Όλα ξεκινούν από τη τελευταία συνεδρίαση του Ανώτατου Αεροπορικού Συμβουλίου (ΑΑΣ) για το έτος 2015. Εκεί φαίνεται πως συζητήθηκαν πολύ σημαντικά διάφορα θέματα σχετικά με το μέλλον του στόλου των μαχητικών της Π.Α., πάντοτε υπό το πρίσμα των ασφυκτικών δημοσιονομικών δεδομένων. Τα συμπεράσματα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και συνοψίζονται στα εξής βασικά:
- Αγορά νέου μαχητικού αεροσκάφους δεν θα πραγματοποιηθεί εντός της τρέχουσας δεκαετίας. Σχετική προμήθεια μετατίθεται πλέον για τα μέσα της επόμενης δεκαετίας. Για το θέμα αυτό αφήνεται ανοικτό ένα μικρό «παραθυράκι» στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Και αυτό πάντως δεν αφορά ένταξη σε υπηρεσία κάποιου εντελώς νέου τύπου, συνεπώς θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι φήμες που διαδίδουν διάφοροι για μεταχειρισμένα F-15C/D ή Eurofighter Typhoon είναι απλώς αποκυήματα φαντασίας.
- Όλο το βάρος θα δοθεί σε προγράμματα αναβάθμισης του συνόλου των μαχητικών γ΄ γενιάς. Εδώ υπήρξαν ορισμένες ανατροπές σε σχέση με αποφάσεις του πρόσφατου παρελθόντος, στις οποίες θα αναφερθούμε εκτενέστερα επίσης παρακάτω. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η επιλογή αυτή αποτελεί μονόδρομο καθώς τα τελευταία χρόνια η Π.Α. έχει προχωρήσει σε μεγάλες θυσίες και επενδύσεις για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης υποστήριξης, της υψηλής διαθεσιμότητας και της μέγιστης δυνατής αξιοποίησης του υπάρχοντος υλικού, παρά τις αντιξοότητες.
- Καθίσταται πλέον ευρύτερα κατανοητό πως η απειλή δεν είναι μόνο το F-35 αλλά ο και πολυάριθμος στόλος των αναβαθμισμένων τουρκικών F-16 σε συνδυασμό με τα 30 νέα F-16C/D Block-50M. Η απειλή (ποιοτική αλλά και ποσοτική) που αντιπροσωπεύουν τα 230+ μαχητικά αυτά, είναι σημαντική και -το κυριότερο- ήδη υφιστάμενη και όχι δυνητική.
Πρόγραμμα αναβάθμισης των Mirage 2000
Παλαιότερες σκέψεις καταδείκνυαν ότι τα εναπομείναντα Mirage 2000EGM/BGM δεν θα υποβληθούν σε κανένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού ή αναβάθμισης, αλλά θα παραμείνουν ως έχουν έως την οριστική τους απόσυρση περί το 2020-2022. Ως γνωστόν αυτό ανατράπηκε. Η ανατροπή αυτή όμως δεν αποφασίστηκε τώρα, αλλά το 2009 οπότε και το ΑΑΣ αποφάσισε να διερευνηθεί το ενδεχόμενο αναβάθμισης των Mirage 2000EGM/BGM σε Mirage 2000-5 Mk.2. Η πρώτη σχετική επαφή με τον κατασκευαστή, πραγματοποιήθηκε το 2010. Καθότι όμως οι γραμμές παραγωγής πολλών εκ των υποσυστημάτων των δεύτερων είχαν κλείσει, για αρκετό διάστημα κάτι τέτοιο φάνταζε από ασύμφορο έως αδύνατο πρακτικά. Έτσι, για να διατηρηθούν στοιχειωδώς αξιόμαχα τα εν λόγω αεροσκάφη αποφασίστηκε η εκ των έσω εφαρμογή μόνο ορισμένων μικροτροποποιήσεων. Κάποιες εξ αυτών έχουν ήδη υλοποιηθεί, ενώ κάποιες άλλες αποδείχθηκαν τεχνικά ανέφικτες. Το 2013 ωστόσο, το αντίστοιχο πρόγραμμα αναβάθμισης των ινδικών Mirage 2000 ήλθε να αλλάξει το σκηνικό. Με τα νέα εμπορικο-οικονομικά δεδομένα που αυτό δημιούργησε, επανήλθαν οι σκέψεις για εφαρμογή ενός πραγματικού προγράμματος αναβάθμισης και των ελληνικών «απλών» Mirage 2000. Το ΓΕΑ συνέστησε ειδική επιτροπή για το θέμα, με επικεφαλής Ταξίαρχο (Ιπτάμενο). Ακολούθησε σειρά επαφών με τον κατασκευαστή των αεροσκαφών αλλά και με τις κατασκευάστριες εταιρείες των κινητήρων και των ηλεκτρονικών τους. Αρχικά, η πρόθεση αφορούσε ένα σχετικά περιορισμένης έκτασης «πακέτο», με κόστος που δεν θα ξεπερνούσε 350 εκατ. ευρώ, όπως πρώτη η e-Amyna είχε αποκαλύψει ήδη από τον Νοέμβριο του 2014. Το πακέτο αυτό θα περιοριζόταν στο ραντάρ και στον υπολογιστή αποστολής των Mirage 2000EGM/BGM. Η πλέον πρόσφατη εξέλιξη, αφορά την απόφαση (στην προαναφερθείσα συνεδρίαση του ΑΑΣ) κατ’ αρχάς αποδοχής της εισήγησης της αρμόδιας επιτροπής, να γίνει δεκτή η γαλλική πρόταση για ένα πολύ εκτενέστερο πρόγραμμα αναβάθμισης, το κόστος του οποίου μπορεί να είναι και τριπλάσιο από εκείνο του «πακέτου» που εξεταζόταν προηγουμένως. Από το πρόγραμμα -αν τελικά υλοποιηθεί- θα προκύψουν 17/2 Mirage 2000EG/BG MLU. Τα αεροσκάφη ονομάζονται έτσι καθώς η διαμόρφωσή τους θα είναι παρεμφερής με εκείνη των Mirage 2000-5Mk.2, όχι όμως απόλυτα ίδια όπως θα δούμε και παρακάτω. Συνεπώς δεν μπορούν να αποκληθούν ως ένα ενιαίο μοντέλο.
Αναλυτικά, οι επεμβάσεις που προβλέπονται από το πρόγραμμα MLU χωρίζονται σε δύο προτεινόμενα επίπεδα (βασικό και πλήρες) και είναι οι εξής:
Βασικό επίπεδο:Γενική εργοστασιακή επιθεώρηση/ανακατασκευή.
- Αντικατάσταση του ραντάρ RDM3 από το RDY2 ή το RDY3, με πιθανότερη επιλογή το δεύτερο. Το RDY3 αναπτύχθηκε αρχικά για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των μαροκινών Mirage F1. Το μικρής διαμέτρου ρύγχος αυτών, επέβαλε την υιοθέτηση αντίστοιχα μικρής στοιχειοκεραίας, με αποτέλεσμα οι επιδόσεις του RDY3 να υπολείπονται σημαντικά εκείνων του RDY2. Το τελευταίο θεωρείται ως ένα από τα ικανότερα ραντάρ μηχανικής σάρωσης. Ενδεικτικός επ’ αυτού ήταν ο εντυπωσιασμός που προκάλεσαν οι επιδόσεις του σε πιλότους της USAF κατά την διάρκεια προ μηνών συνεκπαίδευσης με την Π.Α., ακόμη και απέναντι στα F-15E με το εξαιρετικό AN/APG-70. Για το πρόγραμμα των ινδικών Mirage 2000 όμως, αναπτύχθηκε νέα στοιχειοκεραία μεγαλύτερων διαστάσεων για το RDY3 ισοσκελίζοντας πλήρως ή και ξεπερνώντας τις επιδόσεις του RDY2 (που, επιπλέον, πιθανότατα έχει πάψει να παράγεται). Έτσι άνοιξε ο δρόμος για υιοθέτησή του και στο ελληνικό πρόγραμμα.
- Νέες οθόνες πολλαπλών λειτουργιών στο πιλοτήριο που θα αποκτήσει διαμόρφωση παρόμοια με εκείνην των Mirage 2000-5Mk.2, όντας πλήρως συμβατό και με NVG’s.
- Αντικατάσταση του υπολογιστή αποστολής με εκείνον των Mirage 2000-5Mk.2 ή άλλον, παρόμοιων δυνατοτήτων.
- Εγκατάσταση αρτηρίας δεδομένων MIL-STD-1553B.
- Εκσυγχρονισμός του συστήματος αυτοπροστασίας ICMS Mk.1 στο επίπεδο Mk.3. Αυτό θα περιλαμβάνει την πλήρη ψηφιοποίηση του συστήματος, αλλά και την αναβάθμιση της «βιβλιοθήκης απειλών» του.
- Ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων Link-16. Αυτό ίσως επεκταθεί και στα Mirage 2000-5Mk.2 σε δεύτερη φάση.
- Ενσωμάτωση βλημάτων MICA-EM/IR για μεταφορά τους αποκλειστικά στις πτέρυγες. Η ενσωμάτωση των βλημάτων MICA-IR είχε εξεταστεί και για τα «απλά» Mirage 2000EGM/BGM, αλλά ήταν μία από εκείνες τις περιπτώσεις που αναφέραμε πιο πάνω, οι οποίες δεν προχώρησαν…. [σημ.: Έτσι, αποφασίστηκε η επαναπιστοποίηση ενός μέρους του αποθέματος των Magic-II (οι υπόλοιποι εκποιήθηκαν πρόσφατα) για χρήση αποκλειστικά από τα «απλά» Mirage 2000, αν και το βλήμα είναι αποδεδειγμένα πλήρως συμβατό και με τα Mirage 2000-5Mk.2. Πλέον, τα βλήματα Magic-II δεν θα είναι συμβατά με τα Mirage 2000EG/BG MLU (κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πρόσθετη δαπάνη πιστοποίησης, κάτι που φαίνεται να απορρίπτεται) και πιθανότατα θα αποτελέσουν εφεδρικό απόθεμα βλημάτων WVR για τα Mirage 2000-5Mk.2.]
- Εκ νέου ενσωμάτωση των βλημάτων ΑΜ-39 Exocet λόγω του νέου υπολογιστή αποστολής (στον οποίον θα πρέπει να εγκατασταθεί και νέο λογισμικό, ανάλογο του SEG53 που, τελικά, δεν υιοθετήθηκε για τα Mirage 2000-5Mk.2) και της νέας αρτηρίας δεδομένων. Εξ αιτίας αυτού όμως τα εν λόγω βλήματα θα πρέπει να αναβαθμιστούν στο επίπεδο Block-II Mod.2 (αφορά την αντικατάσταση του υπολογιστή ΜΑΙΒ-39 του βλήματος από νέο και την αναβάθμιση του εκτοξευτήρα ML-775) καθώς, στην υπάρχουσα μορφή τους δεν θα είναι συμβατά -όπως δεν είναι σήμερα και με τα Mirage 2000-5Mk.2. Αυτό συνεπάγεται και τροποποιήσεις στην υποδομή υποστήριξης των εν λόγω βλημάτων που έχει δημιουργηθεί στην χώρα μας και, συγκεκριμένα, στην ΔΝΟ/ΝΣ του Π.Ν. Υπενθυμίζεται πως για τα εν λόγω βλήματα ήδη «τρέχει» ξεχωριστό πρόγραμμα προμήθειας νέων πυροτεχνικών μερών για την επαναπιστοποίησή τους.
- Ενσωμάτωση του ατρακτιδίου ASTAC.
- Διασύνδεση με νέο σύστημα σχεδίασης αποστολής SERPAM.
- Αναβάθμιση του IFF Transponder.
Επιπλέον προσθήκες για το πλήρες πακέτο:
- Ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων σχηματισμού IDL, όπως στα Mirage 2000-5Mk.2.
- Απόκτηση ικανότητας μεταφοράς και βολής του βλήματος SCALP-EG.
- Απόκτηση ικανότητας μεταφοράς έως και 6 βλημάτων του τύπου, όπως και στα Mirage 2000-5Mk.2. Η παρέμβαση αυτή θα αφορά και την τοποθέτηση νέων καλωδιώσεων και νέων πυλώνων στη άτρακτο.
- Αναβάθμιση του IFF Interrogator.
- Εγκατάσταση νέων ασυρμάτων με αυξημένες δυνατότητες ECCM.
Η αρμόδια επιτροπή εισηγήθηκε στο ΑΑΣ την αποδοχή όλων των προτάσεων και τόσο του βασικού όσο και του πλήρους πακέτου, με εξαίρεση την δυνατότητα μεταφοράς του ατρακτιδίου ASTAC (βλ. παρακάτω) και των βλημάτων SCALP-EG αντίστοιχα. Για τα SCALP-EG, θεωρείται ότι επαρκούν ως φορείς τα 25 Mirage 2000-5Mk.2.
Κύριος ανάδοχος όσον αφορά τα ηλεκτρονικά θα είναι η Thales, η οποία ζητά το ποσό των 620 εκατ. ευρώ για το βασικό πακέτο και επιπλέον 140 εκατ. ευρώ για τις επιπλέον προσθήκες του πλήρους πακέτου (σύνολο: 760 εκατ. ευρώ). Ένα αξιόλογο μερίδιο σε αυτόν τον τομέα θα λάβει η Miltech Hellas, πιθανότατα συμμετέχοντας στα σκέλη που έχουν να κάνουν με την αναβάθμιση του πιλοτηρίου και την ενσωμάτωση νέων καλωδιώσεων, αρτηριών και ζεύξεων. Το σκέλος που αφορά τα όπλα θα το αναλάβει η MBDA η οποία ζητά το ποσό των 111 εκατ. ευρώ (σύνολο: 871 εκατ. ευρώ, με την σημείωση πως στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται και οι προτάσεις για τις προαναφερθείσες εργασίες που ελληνική πλευρά έχει απορρίψει). Την γενική επιθεώρηση–δομική ανακατασκευή και κάποιες άλλες δευτερεύουσες εργασίες, θα τις αναλάβει η ΕΑΒ με την υποστήριξη της Dassault. Συνεπώς, το συνολικό κόστος αναμένεται να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, ιδιαίτερα αν το πρόγραμμα συνοδευτεί και από προμήθεια πρόσθετων βλημάτων MICA-EM/IR ώστε να καλυφθούν οι επιπλέον ανάγκες που δημιουργούνται.
Σε κάθε περίπτωση, εάν και εφόσον υλοποιηθεί, το προτεινόμενο πρόγραμμα MLU θα προσδώσει σημαντικές δυνατότητες στα αεροσκάφη και θα αποκαταστήσει πλήρως το αξιόμαχό τους με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Ωστόσο το κόστος του κρίνεται μάλλον εξωφρενικό, ενώ δεν εξαλείφει (αν και βελτιώνει) το φαινόμενο της ύπαρξης δύο διαφορετικών μοντέλων Mirage 2000. Επίσης, κάποιες πτυχές του, για άλλη μια φορά καταδεικνύουν εμμέσως το εγκληματικό της επιλογής μη έγκαιρης αναβάθμισης του συνόλου των Mirage 2000 σε Mirage 2000-5Mk.2 όπως και της μη εξάσκησης των προαιρέσεων που προέβλεπε η σύμβαση προμήθειας των τελευταίων (3 πρόσθετα αεροσκάφη, ενσωμάτωση λογισμικού SEG53). Σίγουρα πάντως, η Π.Α. είναι αυτή που γνωρίζει καλύτερα από όλους αν αυτή είναι σήμερα -άσχετα με τι αστοχίες του πρόσφατου παρελθόντος- η πλέον συμφέρουσα επιλογή, ειδικά υπό τις παρούσες συνθήκες που καθιστούν εντελώς απαγορευτική οποιαδήποτε σκέψη για απόκτηση νέων και άγνωστων τύπων αεροσκαφών.
Τα ατρακτίδια ASTAC
Βασικό λόγο που η Π.Α. απορρίπτει την ενσωμάτωση των ατρακτιδίου ASTAC στα Mirage 2000EG/BG MLU (κάτι τέτοιο θα απαιτούσε και παρεμβάσεις στο σύστημα προσγείωσης για την αύξηση της απόστασης της ατράκτου από το έδαφος) αποτελεί το γεγονός ότι η Thales είναι προγραμματισμένο να διακόψει την υποστήριξη του εν λόγω συστήματος -τουλάχιστον στην έκδοση που διαθέτει η Π.Α- στο τέλος του 2018. Συνεπώς κρίνεται ασύμφορη η δαπάνη ενσωμάτωσης του συστήματος σε νέο φορέα, από τη στιγμή που σε λίγο καιρό αυτό δεν θα υποστηρίζεται. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που τα RF-4E πήραν παράταση παραμονής σε υπηρεσία, καθόλου τυχαία, έως το 2018-2020. Φυσικά, το ότι υποστήριξη του ASTAC σταματά το 2018 δεν σημαίνει και αυτόματη απόσυρσή του από ελληνική υπηρεσία. Θεωρείται βέβαιο πως η Π.Α. θα κατορθώσει να το διατηρήσει για κάποια χρόνια ακόμη. Τυχόν κανιβαλισμός ενός ή δύο ατρακτιδίων (από τα τέσσερα που διαθέτει) προς όφελος των υπολοίπων, θα επεκτείνει ακόμη περισσότερο τα περιθώρια αυτά.
Μεσοπρόθεσμα, για τις αποστολές ELINT (και όχι μόνο), σχεδιάζεται η απόκτηση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατηγορίας MALE με ανάλογα φορτία αποστολής. Προς το παρόν είναι άγνωστο εάν αυτή η πρόθεση αφορά την προμήθεια κάποιου τύπου UAV από το εξωτερικό, την ανάπτυξη μιας νέας έκδοσης του «Πήγασος» ή, τέλος, κάποια εντελώς νέα σχεδίαση (εγχώρια ή, το πιθανότερο, αποτέλεσμα κάποιου διεθνούς προγράμματος) μέσα από την εμπειρία που αποκτήθηκε τόσο από τον «Πήγασο» όσο και από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα του UCAV επίδειξης τεχνολογίας nEUROn. Σίγουρα οι όποιες αποφάσεις επ’ αυτού θα ληφθούν σε αρκετά χρόνια από σήμερα. Υπενθυμίζουμε ωστόσο, πως στο θνησιγενές ΕΜΠΑΕ 2006-2011 προβλέπονταν τα εξής σχετικά προγράμματα για το ΓΕΑ:
- Απόκτηση UAV Ηλεκτρονικού Πολέμου [300 εκατ. ευρώ]
- Ανάπτυξη, δοκιμές και προμήθεια νέου Μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους [66 εκατ. €]
- Απόκτηση δυνατότητας SEAD με ECM UAV [300 εκατ. ευρώ]
- Απόκτηση UCAV [240 εκατ. ευρώ]
Τα F-16
Για λόγους πληρότητας, θα αναφερθούμε εν συντομία και στο θέμα αναβάθμισης των F-16. Εδώ, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, η ανατροπή έγκειται στο γεγονός ότι και τα F-16C/D Block-30 προορίζονται πλέον να υποβληθούν σε κάποιας έκτασης εκσυγχρονισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που η φυσική ηγεσία της Π.Α. ήταν κάθετα απορριπτική στο βουλγαρικό αίτημα για πώληση ενός αριθμού εξ αυτών στην γειτονική χώρα, προοπτική που υπό άλλες συνθήκες (βλ. δυνατότητα προμήθειας νέου μαχητικού προς αντικατάστασή τους) θα εξεταζόταν θετικότερα. Από εκεί και πέρα, τα πλέον πρόσφατα δεδομένα θέλουν τα F-16C/D Block-52+/M να υποβάλλονται σε εκτεταμένο πρόγραμμα αναβάθμισης (στα πρότυπα του F-16V) με επίκεντρο ένα ραντάρ AESA. Τα F-16C/D Block-30 προβλέπεται να υποβληθούν σε ένα ελαφρύτερο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, εκμεταλλευόμενα και συστήματα που θα αφαιρεθούν από τα προαναφερθέντα αεροσκάφη (π.χ. ραντάρ, υπολογιστής αποστολής, IFF κ.ά.). Επιπλέον υπάρχει και η προαίρεση για ενσωμάτωση σκοπευτικού επί κάσκας JHMCS και ζεύξης δεδομένων Link-16. Είναι προφανές πως αν όλα αυτά υλοποιηθούν, οι επιχειρησιακές δυνατότητες των Block-30 θα ανέλθουν σε επίπεδο παρόμοιο με εκείνων των Block-52M σήμερα.
Το σκέλος που αποτελεί ερωτηματικό, έχει να κάνει με τα F-16C/D Block-50. Οι επιλογές είναι δύο: η βέλτιστη από επιχειρησιακής πλευράς (δηλαδή πλήρης αναβάθμιση στα πρότυπα του F-16V) και η σαφώς οικονομικότερη ενός προγράμματος εκσυγχρονισμού ανάλογου με εκείνον στα Block-30 (δηλαδή με εκμετάλλευση/αξιοποίηση συστημάτων που θα αφαιρεθούν από Block-52+/M). Η τελική επιλογή επ’ αυτού, προφανώς θα προέλθει βάσει του τελικού κόστους. Γι’ αυτό και είναι σίγουρο πως η Π.Α. θα περιμένει λίγο ακόμη ώστε να ξεκαθαρίσει το πεδίο στις αναβαθμίσεις και τους εκσυγχρονισμούς και των F-16 άλλων ξένων χρηστών. Άμεσα αλληλένδετο με αυτά είναι και το «παραθυράκι» που αναφέραμε στην αρχή της ανάρτησης. Εν προκειμένω, το «παραθυράκι» αυτός αφορά κάποιες σκέψεις αγοράς ενός αριθμού F-16 νέας κατασκευής (προφανώς F-16V), παράλληλα με το όποιο πρόγραμμα αναβάθμισης του υπάρχοντος στόλου. Δεν γνωρίζουμε αν το συγκεκριμένο ζήτημα συζητήθηκε στο πρόσφατο ΑΑΣ, ωστόσο κάποιες τέτοιες σκέψεις υπάρχουν στους κόλπους της Π.Α. το τελευταίο διάστημα, για τους λόγους που αναφέραμε και πιο πάνω (περί μη δυνατότητας απόκτησης νέων μαχητικών). Υπό τις παρούσες συνθήκες βέβαια, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί. Αλλά ακόμη και αν υλοποιηθεί πιθανότατα θα αφορά μικρό αριθμό αεροσκαφών που θα κινείται σε περισσότερο σε επίπεδα «αναπλήρωσης απωλειών». Σίγουρα θα ήταν οικονομικότερη και ουσιαστικότερη η αξιοποίηση των όποιων διαθέσιμων κονδυλίων για την προμήθεια πρόσθετων σύγχρονων όπλων και λοιπών υλικών (νέα ατρακτίδια στόχευσης, επιπλέον ατρακτίδια αναγνώρισης κλπ.) που αποτελούν πιο επείγουσα ανάγκη.
Τα παραπάνω καταδεικνύουν αν μη τι άλλο, τη πρόθεση της Π.Α. να αντιδράσει κυρίως στις απειλές του σήμερα (αναβαθμισμένα και νέα τουρκικά F-16) αλλά και να δημιουργήσει ένα υπόβαθρο ώστε να μην τη βρουν εντελώς απροετοίμαστη εκείνες του αύριο (βλ. F-35). Οι όποιες αποφάσεις απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν οριστικές και τα όσα αναφέρθηκαν στη παρούσα ανάρτηση, σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν δέσμευση ή βεβαιότητα για το τι όντως θα υλοποιηθεί τελικά. Άλλωστε οποιαδήποτε τέτοια αναφορά από πλευράς μας θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη καθώς τα δεδομένα και οι αποφάσεις (όπως θα διαπιστώσατε) μεταβάλλονται συνεχώς. Το δε έωλο δημοσιονομικό περιβάλλον στη χώρα μπορεί να ανατρέψει ανά πάσα στιγμή κάθε σχεδιασμό. Τα στοιχεία που παρατέθηκαν αποτελούν απλώς μια καταγραφή σχεδίων και προθέσεων βάσει μιας ανασκόπησης της ισχύουσας σήμερα κατάστασης, καθώς και μια επικαιροποίηση πληροφοριών που σας έχουμε παρουσιάσει σε προηγούμενες αναρτήσεις. Το μέλλον θα δείξει τι απ’ όλα αυτά θα αποτελέσει πραγματικότητα.
http://e-amyna.com/?p=21536
- Αγορά νέου μαχητικού αεροσκάφους δεν θα πραγματοποιηθεί εντός της τρέχουσας δεκαετίας. Σχετική προμήθεια μετατίθεται πλέον για τα μέσα της επόμενης δεκαετίας. Για το θέμα αυτό αφήνεται ανοικτό ένα μικρό «παραθυράκι» στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Και αυτό πάντως δεν αφορά ένταξη σε υπηρεσία κάποιου εντελώς νέου τύπου, συνεπώς θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι φήμες που διαδίδουν διάφοροι για μεταχειρισμένα F-15C/D ή Eurofighter Typhoon είναι απλώς αποκυήματα φαντασίας.
- Όλο το βάρος θα δοθεί σε προγράμματα αναβάθμισης του συνόλου των μαχητικών γ΄ γενιάς. Εδώ υπήρξαν ορισμένες ανατροπές σε σχέση με αποφάσεις του πρόσφατου παρελθόντος, στις οποίες θα αναφερθούμε εκτενέστερα επίσης παρακάτω. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η επιλογή αυτή αποτελεί μονόδρομο καθώς τα τελευταία χρόνια η Π.Α. έχει προχωρήσει σε μεγάλες θυσίες και επενδύσεις για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης υποστήριξης, της υψηλής διαθεσιμότητας και της μέγιστης δυνατής αξιοποίησης του υπάρχοντος υλικού, παρά τις αντιξοότητες.
- Καθίσταται πλέον ευρύτερα κατανοητό πως η απειλή δεν είναι μόνο το F-35 αλλά ο και πολυάριθμος στόλος των αναβαθμισμένων τουρκικών F-16 σε συνδυασμό με τα 30 νέα F-16C/D Block-50M. Η απειλή (ποιοτική αλλά και ποσοτική) που αντιπροσωπεύουν τα 230+ μαχητικά αυτά, είναι σημαντική και -το κυριότερο- ήδη υφιστάμενη και όχι δυνητική.
Πρόγραμμα αναβάθμισης των Mirage 2000
Παλαιότερες σκέψεις καταδείκνυαν ότι τα εναπομείναντα Mirage 2000EGM/BGM δεν θα υποβληθούν σε κανένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού ή αναβάθμισης, αλλά θα παραμείνουν ως έχουν έως την οριστική τους απόσυρση περί το 2020-2022. Ως γνωστόν αυτό ανατράπηκε. Η ανατροπή αυτή όμως δεν αποφασίστηκε τώρα, αλλά το 2009 οπότε και το ΑΑΣ αποφάσισε να διερευνηθεί το ενδεχόμενο αναβάθμισης των Mirage 2000EGM/BGM σε Mirage 2000-5 Mk.2. Η πρώτη σχετική επαφή με τον κατασκευαστή, πραγματοποιήθηκε το 2010. Καθότι όμως οι γραμμές παραγωγής πολλών εκ των υποσυστημάτων των δεύτερων είχαν κλείσει, για αρκετό διάστημα κάτι τέτοιο φάνταζε από ασύμφορο έως αδύνατο πρακτικά. Έτσι, για να διατηρηθούν στοιχειωδώς αξιόμαχα τα εν λόγω αεροσκάφη αποφασίστηκε η εκ των έσω εφαρμογή μόνο ορισμένων μικροτροποποιήσεων. Κάποιες εξ αυτών έχουν ήδη υλοποιηθεί, ενώ κάποιες άλλες αποδείχθηκαν τεχνικά ανέφικτες. Το 2013 ωστόσο, το αντίστοιχο πρόγραμμα αναβάθμισης των ινδικών Mirage 2000 ήλθε να αλλάξει το σκηνικό. Με τα νέα εμπορικο-οικονομικά δεδομένα που αυτό δημιούργησε, επανήλθαν οι σκέψεις για εφαρμογή ενός πραγματικού προγράμματος αναβάθμισης και των ελληνικών «απλών» Mirage 2000. Το ΓΕΑ συνέστησε ειδική επιτροπή για το θέμα, με επικεφαλής Ταξίαρχο (Ιπτάμενο). Ακολούθησε σειρά επαφών με τον κατασκευαστή των αεροσκαφών αλλά και με τις κατασκευάστριες εταιρείες των κινητήρων και των ηλεκτρονικών τους. Αρχικά, η πρόθεση αφορούσε ένα σχετικά περιορισμένης έκτασης «πακέτο», με κόστος που δεν θα ξεπερνούσε 350 εκατ. ευρώ, όπως πρώτη η e-Amyna είχε αποκαλύψει ήδη από τον Νοέμβριο του 2014. Το πακέτο αυτό θα περιοριζόταν στο ραντάρ και στον υπολογιστή αποστολής των Mirage 2000EGM/BGM. Η πλέον πρόσφατη εξέλιξη, αφορά την απόφαση (στην προαναφερθείσα συνεδρίαση του ΑΑΣ) κατ’ αρχάς αποδοχής της εισήγησης της αρμόδιας επιτροπής, να γίνει δεκτή η γαλλική πρόταση για ένα πολύ εκτενέστερο πρόγραμμα αναβάθμισης, το κόστος του οποίου μπορεί να είναι και τριπλάσιο από εκείνο του «πακέτου» που εξεταζόταν προηγουμένως. Από το πρόγραμμα -αν τελικά υλοποιηθεί- θα προκύψουν 17/2 Mirage 2000EG/BG MLU. Τα αεροσκάφη ονομάζονται έτσι καθώς η διαμόρφωσή τους θα είναι παρεμφερής με εκείνη των Mirage 2000-5Mk.2, όχι όμως απόλυτα ίδια όπως θα δούμε και παρακάτω. Συνεπώς δεν μπορούν να αποκληθούν ως ένα ενιαίο μοντέλο.
Αναλυτικά, οι επεμβάσεις που προβλέπονται από το πρόγραμμα MLU χωρίζονται σε δύο προτεινόμενα επίπεδα (βασικό και πλήρες) και είναι οι εξής:
Βασικό επίπεδο:Γενική εργοστασιακή επιθεώρηση/ανακατασκευή.
- Αντικατάσταση του ραντάρ RDM3 από το RDY2 ή το RDY3, με πιθανότερη επιλογή το δεύτερο. Το RDY3 αναπτύχθηκε αρχικά για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των μαροκινών Mirage F1. Το μικρής διαμέτρου ρύγχος αυτών, επέβαλε την υιοθέτηση αντίστοιχα μικρής στοιχειοκεραίας, με αποτέλεσμα οι επιδόσεις του RDY3 να υπολείπονται σημαντικά εκείνων του RDY2. Το τελευταίο θεωρείται ως ένα από τα ικανότερα ραντάρ μηχανικής σάρωσης. Ενδεικτικός επ’ αυτού ήταν ο εντυπωσιασμός που προκάλεσαν οι επιδόσεις του σε πιλότους της USAF κατά την διάρκεια προ μηνών συνεκπαίδευσης με την Π.Α., ακόμη και απέναντι στα F-15E με το εξαιρετικό AN/APG-70. Για το πρόγραμμα των ινδικών Mirage 2000 όμως, αναπτύχθηκε νέα στοιχειοκεραία μεγαλύτερων διαστάσεων για το RDY3 ισοσκελίζοντας πλήρως ή και ξεπερνώντας τις επιδόσεις του RDY2 (που, επιπλέον, πιθανότατα έχει πάψει να παράγεται). Έτσι άνοιξε ο δρόμος για υιοθέτησή του και στο ελληνικό πρόγραμμα.
- Νέες οθόνες πολλαπλών λειτουργιών στο πιλοτήριο που θα αποκτήσει διαμόρφωση παρόμοια με εκείνην των Mirage 2000-5Mk.2, όντας πλήρως συμβατό και με NVG’s.
- Αντικατάσταση του υπολογιστή αποστολής με εκείνον των Mirage 2000-5Mk.2 ή άλλον, παρόμοιων δυνατοτήτων.
- Εγκατάσταση αρτηρίας δεδομένων MIL-STD-1553B.
- Εκσυγχρονισμός του συστήματος αυτοπροστασίας ICMS Mk.1 στο επίπεδο Mk.3. Αυτό θα περιλαμβάνει την πλήρη ψηφιοποίηση του συστήματος, αλλά και την αναβάθμιση της «βιβλιοθήκης απειλών» του.
- Ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων Link-16. Αυτό ίσως επεκταθεί και στα Mirage 2000-5Mk.2 σε δεύτερη φάση.
- Ενσωμάτωση βλημάτων MICA-EM/IR για μεταφορά τους αποκλειστικά στις πτέρυγες. Η ενσωμάτωση των βλημάτων MICA-IR είχε εξεταστεί και για τα «απλά» Mirage 2000EGM/BGM, αλλά ήταν μία από εκείνες τις περιπτώσεις που αναφέραμε πιο πάνω, οι οποίες δεν προχώρησαν…. [σημ.: Έτσι, αποφασίστηκε η επαναπιστοποίηση ενός μέρους του αποθέματος των Magic-II (οι υπόλοιποι εκποιήθηκαν πρόσφατα) για χρήση αποκλειστικά από τα «απλά» Mirage 2000, αν και το βλήμα είναι αποδεδειγμένα πλήρως συμβατό και με τα Mirage 2000-5Mk.2. Πλέον, τα βλήματα Magic-II δεν θα είναι συμβατά με τα Mirage 2000EG/BG MLU (κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πρόσθετη δαπάνη πιστοποίησης, κάτι που φαίνεται να απορρίπτεται) και πιθανότατα θα αποτελέσουν εφεδρικό απόθεμα βλημάτων WVR για τα Mirage 2000-5Mk.2.]
- Εκ νέου ενσωμάτωση των βλημάτων ΑΜ-39 Exocet λόγω του νέου υπολογιστή αποστολής (στον οποίον θα πρέπει να εγκατασταθεί και νέο λογισμικό, ανάλογο του SEG53 που, τελικά, δεν υιοθετήθηκε για τα Mirage 2000-5Mk.2) και της νέας αρτηρίας δεδομένων. Εξ αιτίας αυτού όμως τα εν λόγω βλήματα θα πρέπει να αναβαθμιστούν στο επίπεδο Block-II Mod.2 (αφορά την αντικατάσταση του υπολογιστή ΜΑΙΒ-39 του βλήματος από νέο και την αναβάθμιση του εκτοξευτήρα ML-775) καθώς, στην υπάρχουσα μορφή τους δεν θα είναι συμβατά -όπως δεν είναι σήμερα και με τα Mirage 2000-5Mk.2. Αυτό συνεπάγεται και τροποποιήσεις στην υποδομή υποστήριξης των εν λόγω βλημάτων που έχει δημιουργηθεί στην χώρα μας και, συγκεκριμένα, στην ΔΝΟ/ΝΣ του Π.Ν. Υπενθυμίζεται πως για τα εν λόγω βλήματα ήδη «τρέχει» ξεχωριστό πρόγραμμα προμήθειας νέων πυροτεχνικών μερών για την επαναπιστοποίησή τους.
- Ενσωμάτωση του ατρακτιδίου ASTAC.
- Διασύνδεση με νέο σύστημα σχεδίασης αποστολής SERPAM.
- Αναβάθμιση του IFF Transponder.
Επιπλέον προσθήκες για το πλήρες πακέτο:
- Ενσωμάτωση ζεύξης δεδομένων σχηματισμού IDL, όπως στα Mirage 2000-5Mk.2.
- Απόκτηση ικανότητας μεταφοράς και βολής του βλήματος SCALP-EG.
- Απόκτηση ικανότητας μεταφοράς έως και 6 βλημάτων του τύπου, όπως και στα Mirage 2000-5Mk.2. Η παρέμβαση αυτή θα αφορά και την τοποθέτηση νέων καλωδιώσεων και νέων πυλώνων στη άτρακτο.
- Αναβάθμιση του IFF Interrogator.
- Εγκατάσταση νέων ασυρμάτων με αυξημένες δυνατότητες ECCM.
Η αρμόδια επιτροπή εισηγήθηκε στο ΑΑΣ την αποδοχή όλων των προτάσεων και τόσο του βασικού όσο και του πλήρους πακέτου, με εξαίρεση την δυνατότητα μεταφοράς του ατρακτιδίου ASTAC (βλ. παρακάτω) και των βλημάτων SCALP-EG αντίστοιχα. Για τα SCALP-EG, θεωρείται ότι επαρκούν ως φορείς τα 25 Mirage 2000-5Mk.2.
Κύριος ανάδοχος όσον αφορά τα ηλεκτρονικά θα είναι η Thales, η οποία ζητά το ποσό των 620 εκατ. ευρώ για το βασικό πακέτο και επιπλέον 140 εκατ. ευρώ για τις επιπλέον προσθήκες του πλήρους πακέτου (σύνολο: 760 εκατ. ευρώ). Ένα αξιόλογο μερίδιο σε αυτόν τον τομέα θα λάβει η Miltech Hellas, πιθανότατα συμμετέχοντας στα σκέλη που έχουν να κάνουν με την αναβάθμιση του πιλοτηρίου και την ενσωμάτωση νέων καλωδιώσεων, αρτηριών και ζεύξεων. Το σκέλος που αφορά τα όπλα θα το αναλάβει η MBDA η οποία ζητά το ποσό των 111 εκατ. ευρώ (σύνολο: 871 εκατ. ευρώ, με την σημείωση πως στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται και οι προτάσεις για τις προαναφερθείσες εργασίες που ελληνική πλευρά έχει απορρίψει). Την γενική επιθεώρηση–δομική ανακατασκευή και κάποιες άλλες δευτερεύουσες εργασίες, θα τις αναλάβει η ΕΑΒ με την υποστήριξη της Dassault. Συνεπώς, το συνολικό κόστος αναμένεται να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ, ιδιαίτερα αν το πρόγραμμα συνοδευτεί και από προμήθεια πρόσθετων βλημάτων MICA-EM/IR ώστε να καλυφθούν οι επιπλέον ανάγκες που δημιουργούνται.
Σε κάθε περίπτωση, εάν και εφόσον υλοποιηθεί, το προτεινόμενο πρόγραμμα MLU θα προσδώσει σημαντικές δυνατότητες στα αεροσκάφη και θα αποκαταστήσει πλήρως το αξιόμαχό τους με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Ωστόσο το κόστος του κρίνεται μάλλον εξωφρενικό, ενώ δεν εξαλείφει (αν και βελτιώνει) το φαινόμενο της ύπαρξης δύο διαφορετικών μοντέλων Mirage 2000. Επίσης, κάποιες πτυχές του, για άλλη μια φορά καταδεικνύουν εμμέσως το εγκληματικό της επιλογής μη έγκαιρης αναβάθμισης του συνόλου των Mirage 2000 σε Mirage 2000-5Mk.2 όπως και της μη εξάσκησης των προαιρέσεων που προέβλεπε η σύμβαση προμήθειας των τελευταίων (3 πρόσθετα αεροσκάφη, ενσωμάτωση λογισμικού SEG53). Σίγουρα πάντως, η Π.Α. είναι αυτή που γνωρίζει καλύτερα από όλους αν αυτή είναι σήμερα -άσχετα με τι αστοχίες του πρόσφατου παρελθόντος- η πλέον συμφέρουσα επιλογή, ειδικά υπό τις παρούσες συνθήκες που καθιστούν εντελώς απαγορευτική οποιαδήποτε σκέψη για απόκτηση νέων και άγνωστων τύπων αεροσκαφών.
Τα ατρακτίδια ASTAC
Βασικό λόγο που η Π.Α. απορρίπτει την ενσωμάτωση των ατρακτιδίου ASTAC στα Mirage 2000EG/BG MLU (κάτι τέτοιο θα απαιτούσε και παρεμβάσεις στο σύστημα προσγείωσης για την αύξηση της απόστασης της ατράκτου από το έδαφος) αποτελεί το γεγονός ότι η Thales είναι προγραμματισμένο να διακόψει την υποστήριξη του εν λόγω συστήματος -τουλάχιστον στην έκδοση που διαθέτει η Π.Α- στο τέλος του 2018. Συνεπώς κρίνεται ασύμφορη η δαπάνη ενσωμάτωσης του συστήματος σε νέο φορέα, από τη στιγμή που σε λίγο καιρό αυτό δεν θα υποστηρίζεται. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που τα RF-4E πήραν παράταση παραμονής σε υπηρεσία, καθόλου τυχαία, έως το 2018-2020. Φυσικά, το ότι υποστήριξη του ASTAC σταματά το 2018 δεν σημαίνει και αυτόματη απόσυρσή του από ελληνική υπηρεσία. Θεωρείται βέβαιο πως η Π.Α. θα κατορθώσει να το διατηρήσει για κάποια χρόνια ακόμη. Τυχόν κανιβαλισμός ενός ή δύο ατρακτιδίων (από τα τέσσερα που διαθέτει) προς όφελος των υπολοίπων, θα επεκτείνει ακόμη περισσότερο τα περιθώρια αυτά.
Μεσοπρόθεσμα, για τις αποστολές ELINT (και όχι μόνο), σχεδιάζεται η απόκτηση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατηγορίας MALE με ανάλογα φορτία αποστολής. Προς το παρόν είναι άγνωστο εάν αυτή η πρόθεση αφορά την προμήθεια κάποιου τύπου UAV από το εξωτερικό, την ανάπτυξη μιας νέας έκδοσης του «Πήγασος» ή, τέλος, κάποια εντελώς νέα σχεδίαση (εγχώρια ή, το πιθανότερο, αποτέλεσμα κάποιου διεθνούς προγράμματος) μέσα από την εμπειρία που αποκτήθηκε τόσο από τον «Πήγασο» όσο και από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα του UCAV επίδειξης τεχνολογίας nEUROn. Σίγουρα οι όποιες αποφάσεις επ’ αυτού θα ληφθούν σε αρκετά χρόνια από σήμερα. Υπενθυμίζουμε ωστόσο, πως στο θνησιγενές ΕΜΠΑΕ 2006-2011 προβλέπονταν τα εξής σχετικά προγράμματα για το ΓΕΑ:
- Απόκτηση UAV Ηλεκτρονικού Πολέμου [300 εκατ. ευρώ]
- Ανάπτυξη, δοκιμές και προμήθεια νέου Μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους [66 εκατ. €]
- Απόκτηση δυνατότητας SEAD με ECM UAV [300 εκατ. ευρώ]
- Απόκτηση UCAV [240 εκατ. ευρώ]
Τα F-16
Για λόγους πληρότητας, θα αναφερθούμε εν συντομία και στο θέμα αναβάθμισης των F-16. Εδώ, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, η ανατροπή έγκειται στο γεγονός ότι και τα F-16C/D Block-30 προορίζονται πλέον να υποβληθούν σε κάποιας έκτασης εκσυγχρονισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που η φυσική ηγεσία της Π.Α. ήταν κάθετα απορριπτική στο βουλγαρικό αίτημα για πώληση ενός αριθμού εξ αυτών στην γειτονική χώρα, προοπτική που υπό άλλες συνθήκες (βλ. δυνατότητα προμήθειας νέου μαχητικού προς αντικατάστασή τους) θα εξεταζόταν θετικότερα. Από εκεί και πέρα, τα πλέον πρόσφατα δεδομένα θέλουν τα F-16C/D Block-52+/M να υποβάλλονται σε εκτεταμένο πρόγραμμα αναβάθμισης (στα πρότυπα του F-16V) με επίκεντρο ένα ραντάρ AESA. Τα F-16C/D Block-30 προβλέπεται να υποβληθούν σε ένα ελαφρύτερο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, εκμεταλλευόμενα και συστήματα που θα αφαιρεθούν από τα προαναφερθέντα αεροσκάφη (π.χ. ραντάρ, υπολογιστής αποστολής, IFF κ.ά.). Επιπλέον υπάρχει και η προαίρεση για ενσωμάτωση σκοπευτικού επί κάσκας JHMCS και ζεύξης δεδομένων Link-16. Είναι προφανές πως αν όλα αυτά υλοποιηθούν, οι επιχειρησιακές δυνατότητες των Block-30 θα ανέλθουν σε επίπεδο παρόμοιο με εκείνων των Block-52M σήμερα.
Το σκέλος που αποτελεί ερωτηματικό, έχει να κάνει με τα F-16C/D Block-50. Οι επιλογές είναι δύο: η βέλτιστη από επιχειρησιακής πλευράς (δηλαδή πλήρης αναβάθμιση στα πρότυπα του F-16V) και η σαφώς οικονομικότερη ενός προγράμματος εκσυγχρονισμού ανάλογου με εκείνον στα Block-30 (δηλαδή με εκμετάλλευση/αξιοποίηση συστημάτων που θα αφαιρεθούν από Block-52+/M). Η τελική επιλογή επ’ αυτού, προφανώς θα προέλθει βάσει του τελικού κόστους. Γι’ αυτό και είναι σίγουρο πως η Π.Α. θα περιμένει λίγο ακόμη ώστε να ξεκαθαρίσει το πεδίο στις αναβαθμίσεις και τους εκσυγχρονισμούς και των F-16 άλλων ξένων χρηστών. Άμεσα αλληλένδετο με αυτά είναι και το «παραθυράκι» που αναφέραμε στην αρχή της ανάρτησης. Εν προκειμένω, το «παραθυράκι» αυτός αφορά κάποιες σκέψεις αγοράς ενός αριθμού F-16 νέας κατασκευής (προφανώς F-16V), παράλληλα με το όποιο πρόγραμμα αναβάθμισης του υπάρχοντος στόλου. Δεν γνωρίζουμε αν το συγκεκριμένο ζήτημα συζητήθηκε στο πρόσφατο ΑΑΣ, ωστόσο κάποιες τέτοιες σκέψεις υπάρχουν στους κόλπους της Π.Α. το τελευταίο διάστημα, για τους λόγους που αναφέραμε και πιο πάνω (περί μη δυνατότητας απόκτησης νέων μαχητικών). Υπό τις παρούσες συνθήκες βέβαια, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί. Αλλά ακόμη και αν υλοποιηθεί πιθανότατα θα αφορά μικρό αριθμό αεροσκαφών που θα κινείται σε περισσότερο σε επίπεδα «αναπλήρωσης απωλειών». Σίγουρα θα ήταν οικονομικότερη και ουσιαστικότερη η αξιοποίηση των όποιων διαθέσιμων κονδυλίων για την προμήθεια πρόσθετων σύγχρονων όπλων και λοιπών υλικών (νέα ατρακτίδια στόχευσης, επιπλέον ατρακτίδια αναγνώρισης κλπ.) που αποτελούν πιο επείγουσα ανάγκη.
Τα παραπάνω καταδεικνύουν αν μη τι άλλο, τη πρόθεση της Π.Α. να αντιδράσει κυρίως στις απειλές του σήμερα (αναβαθμισμένα και νέα τουρκικά F-16) αλλά και να δημιουργήσει ένα υπόβαθρο ώστε να μην τη βρουν εντελώς απροετοίμαστη εκείνες του αύριο (βλ. F-35). Οι όποιες αποφάσεις απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν οριστικές και τα όσα αναφέρθηκαν στη παρούσα ανάρτηση, σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν δέσμευση ή βεβαιότητα για το τι όντως θα υλοποιηθεί τελικά. Άλλωστε οποιαδήποτε τέτοια αναφορά από πλευράς μας θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη καθώς τα δεδομένα και οι αποφάσεις (όπως θα διαπιστώσατε) μεταβάλλονται συνεχώς. Το δε έωλο δημοσιονομικό περιβάλλον στη χώρα μπορεί να ανατρέψει ανά πάσα στιγμή κάθε σχεδιασμό. Τα στοιχεία που παρατέθηκαν αποτελούν απλώς μια καταγραφή σχεδίων και προθέσεων βάσει μιας ανασκόπησης της ισχύουσας σήμερα κατάστασης, καθώς και μια επικαιροποίηση πληροφοριών που σας έχουμε παρουσιάσει σε προηγούμενες αναρτήσεις. Το μέλλον θα δείξει τι απ’ όλα αυτά θα αποτελέσει πραγματικότητα.
http://e-amyna.com/?p=21536
No comments :
Post a Comment