ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΙΧΝΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΤΩΝ 4 ΘΕΩΝ

Δυστυχώς λίγοι ξέρουν πως εκτός από ιερή ελιά της θεάς Αθηνάς και την ιερή άμπελο του Διονύσου, στην αρχαιότητα υπήρχε και η ιερή συκιά της θεάς Δήμητρας. Ακόμη λιγότεροι γνωρίζουν πως το πρώτο δένδρο της συκιάς (ιερά συκή) με τους πρώτους καρπούς του φθινοπώρου τα σύκα, ήταν το δώρο της θεάς Δήμητρας στον Φύταλο. Τον αρχαίο γεννάρχη της Αθήνας και ήρωα, ο οποίος την φιλοξένησε όταν αυτή αναζητούσε την κόρη της Περσεφόνη και εκείνη για να του το ανταποδώσει του χάρισε το δέντρο της συκιάς. Έγραψε ο περιηγητής Παυσανίας στα πρώτα χρόνια μετά Χριστόν, περιγράφοντας αυτά που είδε με τα ίδια του τα μάτια, αλλά και σε αυτά που είχε διαβάσει από το έργο του γεωγράφου Πολέμωνα, που δυστυχώς δεν διασώθηκε: Υπάρχει και βωμός του Ζεφύρου, καθώς και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης. Τιμούν ακόμα τον Ποσειδώνα και την Αθηνά. Στην περιοχή αυτή λένε ότι ο Φύταλος φιλοξένησε τη Δήμητρα και εκείνη, για να του το ανταποδώσει, του χάρισε το δέντρο της συκιάς. Αυτό που λέω επιβεβαιώνεται κι από την επιγραφή στον τάφο του Φυτάλου: «Εδώ ο βασιλιάς και ήρωας Φύταλος δέχτηκε τη σεβάσμια Δήμητρα, που αποκάλυψε τον πρώτο καρπό δέντρου, που το γένος των θνητών ονομάζει ιερή συκιά. Από τότε στο γένος του Φυτάλου αποδίδονται άφθαρτες τιμές». Το σημείο αυτού του βαρυσήμαντου αυτού αρχαιολογικού χώρου, επιβεβαιώθηκε στα ογκώδη βιβλία των μεταγενέστερων Γάλλων περιηγητών της Ιεράς Οδού όπως ο Ανριό (1853) και ο Λενορμάν (1864), λίγα χρόνια μετά την τουρκοκρατία. Αυτοί οι αρχαιολόγοι περπάτησαν στην Ιερά Οδό αρκετούς αιώνες μετά τον Παυσανία, στηριζόμενοι όμως στο έργο του εμπλούτισαν την περιγραφή του με στοιχεία του 19ου αιώνα και μπόρεσαν και απέδωσαν την εικόνα που δυστυχώς σήμερα με την οικιστική ανάπτυξη του Βοτανικού και της Αττικής είναι αδιανόητο να συλλάβουμε.

Γράφει ο Λενορμάν στην «Μονογραφία της Ιεράς Οδού»: "Αφού διασχίζουμε ένα ανεπαίσθητο ρέμα που δημιουργείται από μία παράκαμψη του Κηφισού, φθάνουμε στον οικισμό του Άγιου Σάββα. Τρεις οικίες στην μέση του δρόμου και μία εκκλησία (παρεκκλήσι κατά τον Hanriot 1853) αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο συνθέτουν αυτόν τον οικισμό, στον οποίο οι Αθηναίοι πηγαίνουν συχνά τις Κυριακές και τις εορτές. Η εκκλησία όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα, καταλαμβάνει φανερά την τοποθεσία ενός αρχαίου ναού. Τον χώρο ενός αρχαίου θρησκευτικού οικοδομήματος. Δεν υπάρχει, τρόπος του λέγειν, ούτε μία πέτρα που δεν έχει μαζευτεί από την αρχαία τοιχοποιία. Εντός των τοίχων έχουν ενσωματωθεί τα θραύσματα μίας στήλης από πεντελικό μάρμαρο, διακοσμημένης στην βάση της με επαναλαμβανόμενη παράσταση αποχαιρετισμού μιας γυναίκας στον άνδρα της … Στην άκρη του δρόμου, εμπρός από το σπίτι που βρίσκεται στο ιερό της εκκλησίας φαινόταν πέρυσι ο ακρωτηριασμένος κορμός ενός αγάλματος γυναίκας αρχαϊκού ρυθμού, σε λευκό μάρμαρο, ντυμένο με φόρεμα αρχαϊκό με πολλές πτυχές … Το ίχνος μίας τεράστιας δοκού κολλημένης στο εσωτερικό μέρος του εμπρόσθιο του αγάλματος μοιάζει να δείχνει πως η γυναίκα κρατούσε μπροστά της ένα καλάθι. Μία μορφή εντελώς ανάλογη και τεμαχισμένη υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο, ανάμεσα στα Ελγίνεια Μάρμαρα … Η Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου όπως οι Gell, Dodwell, Kruse, Leake και M. Hanriot το έχουν αναγνωρίσει πριν από εμένα, διαδέχθηκε τον ναό που ήταν αφιερωμένος στην Δήμητρα την Κόρη, τον Ποσειδώνα και την Αθηνά, που ο Παυσανίας προσδιορίζει αμέσως μετά τον βωμό του Ζεφύρου. Κατά την αντικατάσταση των αρχαίων όρων με χριστιανικούς, οι δεκάδες των ναών στην Ελλάδα ο Άγιος Δημήτριος χάρις στην ομοιότητα του ονόματός του, συχνά πήρε την θέση της Δήμητρας …

To δένδρο που θεωρείτο το παρακλάδι της συκιάς γεννημένο από την Δήμητρα φαινόταν στην πραγματικότητα στο μέρος αυτό και ήταν το αντικείμενο ιδιαίτερων τιμών, όπως η ελιά της Αθηνάς στο Ερεχθείο και η άμπελος γεννημένη από τον Βάκχο στην Ικαρία. Η θέση που καταλάμβανε μπορεί να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Πρέπει να βρισκόταν μπροστά από τον Ναό προς την Ιερά Οδό, στην άκρη του πηγαδιού, του οποίου τα κατώτερο μέρος είναι αρχαίας κατασκευής και το νερό την πότιζε. Πριν έναν μήνα είχα σταθμεύσει σε ιδιωτικό πάρκινγκ επί της Ιεράς Οδού. Παρόλο που από το σημείο αυτό είχα περάσει αλλά και σταματήσει δεκάδες φορές, δεν είχα διακρίνει την προβεβλημένη αρχαιολογική ανασκαφή με την ονομασία φρέαρ Προφήτη Δανιήλ, που έγινε με την ευκαιρία του εξαερισμού της υπόγειας γραμμής του μετρό. Η ανασκαφή αυτή βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το πρώην ναυτικό οχυρό στο οποίο προορίζεται να κτιστεί το σουνιτικό τέμενος για τους ισλαμιστές εποίκους που συστηματικά συσσωρεύονται στο χοτσποτ του Ελαιώνα αλλά και της ευρύτερης Αττικής. Αρχίζοντας την προσωπική μου έρευνα από την εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου, βήμα προς βήμα έφθασα στα βιβλία των Παυσανία, Ανριό και Λενορμάν. Έπειτα επισκέφθηκα αρκετές φορές την περιοχή έτσι ώστε βρω σημεία που ακόμη και σήμερα στοιχειοθετούν τις περιγραφές του 19ου αιώνα. Έως σήμερα επικοινώνησα με την Αρχιεπισκοπή και τους ιερείς των παρακείμενων ενοριών και τέλος με την αρχαιολογική υπηρεσία. Ελπίζω τελικά να καταφέρω να βοηθήσω εκείνους που ασχολούνται επαγγελματικά με την ιστορική έρευνα ούτως ώστε να βρεθεί το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, ουσιαστικά όμως να βρεθεί η τοποθεσία του ανεκτίμητης αξίας ιερού των 4 θεών, Δήμητρας και Κόρης (Περσεφόνης), Αθηνάς και Ποσειδώνα (προστατών θεών της πόλης της Αθήνας).

Η Ιερά Συκή πρέπει να βλαστήσει ξανά στον τόπο της, που κατά την εκτίμησή μου δεν είναι άλλος από αυτό ακριβώς το ναυτικό οχυρό! Τον χώρο δηλαδή που σχεδιάζουν να βεβηλώσουν κτίζοντας το ισλαμικό τέμενος της νέας τουρκοκρατίας της πατρίδος μας. Μαζί όμως με το έδαφος του πρώην ναυτικού οχυρού δίπλα στην εν ενεργεία ακόμη ναυτική βάση, το ελληνικό κράτος προετοιμάζεται να παραχωρήσει στους νέους «fast track – ιθαγενείς» ένα κομμάτι της ιστορίας μας. Την ιστορία της Ιεράς Οδού της αρχαιότερης οδού στον κόσμο, καθώς και των αμέτρητων μνημείων που έκτισαν πάνω της οι πρόγονοί μας. Μνημεία, βωμούς και ιερά που την κοσμούσαν επί αιώνες και σήμερα κείτονται κομματιασμένα στο υπέδαφός της, περιμένοντας εμάς ή κάποιους άλλους αξιότερους Έλληνες του μέλλοντος, να τα φέρουν στο φως! Εύχομαι με όλη την δύναμη της ψυχής μου αυτό που σκέπτονται αλλά διστάζουν να φωνάξουν οι τρομαγμένοι συμπολίτες μου: Δεν θέλω να αντικρίσω στον χώρο του πρώην ναυτικού οχυρού της Ιεράς Οδού 114, έναν ναό της θρησκείας του μίσους, του σκότους και του σύγχρονου μεσαίωνα. Αντί αυτού του ανοσιουργήματος λαχταρώ μία μέρα να δω το πηγάδι που υδροδοτούσε την ιερά συκή και τα φωτεινά λευκά μάρμαρα του πολιτισμού και της αρετής. Είτε με την ζωοδότρια θεά Δήμητρα είτε με τον φιλάνθρωπο γενναίο άγιο Δημήτριο, η Ελλάδα μπορεί να άλλαξε θρησκεία δεν άλλαξε ποτέ όμως δόγμα. Ο Έλληνας συνομιλεί ακόμη και με τον Θεό και είναι προικισμένος με την φιλοσοφική σκέψη και την ελευθερία πνεύματος. Η Ελλάδα διαθέτει αξίες βαθιά ριζωμένες και κανένα τζαμί δεν μπορεί να τις σκεπάσει ή να τις ξεριζώσει!

Νίκος Β.