ΣΥΝΟΔΟΙ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Στον κόσμο του Ησιόδου ο πόλεμος ήταν μαζί με τη σιτοδεία (λιμόν) και τις επιδημίες (λοιμόν) οι μεγαλύτερες συμφορές.

Ο Ενυάλιος (Ἐνυάλιος) αρχαιοελληνική θεότητα που λατρευόταν ως θεός του πολέμου. Δεν έχει αποσαφανισθεί, αν αρχικά ήταν απλώς προσωνύμιο του Άρη, όπως απαντά στον Όμηρο ή αυτοτελής θεότητα. Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς τον θεωρούν γιο του Άρη και της Ενυούς ή του Κρόνου και της Ρέας.Στα μυκηναϊκά χρόνια διαφοροποιείται ως ξεχωριστή θεότητα. Στη Γραμμική Β της Κνωσού,το όνομα Ενυάλιος αναφέρεται στον ίδιο. Στον Όμηρο αναφέρεται στην Ιλιάδα πέντε φορές: τέσσερις στον καταγόμενο από την Κρήτη Μηριόνη ακόλουθο του Ιδομενέα και μια φορά στον Αχιλλέα, που τους αποκαλεί ίσους προς τον ανδροφόνο Ενυάλιον, αλλά και στον όρκο των Αθηναίων οπλιτών.

Ο Φόβος είναι η προσωποποίηση του φόβου. Οι Αρχαίοι Έλληνες τον θεωρούσαν γιο του Άρη και της Αφροδίτη. Μαζί με τον αδελφό του Δείμο, που ήταν η προσωποποίηση του τρόμου, συνόδευε τον πατέρα του στους πολέμους. Για τον λόγο αυτό του προσφέρονταν θυσίες στα πεδία των μαχών. Η Λάρνακα του Κυψέλου αναπαριστά σε δύο διαφορετικές μορφές τον Φόβο: με κεφάλι λιονταριού και όμοιο με τον θεό Πάνα. Για τους Σπαρτιάτες το ιερό του Φόβου συνιστούσε σύμβολο πειθαρχίας και συνοχής των στρατιωτικών δυνάμεων.

Ο Δείμος είναι η προσωποποίηση του τρόμου. Οι Αρχαίοι Έλληνες τον θεωρούσαν γιο του Άρη και της Αφροδίτης ή της Κυθέρειας. (Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή ήταν γιος του Πολέμου και αδελφός του Κυδοίμου). Μαζί με τον αδελφό του Φόβο, που ήταν η προσωποποίηση του φόβου, συνόδευε τον πατέρα του στα πεδία των μαχών. Οι μορφές του στόλιζαν τις περίφημες ασπίδες των Αγαμέμνονα και Αχιλλέα.

Ο Κυδοιμός (ή Ομαδός) ήταν η προσωποποίηση του θορύβου της μάχης, το αντίστοιχο πνεύμα ή δαίμονας. Ο Κυδοιμός ουσιαστικά ταυτίζεται με τον `Ομαδο. Απεικονιζόταν μαζί με την Έριδα και την Κήρα πάνω στην Ασπίδα του Αχιλλέα, που περιγράφεται στην Ιλιάδα (Σ 535). Ο Εμπεδοκλής, αναφερόμενος στην παλιά εποχή, γράφει χαρακτηριστικά ότι «ουδέ τις ην κείνοισιν `Αρης θεός, ουδέ Κυδοιμός», δηλαδή ότι κατά την εποχή του «Χρυσού Γένους» ούτε πόλεμος υπήρχε, ούτε οι ήχοι της μάχης. Στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη ο Κυδοιμός αναφέρεται (στ. 255 κ.ε.) ως γιος του πολέμου, όπως και στο «Λεξικό της Σούδας», μαζί με τον Δείμο και τον Φόβο.

Η Αλαλά, κόρη του Πολέμου, προσωποποίηση της δυνατής πολεμικής κραυγής («αλαλαγμού») που σήμαινε και σημάδευε είτε τον θρίαμβο για τη νίκη, είτε την παρόρμηση για επίθεση. H Αλαλά ήταν ακόλουθος του θεού του πολέμου `Αρη, του οποίου ένα από τα επίθετα-επικλήσεις ήταν «Ἀλαλάξιος». Οι `Ελληνες στρατιώτες λοιπόν κατά την επίθεσή τους εναντίον των θέσεων του εχθρού φώναζαν «Αλαλά», κραυγή που πέρα από τη θρησκευτική της σημασία είχε σκοπό να προκαλέσει πανικό στις τάξεις του εχθρού. Η λέξη θρυλείται ότι προέρχεται από τη φωνή της κουκουβάγιας. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-1941), η επίσης τρισύλλαβη και παρόμοια ηχητικά κραυγή «άέρα» χρησιμοποιήθηκε από τους Έλληνες στρατιώτες.

Μάχαι, πνεύματα προσωποποιήσεις των φονικών μαχών και του ολέθρου.

Η Προϊωξις, ήταν κατά τον Ησίοδο το πνεύμα της καταδίωξης στην μάχη. Η Παλίωξις, στροφή προς τα πίσω και καταδίωξη.

"Ἐν δὲ Προΐωξίς τε Παλίωξίς τε τέτυκτο, ἐν δ᾽ Ὅμαδός τε Φόβος τ᾽ Ἀνδροκτασίη τε δεδήει...." (ΑΣΠΙΣ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ, ΗΣΙΟΔΟΣ)

Το Κράτος ήταν η προσωποποίηση της ωμής εξουσίας κάθε μορφής (όχι μόνο της κρατικής). Το Κράτος, η Βία, ο Ζήλος και η Νίκη αναφέρονται από τον Ησίοδο στη Θεογονία του ως αδέλφια, τέκνα της Στυγός και του Πάλλαντα. Σε άλλες εκδοχές, το Κράτος είναι νόθο παιδί του Δία και μιας ανώνυμης θνητής γυναίκας, ή ένας Τιτάνας που δένει τον Προμηθέα στο βράχο.

Ο Κύκνος ήταν σύζυγος της κόρης του Κύηκα κι έκοβε τα κεφάλια όσων περνούσαν από εκεί επειδή ήθελε να χτίσει με τα κρανία ναό στον πατέρα του. Ο Ηρακλής μονομάχησε μαζί του και τον σκότωσε, ενώ πλήγωσε (με τη βοήθεια και της θεάς Αθηνάς) τον ίδιο τον Άρη, που έτρεξε να βοηθήσει τον γιο του. Ο Κύηκας και οι περίοικοι έθαψαν τον Κύκνο, αλλά ο τάφος του παρασύρθηκε από τα νερά του ποταμού Αναύρου, που εκβάλλει στον Παγασητικό Κόλπο. Τη στιγμή που ο Άρης μπήκε ανάμεσα στους αντιπάλους, έπεσε ένας κεραυνός ανάμεσά τους και σταμάτησε η μάχη. Η αναμέτρηση Ηρακλή-Κύκνου απετέλεσε ένα από τα προσφιλέστερα θέματα της αρχαϊκής τέχνης: Στον θρόνο του Αμυκλαίου Απόλλωνα εικονιζόταν η «Ηρακλέους μονομαχία προς Κύκνον», ενώ στην Ακρόπολη των Αθηνών «Κύκνος Ηρακλεί μαχόμενος».

Ο Πέρσης, ο Τιτάν της Καταστροφής, υιός του Κρίου και της Ευρύβιας.

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ

ΣΧΕΤΙΚΟ: ΚΗΡΕΣ