«Το θερινό αστέρι [Σείριος], το οποίο αστράφτει περισσότερο από όλα τα αστέρια αστράφτει πιο λαμπρό αφού λουστεί στο κύμα» (Όμηρος, Ιλιάδα ε, 10κ.ε.)
Με αφορμή την έναρξη της περιόδου των κυνικών καυμάτων έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς έβλεπαν οι Έλληνες της αρχαιότητας που κατοικούσαν στην περιοχή του Αιγαίου ένα από τα λαμπρότερα αστέρια στον ουρανό, τον Άλφα του Μεγάλου Κυνός, γνωστό και σαν Σείριο. Το όνομα Σείριος ή Σίριος χρησιμοποιείται από τις αρχαίες πηγές για να περιγράψει όχι μόνο το αστέρι του Μεγάλου Κυνός, αλλά και τον ήλιο και κάθε άλλο αστέρα που αρχικά λεγόταν σειρ [γεν. σειρός] και σείριος. Από αυτό έχουμε και τα παράγωγα όπως οι σείριοι αστέρες, τη λέξη σειρίασης που σημαίνει καύμα ή την λάμψη του ηλίου. Στην αρχαιότητα το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου αναφέρεται και σαν Κυνάδες ημέρες στη διάρκεια των οποίων εμφανίζονταν αντίστοιχα και τα κυνικά καύματα. Η ονομασία αυτή είναι συνδεδεμένη με την ανατολή του Σειρίου κατόπιν συνόδου με τον ήλιο (δηλ. ανατέλλουν ταυτόχρονα) έχοντας σαν αποτέλεσμα θερμότερες μέρες. Η συγκεκριμένη περίοδος του καλοκαιριού περιγράφεται στις αρχαίες πηγές με αρκετά μελανά χρώματα και σχεδόν όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η ανατολή του Σειρίου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστειες, δυσκολίες, δυστυχία και υψηλό πυρετό τους ανθρώπους. Ο Σείριος στο πέρασμά του κατέστρεφε χωρίς οίκτο καλλιέργειες και δέντρα.
Με αφορμή την έναρξη της περιόδου των κυνικών καυμάτων έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε πώς έβλεπαν οι Έλληνες της αρχαιότητας που κατοικούσαν στην περιοχή του Αιγαίου ένα από τα λαμπρότερα αστέρια στον ουρανό, τον Άλφα του Μεγάλου Κυνός, γνωστό και σαν Σείριο. Το όνομα Σείριος ή Σίριος χρησιμοποιείται από τις αρχαίες πηγές για να περιγράψει όχι μόνο το αστέρι του Μεγάλου Κυνός, αλλά και τον ήλιο και κάθε άλλο αστέρα που αρχικά λεγόταν σειρ [γεν. σειρός] και σείριος. Από αυτό έχουμε και τα παράγωγα όπως οι σείριοι αστέρες, τη λέξη σειρίασης που σημαίνει καύμα ή την λάμψη του ηλίου. Στην αρχαιότητα το χρονικό διάστημα μετά την 21η Ιουλίου αναφέρεται και σαν Κυνάδες ημέρες στη διάρκεια των οποίων εμφανίζονταν αντίστοιχα και τα κυνικά καύματα. Η ονομασία αυτή είναι συνδεδεμένη με την ανατολή του Σειρίου κατόπιν συνόδου με τον ήλιο (δηλ. ανατέλλουν ταυτόχρονα) έχοντας σαν αποτέλεσμα θερμότερες μέρες. Η συγκεκριμένη περίοδος του καλοκαιριού περιγράφεται στις αρχαίες πηγές με αρκετά μελανά χρώματα και σχεδόν όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η ανατολή του Σειρίου φέρνει μαζί της κακοτυχία, αρρώστειες, δυσκολίες, δυστυχία και υψηλό πυρετό τους ανθρώπους. Ο Σείριος στο πέρασμά του κατέστρεφε χωρίς οίκτο καλλιέργειες και δέντρα.
Ο ποιητής Αλκαίος (7ος αι. π.Κ.Ε.) γράφει: «Δροσίστε τα πνευμόνια σας με κρασί, γιατί το αστέρι του Κυνός, ο Σείριος έρχεται τριγύρω. Η εποχή είναι δύσκολη και όλα διψούν κάτω από τη ζέστη και το τζιτζίκι τραγουδάει γλυκά κάτω από τα φύλλα…οι γυναίκες τότε είναι αρκέτα μιαρές και οι άνδρες αδύναμοι, όσο ο Σείριος τσουρουφλίζει τα κεφάλια τους και τα γόνατά τους.»
Ο ποιητής Άρατος (περ. 315-240 π.Κ.Ε.) περιγράφει το φαινόμενο αυτό σε ένα από τα έμμετρα αστρονομικά του ποιήματα: «Υπάρχει ένα αστέρι που είναι πιο θερμό από όλες τις πυρκαγιές και που έχει μία διαπεραστική φλόγα και το οποίο οι άνθρωποι το καλούν Σείριο. Όταν ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο, τα δέντρα δεν μπορούν να τον εξαπατήσουν με την αδύναμη φρεσκάδα των φύλλων τους, γιατί εύκολα με το έντονο βλέμμα του διαπερνά τα κλαδιά τους και σε μερικά από αυτά δίνει δύναμη, αλλά σε άλλα τους καταστρέφει εντελώς το φλοιό.»
Η περίπτωση της Κέας (Τζιας): Οι πηγές κάνουν ιδιαίτερη μνεία για το πόσο καταστροφικά ήταν αυτά τα κυνικά καύματα για τους κατοίκους των Κυκλάδων και ιδιαίτερα για το νησί της Κέας. Παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι Κυκλάδες, αλλά και άλλες πόλεις της αρχαιότητας διατηρούσαν τη λατρεία του Σειρίου ή του Σειρίου κυνός ή του Ήλιου φαίνεται πως η Κέα ανέπτυξε κάποτε μία χαρακτηριστική ιδιάζουσα λατρεία που ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την περίοδο των κυνικών καυμάτων. Στα έργα συγγραφέων όπως ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και ο Νόννος αναφέρεται η ταυτόχρονη ανατολή Ηλίου και του Σείριου αυτή την περίοδο καθώς και τα αντίστοιχα φαινόμενα. Συγκεκριμένα, περιγράφουν ότι όταν ο Σείριος πλησιάζει σε τροχιά τις Κυκλάδες, τις κατέκαιγε με τη μορφή των κυνικών καυμάτων με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές, να μην φυσάει καθόλου δροσερός άνεμος και να προκαλούνται λοιμικές αρρώστιες. Έτσι λοιπόν, οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζήτησαν τη βοήθεια του Απόλλωνα και του μαντείου του. Ο Απόλλωνας τους έδωσε χρησμό να καλέσουν τον ήρωα/θεό από τη Θεσσαλία Αρισταίο. Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης. Η ανατροφή που πήρε κοντά στους κενταύρους, στις Μούσες και τις Νύμφες του πρόσφερε πάρα πολλές γνώσεις. Έμαθε κοντά τους τις τέχνες της ιατρικής, της μαντικής, της καλλιέργειας της αμπέλου και της ελιάς, της φροντίδας των μελισσιών κτλ. Όλα όσα έμαθε ο Αρισταίος αποφάσισε να τα μοιραστεί να τους ανθρώπους και σε αρκετές περιοχές του αρχαίου κόσμου λατρεύτηκε σαν μία γεωργική θεότητα.
Ο Αρισταίος, λοιπόν, πήρε εντολή από τον πατέρα του Απόλλωνα να φύγει από τη Φθία (πρωτεύουσα του βασιλείου των Μυρμηδόνων στη Θεσσαλία) και να εγκατασταθεί στην Κέα. Τον ακολούθησαν μαζί η φυλή των Παρασσίων που ήταν απόγονοι του Λυκάωνα από την Αρκαδία. Όταν έφθασε στην Κέα πάνω στα βουνά του νησιού έχτισε βωμό προς τιμή του Ικμαίου Δία (ο Δίας της βροχής–υγρασία) και θυσιάσε προς αυτόν και τον Σείριο, όπως αναφέρει και ο Θεόφραστος στο έργο του Περί Ανέμων. Τότε ο Δίας έστειλε τους ετησίους ανέμους ή αλλιώς τα γνωστά μας μελτέμια που έπνεαν για σαράντα μέρες. Αυτοί οι ευεργετικότατοι και σωτήριοι για τις Κυκλάδες άνεμοι έσωσαν τους κατοίκους των νησιών και βοήθησαν σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Από τότε και στο εξής, αναφέρουν οι πηγές, οι κάτοικοι της Κέας για να καταπραϋνουν τον Σείριο άρχισαν να παρατηρούν την ανατολή του άστρου, υπολόγιζαν από πριν την ανατολή του και το πόσο ζεστό θα ήταν το επόμενο καλοκαίρι. Όλα αυτά με τη βοήθεια του Αρισταίου. Έτσι λοιπόν η Κέα συνδέθηκε στενά και με τον Ήλιο, χαρακτηρίστηκε ως η κατεξοχήν ηλιακή νήσος και δεν είναι τυχαίο ότι ο Όμηρος στα ποιήματά του την ονομάζει και Συρίη. Η ιδιάζουσα σχέση του νησιού με το αστέρι του Σειρίου αποτυπώθηκε και στον χαρακτηριστικό τύπο των αρχαίων νομισμάτων του νησιού. Στον οπισθότυπο (πίσω πλευρά ) των νομισμάτων της απεικονίζεται το αστέρι του Σείριου: ο μπροστινός κορμός ενός σκύλου (αστερισμός του Κυνός-Σείριος) που περιβάλλεται από ακτίνες.
Σημείωση: Στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων απεικονίζεται το προφίλ ενός άνδρα τον οποίο οι αρχαιολόγοι ταυτίζουν είτε με τον ευεργέτη του νησιού Αρισταίο ή τον Απόλλωνα. Κάποιοι βασιζόμενοι στο όνομα που δίνει ο Όμηρος υποστηρίζουν ότι το πρώτο όνομα της Κέας ήταν Σειρία ή Συρία λόγω της ιδιαίτερης σχέσης της με τον Σείριο και κατ’ αντιστοιχία με θεούς που είχαν δώσει το όνομά τους σε άλλες πόλεις της αρχαιότητας, βλ. Αθήνα, Ποσειδωνία, Απολλωνία κτλ. Τη στιγμή που ο Αρισταίος πήρε την εντολή να φύγει από τη Φθία από τον Απόλλωνα μία αρκετά μεγάλη δυστυχία τον είχε ήδη βρει. Ο γιος του Αρισταίου, Ακταίωνας ενώ κυνηγούσε στα δάση μαζί με τα πενήντα σκυλιά του είδε τη θεά Άρτεμη να λούζεται σε μία πηγή. Η θεά θύμωσε, τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και κατασπαράχθηκε από τα ίδια τα σκυλιά του. Σύμφωνα με τη μυθολογία ένα από τα σκυλιά του Ακταίωνα αποτελεί τον αστερισμό του Μικρού Κυνός (Canis Minor
Προεκτάσεις της ιστορίας του Αρισταίου: Σύμφωνα με τον James G. Frazer (The Golden Bough), o έλεγχος από έναν βασιλιά (ο οποίος έχει συχνα και την ιδιότητα του μάγου) των στοιχείων της φωτιάς, του ανέμου και της βροχής φαίνεται να είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την ευημερία του αρχαίου κόσμου και υπάρχουν αρκετά παραδείγματα στους μύθους και στις παραδόσεις των λαών. Το ρόλο αυτό του «μάγου-θεού» στη συγκεκριμένη περίπτωση παίζει ο Αρισταίος, όπου και εμφανίζεται σαν ο πρώτος ιεροφάντης της λατρείας του Σειρίου και μάλιστα πάνω σε ένα ιερό κορυφής. Η παράδοση είναι αυτή που παρουσιάζει τον Αρισταίο σαν τον γνώστη της ανατολής του Σειρίου όχι μόνο στο περιστατικό με την Κέα, αλλά παρόμοιες ιστορίες τον παρουσιάζουν σαν ευεργέτη των ανθρώπων στην αρχαία Κέρκυρα, στη Σικελία και ιδιαίτερα στη Β. Αφρική και τη Σικελία. Ο μύθος του έχει πελασγικές ρίζες και δημιουργήθηκε ή εξαπλώθηκε από την Κέα σε όλη τη Μεσόγειο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το νησί να ήταν ένα σημαντικό θρησκευτικό κέντρο για όλους τους θαλάσσιους πολιτισμούς της εποχής.
Ο μύθος όμως δείχνει και το πόσο μπορούσαν να επηρεάσουν οι κλιματικές αλλαγές όλη τη θαλάσσια δραστηριότητα του Αιγαίου. Ο έλεγχος των ανέμων με «μαγικό τρόπο» είχε αρκετές ιδεολογικές και κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις στις κοινωνίες του Αιγαίου. Οι κάτοικοί του φαίνεται να γνωρίζουν από αρχαιοτάτων χρόνων ότι κάθε παρεμβολή στην ομαλή ροή των ανέμων μπορεί να προκαλέσει ακραίες κλιματικές αλλαγές που γνωρίζουμε ότι ήταν ένα συχνό φαινόμενο την εποχή του Χαλκού. Αυτές οι κλιματικές αλλαγές είναι αρκετά σημαντικές για τις επόμενες γενιές καθώς μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνικές ανακατατάξεις ή ακόμα και μετακινήσεις ομάδων στη Μεσόγειο. Όταν αυτές οι ομάδες μετακινούνται μεταφέρουν μαζί τους και την αρχαία τους γνώση. Θα πρέπει να δώσουμε, λοιπόν λίγη περισσότερη σημασία όταν ο Απολλώνιος ο Ροδιος στα Αργοναυτικά του αναφέρει ότι ο Αρισταίος συγκέντρωσε τους ανθρώπους τους από την Παράσσια φυλή που ήταν απόγονοι του Λυκάωνα και άφησαν τη Φθία για να εγκατασταθούν στην Κέα.
Βλέπουμε, λοιπόν, τη δημιουργία μίας ιδιαίτερης ομάδας ανθρώπων που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ευεργετούν όλη την κοινότητα προσφέροντας τις υπηρεσίες τους: από τον έλεγχο του καιρού μέχρι τη θεραπεία ασθενειών. Αν και σήμερα μπορεί όλα αυτά να μας ακούγονται υπερβολικά, ότι δηλαδή «μάγοι» ή άνθρωποι με ιδιαίτερες ικανότητες επηρέαζαν ακόμα και κλίμα δεν θα πρέπει να απορρίψουμε την ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν μία ιδιαίτερη σχέση με τη φύση και την παρατήρησή της. Στα μάτια των απλών ανθρώπων εκείνης της εποχής εκείνος που έλεγχε τα στοιχεία της φωτιάς, του ανέμου και της βροχής φαινόταν σαν θεός που θα του εξασφάλιζε μία καλή σοδειά και κατ’ επέκταση την επιβίωσή του. Για τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου αυτός που του πρόσφερε καλό καιρό του προσέφερε ταυτόχρονα και τη δυνατότητα να ταξιδεύει απρόσκοπτα, άρα και ουσιαστικά να ζει. Σε πολλές περιπτώσεις η γνώση των φυσικών φαινομένων παρουσιάζεται και σαν μαγεία που έχει έναν ευεργετικό έλεγχο πάνω στη φύση για το καλό του ανθρώπου. Οι χρήστες, λοιπόν, αυτής της «μαγείας» ήταν λογικό να θεωρούνται σημαίνοντα πρόσωπα και σε μερικές περιπτώσεις να ανάγονται σε βασιλείς, ακόμα και σε θεούς. Όλο αυτό το σύνολο της αρχαίας γνώσης, είτε πρόκειται για τέχνες, καλλιέργεια της γης, κτηνοτροφία ή αστρονομικές παρατηρήσεις ήταν ένας τεράστιος θησαυρός γνώσεων που βρήκε το δρόμο του μέσα από μύθους και συμβολισμούς. Έτσι λοιπόν ο Αρισταίος από έναν μυθικό θεό, πρόσωπο, ήρωα ή ευεργέτη μετουσιώνεται σε κάτι όχι απαραίτητα έξω από το μύθο, αλλά σε μία ζωντανή και πραγματική προσωποποίησή του.
Για τη συγγραφή χρησιμοποιήθηκαν τα εξής:
- Τις η νήσος «Συρίη» του Ομήρου (Συνέχεια και τέλος.) (1899) του Ι.Ν. Σβορώνου
- The Golden Bough: A Study in Magic and Religion (1890) του Sir James George Frazer.
http://www.terrapapers.com/?p=14329
Ο ποιητής Άρατος (περ. 315-240 π.Κ.Ε.) περιγράφει το φαινόμενο αυτό σε ένα από τα έμμετρα αστρονομικά του ποιήματα: «Υπάρχει ένα αστέρι που είναι πιο θερμό από όλες τις πυρκαγιές και που έχει μία διαπεραστική φλόγα και το οποίο οι άνθρωποι το καλούν Σείριο. Όταν ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο, τα δέντρα δεν μπορούν να τον εξαπατήσουν με την αδύναμη φρεσκάδα των φύλλων τους, γιατί εύκολα με το έντονο βλέμμα του διαπερνά τα κλαδιά τους και σε μερικά από αυτά δίνει δύναμη, αλλά σε άλλα τους καταστρέφει εντελώς το φλοιό.»
Η περίπτωση της Κέας (Τζιας): Οι πηγές κάνουν ιδιαίτερη μνεία για το πόσο καταστροφικά ήταν αυτά τα κυνικά καύματα για τους κατοίκους των Κυκλάδων και ιδιαίτερα για το νησί της Κέας. Παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι Κυκλάδες, αλλά και άλλες πόλεις της αρχαιότητας διατηρούσαν τη λατρεία του Σειρίου ή του Σειρίου κυνός ή του Ήλιου φαίνεται πως η Κέα ανέπτυξε κάποτε μία χαρακτηριστική ιδιάζουσα λατρεία που ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την περίοδο των κυνικών καυμάτων. Στα έργα συγγραφέων όπως ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης και ο Νόννος αναφέρεται η ταυτόχρονη ανατολή Ηλίου και του Σείριου αυτή την περίοδο καθώς και τα αντίστοιχα φαινόμενα. Συγκεκριμένα, περιγράφουν ότι όταν ο Σείριος πλησιάζει σε τροχιά τις Κυκλάδες, τις κατέκαιγε με τη μορφή των κυνικών καυμάτων με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές, να μην φυσάει καθόλου δροσερός άνεμος και να προκαλούνται λοιμικές αρρώστιες. Έτσι λοιπόν, οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζήτησαν τη βοήθεια του Απόλλωνα και του μαντείου του. Ο Απόλλωνας τους έδωσε χρησμό να καλέσουν τον ήρωα/θεό από τη Θεσσαλία Αρισταίο. Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης. Η ανατροφή που πήρε κοντά στους κενταύρους, στις Μούσες και τις Νύμφες του πρόσφερε πάρα πολλές γνώσεις. Έμαθε κοντά τους τις τέχνες της ιατρικής, της μαντικής, της καλλιέργειας της αμπέλου και της ελιάς, της φροντίδας των μελισσιών κτλ. Όλα όσα έμαθε ο Αρισταίος αποφάσισε να τα μοιραστεί να τους ανθρώπους και σε αρκετές περιοχές του αρχαίου κόσμου λατρεύτηκε σαν μία γεωργική θεότητα.
Ο Αρισταίος, λοιπόν, πήρε εντολή από τον πατέρα του Απόλλωνα να φύγει από τη Φθία (πρωτεύουσα του βασιλείου των Μυρμηδόνων στη Θεσσαλία) και να εγκατασταθεί στην Κέα. Τον ακολούθησαν μαζί η φυλή των Παρασσίων που ήταν απόγονοι του Λυκάωνα από την Αρκαδία. Όταν έφθασε στην Κέα πάνω στα βουνά του νησιού έχτισε βωμό προς τιμή του Ικμαίου Δία (ο Δίας της βροχής–υγρασία) και θυσιάσε προς αυτόν και τον Σείριο, όπως αναφέρει και ο Θεόφραστος στο έργο του Περί Ανέμων. Τότε ο Δίας έστειλε τους ετησίους ανέμους ή αλλιώς τα γνωστά μας μελτέμια που έπνεαν για σαράντα μέρες. Αυτοί οι ευεργετικότατοι και σωτήριοι για τις Κυκλάδες άνεμοι έσωσαν τους κατοίκους των νησιών και βοήθησαν σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Από τότε και στο εξής, αναφέρουν οι πηγές, οι κάτοικοι της Κέας για να καταπραϋνουν τον Σείριο άρχισαν να παρατηρούν την ανατολή του άστρου, υπολόγιζαν από πριν την ανατολή του και το πόσο ζεστό θα ήταν το επόμενο καλοκαίρι. Όλα αυτά με τη βοήθεια του Αρισταίου. Έτσι λοιπόν η Κέα συνδέθηκε στενά και με τον Ήλιο, χαρακτηρίστηκε ως η κατεξοχήν ηλιακή νήσος και δεν είναι τυχαίο ότι ο Όμηρος στα ποιήματά του την ονομάζει και Συρίη. Η ιδιάζουσα σχέση του νησιού με το αστέρι του Σειρίου αποτυπώθηκε και στον χαρακτηριστικό τύπο των αρχαίων νομισμάτων του νησιού. Στον οπισθότυπο (πίσω πλευρά ) των νομισμάτων της απεικονίζεται το αστέρι του Σείριου: ο μπροστινός κορμός ενός σκύλου (αστερισμός του Κυνός-Σείριος) που περιβάλλεται από ακτίνες.
Σημείωση: Στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων απεικονίζεται το προφίλ ενός άνδρα τον οποίο οι αρχαιολόγοι ταυτίζουν είτε με τον ευεργέτη του νησιού Αρισταίο ή τον Απόλλωνα. Κάποιοι βασιζόμενοι στο όνομα που δίνει ο Όμηρος υποστηρίζουν ότι το πρώτο όνομα της Κέας ήταν Σειρία ή Συρία λόγω της ιδιαίτερης σχέσης της με τον Σείριο και κατ’ αντιστοιχία με θεούς που είχαν δώσει το όνομά τους σε άλλες πόλεις της αρχαιότητας, βλ. Αθήνα, Ποσειδωνία, Απολλωνία κτλ. Τη στιγμή που ο Αρισταίος πήρε την εντολή να φύγει από τη Φθία από τον Απόλλωνα μία αρκετά μεγάλη δυστυχία τον είχε ήδη βρει. Ο γιος του Αρισταίου, Ακταίωνας ενώ κυνηγούσε στα δάση μαζί με τα πενήντα σκυλιά του είδε τη θεά Άρτεμη να λούζεται σε μία πηγή. Η θεά θύμωσε, τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και κατασπαράχθηκε από τα ίδια τα σκυλιά του. Σύμφωνα με τη μυθολογία ένα από τα σκυλιά του Ακταίωνα αποτελεί τον αστερισμό του Μικρού Κυνός (Canis Minor
Προεκτάσεις της ιστορίας του Αρισταίου: Σύμφωνα με τον James G. Frazer (The Golden Bough), o έλεγχος από έναν βασιλιά (ο οποίος έχει συχνα και την ιδιότητα του μάγου) των στοιχείων της φωτιάς, του ανέμου και της βροχής φαίνεται να είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την ευημερία του αρχαίου κόσμου και υπάρχουν αρκετά παραδείγματα στους μύθους και στις παραδόσεις των λαών. Το ρόλο αυτό του «μάγου-θεού» στη συγκεκριμένη περίπτωση παίζει ο Αρισταίος, όπου και εμφανίζεται σαν ο πρώτος ιεροφάντης της λατρείας του Σειρίου και μάλιστα πάνω σε ένα ιερό κορυφής. Η παράδοση είναι αυτή που παρουσιάζει τον Αρισταίο σαν τον γνώστη της ανατολής του Σειρίου όχι μόνο στο περιστατικό με την Κέα, αλλά παρόμοιες ιστορίες τον παρουσιάζουν σαν ευεργέτη των ανθρώπων στην αρχαία Κέρκυρα, στη Σικελία και ιδιαίτερα στη Β. Αφρική και τη Σικελία. Ο μύθος του έχει πελασγικές ρίζες και δημιουργήθηκε ή εξαπλώθηκε από την Κέα σε όλη τη Μεσόγειο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το νησί να ήταν ένα σημαντικό θρησκευτικό κέντρο για όλους τους θαλάσσιους πολιτισμούς της εποχής.
Ο μύθος όμως δείχνει και το πόσο μπορούσαν να επηρεάσουν οι κλιματικές αλλαγές όλη τη θαλάσσια δραστηριότητα του Αιγαίου. Ο έλεγχος των ανέμων με «μαγικό τρόπο» είχε αρκετές ιδεολογικές και κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις στις κοινωνίες του Αιγαίου. Οι κάτοικοί του φαίνεται να γνωρίζουν από αρχαιοτάτων χρόνων ότι κάθε παρεμβολή στην ομαλή ροή των ανέμων μπορεί να προκαλέσει ακραίες κλιματικές αλλαγές που γνωρίζουμε ότι ήταν ένα συχνό φαινόμενο την εποχή του Χαλκού. Αυτές οι κλιματικές αλλαγές είναι αρκετά σημαντικές για τις επόμενες γενιές καθώς μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνικές ανακατατάξεις ή ακόμα και μετακινήσεις ομάδων στη Μεσόγειο. Όταν αυτές οι ομάδες μετακινούνται μεταφέρουν μαζί τους και την αρχαία τους γνώση. Θα πρέπει να δώσουμε, λοιπόν λίγη περισσότερη σημασία όταν ο Απολλώνιος ο Ροδιος στα Αργοναυτικά του αναφέρει ότι ο Αρισταίος συγκέντρωσε τους ανθρώπους τους από την Παράσσια φυλή που ήταν απόγονοι του Λυκάωνα και άφησαν τη Φθία για να εγκατασταθούν στην Κέα.
Βλέπουμε, λοιπόν, τη δημιουργία μίας ιδιαίτερης ομάδας ανθρώπων που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ευεργετούν όλη την κοινότητα προσφέροντας τις υπηρεσίες τους: από τον έλεγχο του καιρού μέχρι τη θεραπεία ασθενειών. Αν και σήμερα μπορεί όλα αυτά να μας ακούγονται υπερβολικά, ότι δηλαδή «μάγοι» ή άνθρωποι με ιδιαίτερες ικανότητες επηρέαζαν ακόμα και κλίμα δεν θα πρέπει να απορρίψουμε την ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν μία ιδιαίτερη σχέση με τη φύση και την παρατήρησή της. Στα μάτια των απλών ανθρώπων εκείνης της εποχής εκείνος που έλεγχε τα στοιχεία της φωτιάς, του ανέμου και της βροχής φαινόταν σαν θεός που θα του εξασφάλιζε μία καλή σοδειά και κατ’ επέκταση την επιβίωσή του. Για τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου αυτός που του πρόσφερε καλό καιρό του προσέφερε ταυτόχρονα και τη δυνατότητα να ταξιδεύει απρόσκοπτα, άρα και ουσιαστικά να ζει. Σε πολλές περιπτώσεις η γνώση των φυσικών φαινομένων παρουσιάζεται και σαν μαγεία που έχει έναν ευεργετικό έλεγχο πάνω στη φύση για το καλό του ανθρώπου. Οι χρήστες, λοιπόν, αυτής της «μαγείας» ήταν λογικό να θεωρούνται σημαίνοντα πρόσωπα και σε μερικές περιπτώσεις να ανάγονται σε βασιλείς, ακόμα και σε θεούς. Όλο αυτό το σύνολο της αρχαίας γνώσης, είτε πρόκειται για τέχνες, καλλιέργεια της γης, κτηνοτροφία ή αστρονομικές παρατηρήσεις ήταν ένας τεράστιος θησαυρός γνώσεων που βρήκε το δρόμο του μέσα από μύθους και συμβολισμούς. Έτσι λοιπόν ο Αρισταίος από έναν μυθικό θεό, πρόσωπο, ήρωα ή ευεργέτη μετουσιώνεται σε κάτι όχι απαραίτητα έξω από το μύθο, αλλά σε μία ζωντανή και πραγματική προσωποποίησή του.
Για τη συγγραφή χρησιμοποιήθηκαν τα εξής:
- Τις η νήσος «Συρίη» του Ομήρου (Συνέχεια και τέλος.) (1899) του Ι.Ν. Σβορώνου
- The Golden Bough: A Study in Magic and Religion (1890) του Sir James George Frazer.
http://www.terrapapers.com/?p=14329
No comments :
Post a Comment