο στη βαρβαρότητα, καταλύοντας πανάρχαιους απαγορευτικούς φραγμούς του κοινωνικού περιβάλλοντος. Νομιμοποιήθηκαν όλα τα καταπιεσμένα συναισθήματα ζηλοφθονίας, πλεονεξίας και μίσους για κάθε τι ανώτερο. Μέσα σε ένα χρόνο η επανάσταση είχε καταλήξει σε αταξία, αναρχία και βιαιότητες κατά δικαίων και αδίκων. Η επανάσταση πέρασε από τα χέρια της αστικής τάξης στον όχλο. Και ο συγκεκριμένος όχλος που άρχισε να λειτουργεί ως μάζα δεν ήταν βέβαια ο Γαλλικός λαός που συνέχισε να ζεί στη φτώχεια και στον καθημερινό μόχθο της εργασίας και αγνοήθηκε σκόπιμα από τους ιστιρικούς, αλλά μία μειονότητα, που υπήρχε και υπάρχει μέχρι σήμερα σε όλες τις κοινωνίες.

Εκφυλισμένοι, αλκοολικοί, κλέφτες, ζητιάνοι, εγκληματίες αποτέλεσαν τον επαναστατικό στρατό. Η μέθοδος της μετάδοσης από τους ψευδορήτορες τους μετέτρεψε σε μάζα. Ο καθένας φωνασκεί και σφάζει γιατί το ίδιο πράττουν και οι γύρω του που ακολουθούν το ρεύμα. Το 1789 οι φυλακισμένοι του Σεπτεμβρίου κομματιάζονταν σιγά-σιγά με σπαθισμούς για να παρατείνεται το μαρτύριό τους. Από τον Μάρτη έως τον Σεπτέμβρη σειρές από φόνους, λεηλασίες και εμπρησμούς βούτηξαν στο αίμα τη Γαλλία. Η Ρουέννη, η Λυών και το Στρασβούργο πέφτουν κάτω από την εξουσία του όχλου. Ο δήμαρχος της Τρουά με τα μάτια βγαλμένα από ψαλίδι σφάχτηκε ύστερα από μαρτύριο πολλών ωρών. Σε πολλά μέρη ξερίζωναν τις καρδιές θυμάτων για να τις τριγυρίσουν μέσα στις πόλεις καρφωμένες στην άκρη μίας λόγχης. Οι πολιτικοί της επανάστασης επειδή είχαν συμφέρον, έδιναν συγχωροχάρτι για όλα τα απάνθρωπα εγκλήματα. Αυτός λοιπόν ο όχλος που φάνταζε ένα ατίθασο τέρας, μόλις μία δυνατή και σκληρή προσωπικότητα ορθώθηκε μπροστά του, την υπηρέτησε αμέσως σαν δούλος. Γιατί όπως η βιαιότητά του δεν γνωρίζει όρια, έτσι και η δουλοπρέπειά του είναι απεριόριστη.

Ο Μαρά, ο Ροβεσπιέρρος ή ο Μπουλανζέ ήταν βέβαιοι ότι θα επευφημιθούν από αυτόν. Η περίοδος των Γιακωβίνων και της Τρομοκρατίας ξεχείλισε το ποτήρι. Ο Γαλλικός λαός ποτέ δεν ζήτησε τίποτε από αυτά τα αίσχη. Η ψυχή του, προσηλωμένη στις παραδόσεις τον παρακινεί να ορθωθεί γρήγορα ενάντια στην αναρχία και αναζητά τον αρχηγό που θα ξαναφέρει την τάξη και θα ανακηρύξει τον Βοναπάρτη αυτοκράτορα. Και όμως αυτή η Επανάσταση υποτίθεται ότι φωτοδοτεί με τις Ιδέες της τη σημερινή δημοκρατική Ευρώπη, όπου κανείς, βέβαια, δεν είναι ελεύθερος, δεν αισθάνεται ίσος και σίγουρα ούτε αδελφός με τους συμπατριώτες του, πολλώ δε μάλλον με τους άλλους λαούς. Μία επανάσταση όπου το μόνο που συνέβη είναι ότι μία τάξη ( η αστική) με ραδιουργίες και εγκλήματα άρπαξε την εξουσία από μία άλλη ( τους ευγενείς) την οποία και αφάνισε.

Η ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ
Κατά τη διάρκεια των ειρηνικών περιόδων όταν το κοινωνικό περιβάλλον δεν αλλάζει οι άνθρωποι σε ατομικό επίπεδο έχουν μία σταθερή και συνηθισμένη νοοτροπία. Το εγώ του κάθε ανθρώπου όμως είναι μία συνένωση αναρίθμητων πατρογονικών προσωπικοτήτων που συνδυάζονται σε μία σταθερή προσωπικότητα όταν οι καταστάσεις δεν αλλάζουν. Όταν όμως το περιβάλλον μεταβληθεί σημαντικά όπως συμβαίνει στις περιόδους αναταραχών οι ισορροπίες διασπώνται και τα στοιχεία που προέκυψαν ανασυγκροτούν μία νέα προσωπικότητα που εκδηλώνεται με μία διαγωγή, ιδέες και συναισθήματα πολύ διαφορετικά από εκείνα που χαρακτήριζαν το άτομο προηγουμένως. Συνεπώς κάτω από την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος μία προσωπικότητα μπορεί να παραχωρήσει τη θέση της σε μίαν άλλη εντελώς νέα και πολλές φορές αντίθετη ή και εχθρική ως πρός την παλαιά. Η ψυχοπαθολογία έχει παρατηρήσει πολλά τέτοια παραδείγματα και μάλιστα στο ίδιο άτομο. Σε αυτές τις νέες προσωπικότητες των ταραγμένων καιρών δεν αλλάζει η διάνοια, αλλά τα συναισθήματα και η συνένωσή τους σχηματίζει ένα νέο χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων τα συναισθήματα που απελευθερώνονται είναι αυτά που έχουν καταπιεστεί και τώρα βρίσκουν ελεύθερη διέξοδο από τη συντριβή των κοινωνικών δεσμών.

Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι τα ακόλουθα:
- To μίσος. Απευθύνεται απέναντι σε πρόσωπα, θεσμούς και πράγματα και αποτελεί την μεγαλύτερη αιτία της κακής μοίρας των ηττημένων.
- Ο φόβος: Η απότομη αλλαγή, η άγνωστη πρωτοεμφανιζόμενη απειλή και η απώλεια κάθε ελέγχου εκ μέρους των κρατούντων δημιουργεί απόλυτο φόβο σε όλες τις πλευρές.
- Η φιλοδοξία: Σε μία ιεραρχικά ρυθμισμένη κοινωνία, το άτομο γνωρίζει ότι υπόκειται σε νομικούς και χρονικούς περιορισμούς που το υποχρεώνουν να σκέπτεται την κοινωνική του εξέλιξη εντός ορίων. Αντίθετα σε μία επαναστατική εποχή, με τις κατάλληλες συγκυρίες ο καθένας μπορεί να φθάσει στα ανώτερα αξιώματα, οπότε οι φιλοδοξίες όλων βρίσκονται κάτω από την επίδραση βιαίων και εξαιρετικών ερεθισμών.
- Η ζηλοφθονία: Ο ρόλος είναι πάντοτε σημαντικός κατά τη διάρκεια επαναστατικών περιόδων. Η ζηλοφθονία εναντίον της αριστοκρατίας αποτέλεσε έναν από τους σπουδαιότερους παράγοντας της Γαλλικής επανάστασης. Η ζηλοφθονία και ο πληγωμένος εγωισμός ήταν αυτά που υποσυνείδητα κατέστησαν τους αστούς οπαδούς της ισότητας, ενώ οι ίδιοι επεδίωκαν την εξουσία. Διαμορφώθηκαν δηλαδή σχιζοειδείς προσωπικότητες.
- Ο ενθουσιασμός: Τις περισσότερες φορές οι επαναστάτες φαντάζονται καταστρέφουν έναν άρρωστο και γερασμένο κόσμο και πάνω στα ερείπιά του θα έχτιζαν ένα διαφορετικό πολιτισμό. Ποτέ αυταπάτη πιο γοητευτική δεν εφλόγισε τις ψυχές των ανθρώπων.

Έχοντας τώρα υπ’ όψιν μας τα προαναφερθέντα μπορούμε να εξετάσουμε τις βασικές νοοτροπίες των επαναστάσεων.

Πρώτη αναφέρουμε την μυστικιστική νοοτροπία.
Πέραν της ορθολογιστικής, συναισθηματικής και ομαδικής λογικής, σπουδαίο ρόλο σε πολλές επαναστάσεις έπαιξαν τα μυστικιστικά στοιχεία. Το χαρακτηριστικό στοιχείο του μυστικιστικού πνεύματος στην απονομή μίας μυστηριώδους δυνάμεως σε ανθρώπους ή σε ανώτερες δυνάμεις που εμφανίζονται με τη μορφή ειδώλων, φετίχ, λέξεων και τύπων. Το μυστικιστικό πνεύμα βρίσκεται στο βάθος όλων των θρησκευτικών και στο μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών και κοινωνικών δοξασιών. Οι περισσότερες πολιτικές δοξασίες θα εξαφανίζονταν, αν μπορούσε κανείς να τις απογυμνώσει από τα μυστικιστικά στοιχεία, που αποτελούν τα πραγματικά στηρίγματά τους. Θυμηθείτε την Αόρατο Αρχή της Φιλικής Εταιρείας. Η μυστικιστική λογική αφού μπολιαστεί στα συναισθήματα και τις γεμάτες πάθος παρορμήσεις, τα προσανατολίζει και διοχετεύει τη δύναμή τους στα μεγάλα λαϊκά κινήματα. Άνθρωποι που είναι ελάχιστα διατεθειμένοι να σκοτωθούν για σοβαρούς λόγους, θυσιάζουν εύκολα τη ζωή τους για ένα μυστικιστικό ιδανικό που έγινε αντικείμενο της λατρείας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ταχύτατη εξάπλωση του Ισλάμ στην Αραβική χερσόνησο και τη Βόρειο Αφρική μετά τη μετάλλαξη που υπέστησαν οι φιλήσυχες νομαδικές φυλές. Η μυστικιστική πλευρά των επαναστάσεων διαφεύγει την προσοχή των περισσότερων ιστορικών. Θα επιμένουν επί πολύ ακόμα να θέλουν να ερμηνεύουν με την ορθολογιστική λογική ένα πλήθος φαινομένων που παραμένουν ξένα προς αυτήν.

Η δεύτερη νοοτροπία είναι η επαναστατική.
Οι κοινωνίες όλων των εποχών περιλαμβάνουν έναν αριθμό ανήσυχων πνευμάτων, που είναι έτοιμα να επαναστατήσουν εναντίον οποιασδήποτε καθιερωμένης τάξης πραγμάτων. Ορισμένοι δρουν από απλή κλίση προς την ανταρσία, και εάν όλες τους οι επιθυμίες πραγματοποιούνταν μονομιάς, πάλι θα επαναστατούσαν. Αυτή η νοοτροπία προέρχεται από εσφαλμένη προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον του ή είναι ζήτημα ιδιοσυγκρασίας ή και ζήτημα παθολογικών καταστάσεων. Η ανάγκη της εξέγερσης παρουσιάζει διάφορους βαθμούς εντάσεως, από την απλή δυσαρέσκεια έως την ανάγκη καταστροφής των πάντων. Όμως το επαναστατικό πνεύμα δεν σπρώχνεται πάντα από συναισθηματισμούς που το καθιστούν απλώς επικίνδυνο. Μπορεί να αποβεί πηγή προόδου όταν ο συναισθηματισμός και ο μυστικισμός συνδυάζονται και υποτάσσονται σε μία διανοητική βάση.

Η τρίτη νοοτροπία είναι η εγκληματική.
Όλες οι <πολιτισμένες κοινωνίες> σέρνουν ένα κατακάθι εκφυλισμένων και απροσάρμοστων που έχουν προσβληθεί από κάθε λογής κακές τάσεις. Απατεώνες, κατάδικοι, κλέφτες, δολοφόνοι, πάσης φύσεως εξαθλιωμένοι αποτελούν τον εγκληματικό συρφετό των μεγάλων πόλεων. Στις ομαλές περιόδους τα φυράματα αυτά συγκρατούνται κατά το δυνατόν από τα όποια όργανα της τάξης. Κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων και κυρίως των επαναστάσεων αφήνουν αχαλίνωτα τα εγκληματικά και αρπακτικά τους ένστικτα. Σε κάθε εποχή σε αυτό το κοινωνικό κατακάθι οι δημαγωγοί ήταν πάντα βέβαιοι ότι θα βρούν στρατιώτες.

Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, θέλω να τονίσω ότι όλα όσα προαναφέραμε προέρχονται από ενδελεχείς ιστορικές, ψυχολογικές και κοινωνικές μελέτες του Γουσταύου Λε Μπον. Επίσης δε ότι σε καμία περίπτωση η λαϊκή εθνικιστική επανάσταση δεν σχετίζεται στο παραμικρό με τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις μέχρι σήμερα επαναστάσεις. Οφείλουμε να γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά τους επισημαίνοντας τα πολλά αρνητικά τους και κρατώντας κάποια θετικά για δική μας διαχείριση. Εξ’ άλλου ο ίδιος ο Λε Μπόν παραδέχεται ότι τελικά το ύψιστο στοιχείο ισορροπίας και επιτυχίας μίας επανάστασης είναι το στοιχείο της φυλετικής ψυχής. Αυτό καθορίζει ένα τρόπο αντιλήψεως, εξετάσεως και βουλήσεως κοινό στη συντριπτική πλειονότητα των ατόμων ενός και του αυτού λαού. Συνεπώς κάθε επανάσταση όχι μόνο επιτυχημένη αλλά και δίκαιη οφείλει να βασίζεται στη φυλετική ψυχή. Αυτοί δε που θα την πραγματοποιήσουν δεν είναι ούτε κάποια κοινωνική τάξη, ούτε κάποιοι επαναστάτες δημαγωγοί, αλλά οι Όμοιοι οι οποίοι έχουν τη δύναμη να θέτουν νέους νόμους και να τους τηρούν απαρέγκλιτα πρώτοι αυτοί οι ίδιοι.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΥΔΟΥΝΑΣ
ΜΕΛΟΣ Κ.Ε ΛΑΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ–ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ
ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ Α’ ΑΘΗΝΩΝ