Κινέζικη κατασκοπεία: Ο πυρήνας και οι "κόκκοι άμμου"

Η άνοδος της Κίνας στο διεθνές σύστημα ήταν αναπόφευκτο πως θα οδηγούσε σε αντίστοιχη άνοδο και τον μηχανισμό της για συλλογή πληροφοριών. Οι περισσότεροι δυτικοί αναλυτές, όπως δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον τρόπο που λειτουργεί συνολικά η Κίνα, έτσι και δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον τρόπο που λειτουργούν οι μυστικές της υπηρεσίες, η κινέζικη κατασκοπεία. Η μέθοδος της Κίνας για τη απόκτηση πληροφοριών έχει γίνει γνωστή με διάφορα ονόματα, όπως “ανθρώπινο κύμα”, “μωσαϊκό” και “κόκκοι άμμου”. Πίσω από αυτά τα ονόματα κρύβεται το γεγονός ότι οι κινέζικες μέθοδοι μυστικών επιχειρήσεων είναι ξεχωριστές και συχνά σε αντίθεση με τις δυτικές πρακτικές.

Οι Κινέζοι κατάσκοποι είναι διαφορετικοί από εκείνους των περισσοτέρων και ανεπτυγμένων χωρών. Η πλειονότητα των δυτικών κατασκόπων είναι πολύ εκπαιδευμένοι, με ορισμένους να υπηρετούν υπό διπλωματική κάλυψη και άλλοι να λειτουργούν υπό αυτό που οι αμερικανικές υπηρεσίες αποκαλούν Μη Επίσημη Κάλυψη. Οι Κινέζοι δεν βασίζονται στους παραδοσιακούς τρόπους συλλογής πληροφοριών, όπως η πληρωμή ή ο εκβιασμός προσώπων για την απόσπαση μυστικών. Βασίζονται κυρίως στη συνδρομή Κινέζων της διασποράς και όχι στην προθυμία ξένων πολιτών να προδώσουν τα κράτη τους. Με άλλα λόγια τον πρωτεύοντα ρόλο παίζουν εκτεταμένα άτυπα δίκτυα ερασιτεχνών, που συλλέγουν όποια πληροφορία πέσει στην αντίληψή τους κι όχι με βάση τις οικονομικές, στρατιωτικές και πολιτικές προτεραιότητες του Πεκίνου.

Αυτή η θεώρηση έχει επικριθεί σαν υπερβολική γενίκευση, που ωθεί τις δυτικές αντικατασκοπείες προς εσφαλμένη κατεύθυνση. Όσοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν αυτό, βλέπουν τις κινέζικες υπηρεσίες πληροφοριών ως πλαίσιο “πολλαπλών επαγγελματικών συστημάτων” που λειτουργούν για τη συλλογή πληροφοριών, αναγνώριση και επιτήρηση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της Κίνας. Στην πραγματικότητα υπάρχει πενία πληροφοριών σχετικά με τις μυστικές επιχειρήσεις της Κίνας. Κατά συνέπεια, οι αναλυτές περισσότερο εικοτολογούν για να τις κατανοήσουν τις κινέζικες πρακτικές, έτσι ώστε να προβούν σε προβλέψεις. Σ’ αυτόν τον τομέα, το Πεκίνο έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να αποκρύπτει από το βλέμμα της παγκόσμιας κοινότητας τις μεθόδους κατασκοπείας, αφήνοντας να αιωρείται η εντύπωση ενός υπέρτατου απορρήτου.

Παρά τις αμφισβητούμενες αυτές απόψεις, οι κινεζικές υπηρεσίες φαίνεται να ακολουθούν ουσιαστικά το πρότυπο των συμβατικών υπηρεσιών πληροφοριών με τον υψηλό επαγγελματισμό και τις στερεοτυπικές δραστηριότητες κατασκοπείας. Ο τύπος του αυταρχικού καθεστώτος της Κίνας παρέχει, εξάλλου, στις υπηρεσίες πληροφοριών της ένα πλεονέκτημα, λόγω της επιρροής του κράτους σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες. Στην πραγματικότητα μάλλον μιλάμε για δύο ομόκεντρους κύκλους και για ένα εξωτερικό πλέγμα. Ο εσωτερικός κύκλος αποτελείται από τις υπηρεσίες πληροφοριών και τις κρατικές οντότητες. Ο εξωτερικός αποτελείται από αυτό το “νεφέλωμα” ερασιτεχνικών δικτύων που αποκαλείται “χιλιάδες κόκκοι άμμου”. Οι ινδικές υπηρεσίες που ασχολούνται με την Κίνα θεωρώντας την, βάσιμα, ως την μεγαλύτερη απειλή κατά της χώρας τους, έχουν καταλήξει σε μια πρώτη καταγραφή των υπηρεσιών που ασχολούνται με την συλλογή πληροφοριών και την κατασκοπεία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτές ο εσωτερικός κύκλος αποτελείται τόσο από πολιτικές όσο και από στρατιωτικές υπηρεσίες. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες, αλλά σίγουρα, όχι όλες.

• Η κυριότερη πολιτική υπηρεσία είναι το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (MSS) με το κέντρο του και τις επαρχιακές διακλαδώσεις του. Το υπουργείο εστιάζει πρωτίστως στην έρευνα για τον εντοπισμό εξωτερικών και εσωτερικών απειλών κατά της ασφάλειας του κράτους. Ταυτόχρονα, ασκεί κατασκοπεία σε αλλοδαπούς εντός της Κίνας για τη δημιουργία προφίλ με σκοπό ενδεχόμενες μελλοντικές κρούσεις για συνεργασίες.
• Το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας (MPS) έχει εσωτερικά και εξωτερικά βοηθητικά όργανα, αλλά εστιάζει κυρίως στην συλλογή πληροφοριών στο εσωτερικό της Κίνας.
• Το Τμήμα Ηνωμένου Εργατικού Μετώπου (UFWD), που βρίσκεται υπό την άμεση εποπτεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας έχει επίσης μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της χώρας.
• Στις στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA), η κορυφαία μονάδα πληροφοριών είναι η Στρατηγική Δύναμη Υποστήριξης, η οποία είναι υπεύθυνη για τις πληροφορίες, την τεχνική αναγνώριση, τον ηλεκτρονικό πόλεμο, την επίθεση και την άμυνα στον κυβερνοχώρο, καθώς και τον ψυχολογικό πόλεμο. Επίσης, επιβλέπει το Γενικό Επιτελείο και το Γενικό Πολιτικό Τμήμα.
• Στον εξωτερικό κύκλο υπάρχει μια τεράστια ποικιλία τομέων, από τους οποίους η Κίνα συλλέγει πληροφορίες. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων, όπως το Xinhua και το New China News Agency, στου οποίου το καταστατικό αναφέρεται ρητά η δραστηριότητα συγκέντρωσης πληροφοριών.
• Άλλοι οργανισμοί, όπως το Γραφείο Υπερπόντιων Κινεζικών Υποθέσεων και το Υπουργείο Παιδείας, συμμετέχουν επίσης σε δραστηριότητες συλλογής πληροφοριών, διατηρώντας επαφή με Κινέζους του εξωτερικού.
• Το Ινστιτούτο Επιστημονικών και Τεχνικών Πληροφοριών της Κίνας διατηρεί ένα επίσημο σύστημα συλλογής ξένων τεχνολογικών δημοσιεύσεων για την εξομάλυνση της διάδοσης των γνώσεων στην Κίνα. Έχει αναφερθεί πως το κινέζικο κράτος έχει δώσει κίνητρα με σκοπό να ωθήσει τις κινέζικες επιχειρήσεις να πραγματοποιούν οικονομική κατασκοπεία σε ξένες χώρες.
• Η κινητοποίηση των κινεζικών υπηρεσιών, που κατά βάση δεν προορίζονται –τουλάχιστον επίσημα– για συλλογή πληροφοριών, θεσμοθετήθηκε από τον Εθνικό Νόμο Πληροφοριών που θεσπίστηκε το 2017. Τα άρθρα 7 και 14 ορίζουν ρητά ότι οι κινεζικές οργανώσεις και οι πολίτες πρέπει υποχρεωτικά να υποστηρίζουν την κρατική προσπάθεια συλλογής πληροφοριών όποτε απαιτείται. Ο νόμος αυτός υπήρξε το κύριο επιχείρημα δυτικών κρατών για να αποκλείσουν τον κινέζικο γίγαντα τηλεπικοινωνιών Huawei. Οι ΗΠΑ έχουν συλλάβει και καταδικάσει αρκετούς Κινέζους για κατασκοπεία.
• Δίπλα στο αποκαλούμενο “μεγάλο τείχος προστασίας” (λογοκρίνει δεδομένα που εισέρχονται στην Κίνα), υπάρχει ένα νέο σύστημα που ονομάζεται “μεγάλο κανόνι”. Αυτό διοχετεύει δεδομένα από την Κίνα σε στοχευμένες τοποθεσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επιθέσεις κακόβουλου λογισμικού και για επιθέσεις σε υπηρεσίες.
  

Το 2019 αυστραλιανά ΜΜΕ ανέφεραν ότι το πολιτικό σύστημα της Αυστραλίας υπέστη επίθεση από το κινεζικό κράτος. Οι Κινέζοι προσέφεραν χρηματική βοήθεια σε Αυστραλό για να εκλεγεί στο Κοινοβούλιο. Ο συγκεκριμένος στη συνέχεια βρέθηκε νεκρός. Δύο προ καιρού επεισόδια, στο Νέο Δελχί και στις Βρυξέλλες, υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι κινεζικές υπηρεσίες πληροφοριών χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα κινέζικα κρατικά ΜΜΕ για κατασκοπεία και επιρροή.

Τα παραδείγματα της Ινδίας και του Βελγίου έρχονται σε μια εποχή αυξανόμενου παγκόσμιου ελέγχου των κινεζικών ΜΜΕ και των κρυφών δραστηριοτήτων τους. Επίσης, ελέγχου των πολιτικών ομάδων ανά τον κόσμο που έχουν σχέσεις με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα και οι οποίες ενδεχομένως χρησιμοποιούνται για να προωθήσουν τις κινέζικες πολιτικές σκοπιμότητες. «Κι αν είναι τρέλα έχει τη μέθοδό της» λέει ο Πολώνιος στον “Άμλετ”. Ο πυρήνας των κρατικών υπηρεσιών παραμένει στο τιμόνι των δραστηριοτήτων για συλλογή πληροφοριών. Ωστόσο, η ικανότητα των πυρήνα να κινητοποιήσει την περιφέρεια είναι ο κρίσιμος παράγοντας, ο οποίος και αποτελεί μια απειλή για τις ανοιχτές δυτικές κοινωνίες. Το αυταρχικό θεσμικό πλαίσιο της Κίνας διευκολύνει. Η δε ικανότητα που χτίστηκε σταδιακά από τη δεκαετία του 1970 δεν εξασθένισε με τον “εκμοντερνισμό” του καθεστώτος. Η ικανότητα της Κίνας να χειραγωγεί τα όργανα που διαθέτει για την συλλογή πληροφοριών έχει ενισχυθεί τελευταία.

Τα δυτικά κράτη επαναξιολογούν τις σχέσεις τους με την Κίνα, θεωρώντας ότι η έλλειψη αμοιβαιότητας προσέδωσε στο Πεκίνο πλεονεκτήματα. Η αυταρχική κουλτούρα της Κίνας έχει δημιουργήσει μια αρχιτεκτονική συγκέντρωσης πληροφοριών που δεν μοιάζει με οποιαδήποτε άλλη. Η έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού και σ’ αυτό το επίπεδο είναι ανησυχητική για τους αντιπάλους του “Δράκου”. Οι περιγραφές της Κίνας ως κράτους “απόλυτης εποπτείας” αποδεικνύονται κατά βάση ακριβείς. Οι κοινωνίες της Δύσης προσπαθούν ακόμα να κατανοήσουν το σύστημα συλλογής πληροφοριών της Κίνας, ώστε να υιοθετηθούν αποτελεσματικά αντίμετρα.

Τσιλιόπουλος Ευθύμιος