ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Ελλάς: 219
Νορβηγία: 61
Γαλλία 43 (υπερδύναμη της εποχής)
Πολωνία: 30
Βέλγιο: 18
Ολλανδία: 4
Γιουγκοσλαβία: 3
Δανία: 0 (Οι Δανοί παραδώθησαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ, ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων. Ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή για να το πάει στο Βερολίνο και στον Χίτλερ...)
Τσεχοσλοβακία 0
Λουξεμβούργο 0
ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ
Οι νεκροί Ελληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών στους 13.676
Κατά την διάρκεια της τετραπλής κατοχής που ακολούθησε τα κατοχικά στρατεύματα εκτέλεσαν...
Αλβανοί: 1165 (Πάργα , Μαργαρίτιο, Παραμυθία)
Ιταλοί: 8000
Boύλγαροι: 25000
Γερμανοί: 50000
Συνολικες απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες)
Ελλάς 9,1%
Γερμανία 8,5%
Αλβανία 2,8%
Ιταλία 1%
Βουλγαρία 0,33%
Πολωνία 17,1%
Σοβ. Ενωση 13,7%
Γιουγκοσλαβία 8,8%
Ιαπωνία 4,5%
Γαλλία 2,3%
https://en.wikipedia.org/wiki/World_War_II_casualties#Total_deaths
ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Μπενίτο Μουσολίνι, Benito Mousolini 1833-1945. Πρωθυπουργός τής Ιταλίας 1922-1945
"Ο πόλεμος μέ τήν Ελλάδα απέδειξεν ότι τίποτε δέν είναι ακλόνητον είς τά στρατιωτικά πράγματα καί ότι πάντοτε μάς περιμένουν εκπλήξεις."
(Από λόγο πού εκφώνησε στίς 10/5/1941.)
Αδόλφος Χίτλερ, Hitler, 1889-1945. Αρχηγός τού Γερμανικού κράτους
"Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω νά διαπιστώσω ότι μόνον οί Ελληνες, εξ' όλων τών αντιπάλων οί οποίοι μέ αντιμετώπισαν, επολέμησαν μέ παράτολμον θάρρος καί υψίστην περιφρόνησιν πρός τόν θάνατον." (Από λόγο πού εκφώνησε στίς 4 Μαίου 1941 στό Ράιχσταγκ.)
Κάρολος ντέ Γκώλ, Charles de Gault 1890-1970, Πρόεδρος τής Γαλλικής Δημοκρατίας 1958-1969, αρχηγός τής Γαλλικής Αντίστασης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Αδυνατώ νά δώσω τό δέον εύρος τής ευγνωμοσύνης πού αισθάνομαι γιά τήν ηρωική αντίσταση τού Λαού καί τών ηγετών τής Ελλάδος."
(Από ομιλία του στό Γαλλικό Κοινοβούλιο μετά τήν λήξη τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου.)
Μωρίς Σουμάν, Maurice Schumann 1911-1992. Υπουργός των εξωτερικων τής Γαλλίας 1969-1973, Μέλος τής Γαλλικής Ακαδημίας 1974
"Η Ελλάδα είναι τό σύμβολο της μαρτυρικής υποδουλωμένης, ματωμένης, αλλά ζωντανής Ευρώπης. Ποτέ μιά ήττα δέν υπήρξε τόσο τιμητική γιά κείνους πού τήν υπέστησαν"
(Από μήνυμά του πού απηύθηνε από τό BBC τού Λονδίνου στούς υποδουλωμένους λαούς τής Ευρώπης στίς 28 Απριλίου 1941, ημέρα πού ό Χίτλερ κατέλαβε τήν Αθήνα ύστερα από πόλεμο 6 μηνών κατά τού Μουσολίνι καί έξι εβδομάδων κάτα τού Χίτλερ.)
Στάλιν, Joseph Vissarionovich Tzougasvili Stalin 1879-1953. Αρχηγός τής Σοβιετικής Ενώσεως από τό 1924 έως 1953
"Λυπάμαι διότι γηράσκω καί δέν θά ζήσω επί μακρόν διά νά ευγνωμονώ τόν Ελληνικόν Λαόν, τού οποίου ή αντίστασις έκρινε τόν 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον."
(Από ομιλία του πού μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας τήν 31 Ιανουαρίου 1943 μετά τήν νίκη τού Στάλιγκραντ καί τήν συνθηκολόγηση τού στρατάρχου Paulus.)
Μόσχα, Ραδιοφωνικός Σταθμός
"Επολεμήσατε άοπλοι καί ενικήσατε, μικροί εναντίον μεγάλων.Σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη, διοτι εκερδίσαμε χρόνο γιά να αμυνθούμε. Ως Ρώσοι καί ως άνθρωποι σας ευχαριστούμε". (Οταν ο Χίτλερ επετέθη κατά τής Ε.Σ.Σ.Δ)
Γεώργη Ζουκώφ, Georgy Constantinovich Joucov 1896-1974. Στρατάρχης τού Σοβιετικού Στρατού.
"Εάν ό Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στίς πόρτες τής Μόσχας, νά συγκρατήσει καί νά ανατρέψει τόν Γερμανικό χείμαρρο, τό οφείλει στόν Ελληνικό Λαό, πού καθυστέρησε τίς Γερμανικές μεραρχίες όλον τόν καιρό πού θά μπορούσαν νά μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία τής Κρήτης υπήρξε τό κορύφωμα τής Ελληνικής προσφοράς."
(Απόσπασμα από τά απομνημονεύματά του γιά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.)
Σέρ Αντονυ Ηντεν, Sir Robert Antony Eden 1897-1977. Υπουργός Πολέμου καί Εξωτερικών της Βρεταννίας 1940-1945, Πρωθυπουργός της Βρεταννίας 1955-1957
"Ασχέτως πρός ότι θα πούν οι ιστορικοί τού μέλλοντος, εκείνο τό οποίον μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάς έδωσε αλησμόνητο μάθημα στόν Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή τής επανάστασης στήν Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή εκράτησε τούς Γερμανούς στό ηπειρωτικό έδαφος καί στήν Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τήν χρονολογική σειρά όλων τών σχεδίων τού Γερμανικού Επιτελείου καί έτσι έφερε γενική μεταβολή στήν όλη πορεία τού πολέμου καί ενικήσαμε."
(Από λόγο του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 24/09/1942.)
Τσώρτσιλ, Winston Churchil 1874-1965. Πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετανίας κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Η λέξη ηρωισμός φοβάμαι ότι δέν αποδίδει τό ελάχιστο εκείνων τών πράξεων αυτοθυσίας τών Ελλήνων, πού ήταν καθοριστικός παράγων τής νικηφόρου εκβάσεως τού κοινού αγώνα τών εθνών, κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διά τήν ανθρώπινη ελευθερία καί αξιοπρέπειαν.Εάν δέν υπήρχε η ανδρεία τών Ελλήνων καί ή γενναιοψυχία τους, ή έκβαση τού Β' Παγκόσμιο Πολέμου θά ήταν ακαθόριστη."
(Από ομιλία του στό Αγγλικό κοινοβούλιο στίς 24 Απριλίου 1941.)
"Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οί Ελληνες πολεμούν σάν ήρωες. Τώρα θά λέμε: Οί ήρωες πολεμούν σάν Έλληνες."
(Από λόγο πού εκφώνησε από τό BBC τίς πρώτες ημέρες τού Ελληνοιταλικού πολέμου.)
"Μαχόμενοι οί Έλληνες εναντίον τού κοινού εχθρού θά μοιρασθούν μαζί μας τά αγαθά τής ειρήνης."
(Από λόγο πού εξεφώνησε στίς 28 Οκτωβρίου 1940, όταν επετέθη ή Ιταλία κατά τής Ελλάδας.)
Σέρ Χάρολδ Αλεξάντερ, Sir Harold Leofric George Alexander 1891-1969. Βρετανός Στρατάρχης κατά τόν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
"Δέν θά ήταν υπερβολή νά πούμε ότι ή Ελλάς ανέτρεψε τό σύνολο τών σχεδίων τής Γερμανίας εξαναγκάσασα αυτήν νά αναβάλει γιά έξι εβδομάδες τήν επίθεση κατά τής Ρωσίας. Διερωτώμεθα ποιά θά ήταν ή θέση τής Σοβιετικής Ενώσεως χωρίς τήν Ελλάδα."
(Από ομιλία του στό Βρετανικό κοινοβούλιο στίς 28 Οκτωβρίου 1941.)
Γεώργιος ΣΤ' (1898-1952). Βασιλεύς τής Μεγάλης Βρετανίας 1936-1952
"Ο μεγαλοπρεπής αγών τής Ελλάδος, υπήρξε ή πρώτη μεγάλη καμπή τού Β' Παγκοσμίου Πολέμου."
(Από λόγο του στο κοινοβούλιον τόν Μάιον 1945.)
Φραγκλίνος Ρούσβελτ, Roosvelt 1882-1945. Πρόεδρος τών Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής 1932-1945
"Εις τήν Ελλάδα παρασχέθη τήν 28ην Οκτωβρίου 1940 χρόνος τριών ωρών διά ν'αποφασίσει πόλεμον ή ειρήνην, αλλά καί τριών ημερών ή τριών εβδομάδων ή και τριών ετών προθεσμία νά παρείχετο, ή απάντησις θά ήτο ή ίδια.Οί Έλληνες εδίδαξαν δία μέσου τών αιώνων τήν αξιοπρέπειαν. Οταν όλος ό κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ό Ελληνικός λαός ετόλμησε νά αμφισβητήσει τό αήττητον τού γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας τό υπερήφανον πνεύμα τής ελευθερίας."
(Από ραδιοφωνικό λόγο πού εξεφώνησε στίς 10/6/1943.)
"Ο ηρωικός αγών τού ελληνικού λαού κατά τής επιθέσεως τής Γερμανίας, αφού τόσον παταγωδώς ενίκησε τούς Ιταλούς στήν απόπειρά τους νά εισβάλλουν στό ελληνικό έδαφος, γέμισε μέ ενθουσιασμό τίς καρδιές τού αμερικανικού λαού καί εκίνησε τήν συμπάθειά του. Πρό ενός καί πλέον αιώνος, κατά τόν πόλεμον τής ελληνικής ανεξαρτησίας, τό εθνος μας εξέφρασε τήν φλογερή του συμπάθεια γιά τούς Ελληνες καί ευχόταν γιά τήν ελληνική νίκη."
(Δήλωσή του στό Υπατο Συμβούλιο τής Αχέπα στίς 25/04/1941, πού μεταδώθηκε ραδιοφωνικά από τόν Λευκό Οίκο.)
10 Απριλίου 1941, μετά τήν Συνθηκολόγηση μέ τήν Γερμανία παραδίδονται τά οχυρά Παλιουριώτες καί Ρούπελ. Οί Γερμανοί εκφράζουν τόν θαυμασμό τους στούς Ελληνες στρατιώτες, δηλώνουν ότι αποτελεί τιμή καί υπερηφάνεια τό ότι είχαν σάν αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό καί ζητούν από τόν Ελληνα διοικητή νά επιθεωρήση τόν Γερμανικό στρατό ώς ένδειξι τιμής καί αναγνωρίσεως. Η Γερμανική Σημαία υψώνεται μόνο μετά τήν πλήρη αποχώρηση τού Ελληνικού Στρατού. Ενας Γερμανός αξιωματικός τής αεροπορίας εδήλωσε στόν διοικητή τής ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας αντιστράτηγον Δέδεν ότι ό Ελληνικός Στρατός ήταν ό πρώτος στρατός στόν οποίον τά στούκας δέν προκάλεσαν πανικό. "Οι στρατιώται σας, αντί νά φεύγουν αλλόφρονες, όπως έκαναν είς τήν Γαλλία καί τήν Πολωνία, μας επυροβόλουν από τας θέσεις των.''
Ανθολόγιον Πατριδογνωσίας, Μενελάου Παγουλάτου
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, τεύχος Απριλίου 2003.
ΣΧΟΛΙΟ "ΙΣΧΥΣ": ΜΟΝΟΝ ΕΜΕΙΣ ΕΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΙ ΟΧΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ, ΔΙΟΤΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΓΙΟΡΤΗ. ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΘΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ, ΟΤΙ ΚΙ ΑΝ ΣΑΣ ΛΕΝΕ, ΟΤΙ ΚΙ ΑΝ ΣΑΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ. ΞΥΠΝΗΣΤΕ, ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΘΑ ΧΑΣΕΤΕ ΕΙΝΑΙ Η ΕΘΕΛΟΔΟΥΛΕΙΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΕΙΣΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ.
Tα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά της ιστορικής σύσκεψης των Ιταλών υπό τον Μουσολίνι στο «Παλάτσο Βενέτσια» (15 Οκτωβρίου 1940) στην οποία ελήφθησαν οι τελικές αποφάσεις για την επίθεση εναντίον της Ελλάδος στις 28 Οκτωβρίου. Διαβάστε προσεκτικά τους διαλόγους μεταξύ του Ντούτσε, του Αρχηγού των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων Βισκόντι Πράσκα και των άλλων Ηγετών του Ιταλικού Στρατού για να καταλάβετε πώς μάς έβλεπαν τότε οι Ιταλοί.
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΥΣΚΕΨΗΣ ΤΗΣ 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 ΣΤΟ PALAZZO VENEZIA
VERBALE DELLA RIUNIONE TENUTA NELLA SALA DI LAVORO DEL DUCE A PALAZZO VENEZIA IL 15 OTTOBRE 1940 ,ORE 11
Παρόντες: O Duce, οι Εξοχότατοι: Ciano, Badoglio,Soddu,Jacomoni, Roatta,Visconti Prasca.
Γραμματεύς: Αντισυνταγματάρχης Τrombetti.
Ντούτσε : Σκοπός της συσκέψεως είναι να καθορισθούν αι λεπτομέρειαι της δράσεως την οποίαν, γενικώς ειπείν, απεφάσισα να αναλάβω κατά της Ελλάδος.
Η δράσις αύτη, εις μίαν πρώτην φάσιν, δέον να έχη αντικειμενικούς σκοπούς και ναυτικούς και χερσαίους. Oι εδαφικοί σκοποί είναι να καταλάβωμεν τούτο μεν ολόκληρον την έναντι των Ιονίων νήσων ακτήν, ως και τας νήσους αυτάς (Ζάκυνθον, Κεφαλληνίαν, Κέρκυραν), τούτο δε την Θεσσαλονίκην. Όταν εκπληρώσωμεν τους σκοπούς αυτούς, θα έχωμεν βελτιώσει τας έναντι των Άγγλων θέσεις μας εις την Μεσόγειον.
Η δευτέρα φάσις, μεταγενέστερα ή και σύγχρονος προς την προηγουμένην, είναι η κατάληψις ολοκλήρου της Ελλάδος, ίνα τεθή αύτη εκτός μάχης και ίνα βεβαιωθώμεν ότι καθ' οιανδήποτε περίπτωσιν θα παραμείνη εις τον πολιτικο-οικονομικόν μας χώρον.
Αφού καθώρισα ούτω το ζήτημα, απεφάσισα και την ημερομηνίαν, η οποία κατά την γνώμην μου δεν δύναται να βραδύνη ούτε επί μίαν ώραν: την 26ην του παρόντος μηνός. Την επιχείρησιν αυτήν την ωρίμασα εις την σκέψιν μου από μακρών μηνών, πριν ακόμη και από την συμμετοχήν μας εις τον πόλεμον, πριν ακόμη και απο την έκρηξιν του πολέμου [1]
Αφού καθωρίσθησαν τα βασικά ταύτα στοιχεία, πρόκειται τώρα να εξετάσωμεν πως θα εξελιχθή η ενέργεια αύτη και δι' αυτά εκάλεσα τον εις Αλβανίαν γενικόν τοποτηρητήν και τον διοικητήν των εΙς Αλβανίαν δυνάμεων, δια να μας χαράξουν ένα σχέδιον πολιτικόν και στρατιωτικόν, ούτως ώστε να καταλήξωμεν εις τας προσφορωτέρας μεθόδους και τους καταλληλοτέρους χρονικούς προσδιορισμούς διά την επιτυχίαν των σκοπών μας. Προσθέτω ότι δεν διαβλέπω περιπλοκάς προς βορράν. Η Γιουγκοσλαυία έχει παν συμφέρον να μείνη ακίνητος, ως άλλωςτε φανερώνουν και δημόσιαι δηλώσεις επισήμων της οργάνων, αι οποίαι αποκλείουν την δυνατότητα περιπλοκών, εκτός δια την περίπτωσιν αμύνης της χώρας. Περιπλοκάς από τουρκικής πλευράς αποκλείω, ιδίως αφ' ης η Γερμανία εγκαθιδρύθη εις Ραυμανίαν και η Βουλγαρία ενεδυναμώθη. Αύτη δύναται να αποτελέση πεσσόν εις το παιγνίδι μας και θα προβώ εις τα αναγκαία διαβήματα δια να μη χάση την μοναδικήν αυτήν ευκαιρίαν να πράγματοποιήση τας βλέψεις της εις την Μακεδονίαν και την διέξοδóν της εις την θάλασσαν.
Ντούτσε : Καλώ τον εις Αλβανίαν γενικόν τοποτηρητήν να εκθέση τας απόψεις του.
Γιακομóνι: Εις Αλβανίαν αναμένεται πυρετωδώς η ενέργεια αυτή. Η χώρα είναι ανυπόμονος και πλήρης ενθουσιασμού. Δύναμαι μάλιστα να τονίσω ότι ο ενθουσιασμός είναι τόσον ζωηρός ώστε τελευταίως εσημειώθη κάποια απογοήτευσις διότι η δράσις δεν ήρχισεν ακόμη. Ελάβαμεν σοβαρώτατα μέτρα διά τον ανεφοδιασμόν της χώρας. Υπάρχει ο κίνδυνος, σχετικώς, μη βομβαρδισθή ο λιμήν Δυρραχίου, ο οποίος εξασφαλίζει τον ανεφοδιασμόν αυτόν. Το οδικόν δίκτυον εσημείωσε πολλάς προόδους, καίτοι δεν δυνάμεθα να θεωρήσωμεν το θέμα ως τελείως λελυμένον. Πώς φαίνεται η κατάστασις της Ελλάδος από αλβανικής πλευράς.
Ντούτσε : Τούτο ακριβώς θέλομεν να μάθωμεν.
Γιακομóνι: Είναι δυσχερέστατον να εξακριβωθή. Η κοινή γνώμη είναι προδήλως αδιάφορος. Εδημοσιεύσαμεν ότι εφονεύθη η ανεψιά του δολοφονηθέντος Αλβανού πατριώτου, αλλ' οι Έλληνες μας διέψευσαν [2]Εκ πληροφοριών των πρακτόρων μας προκύπτει ότι ενώ προ δύο μηνών οι Έλληνες δεν εφαίνοντο διατεθειμένοι να προβάλουν σοβαράν αντίστασιν, ήδη εμφανίζονται αποφασισμένοι να εναντιωθούν εις την ένέργειάν μας. Ο μυστικός πομπός, ο οποίος λειτουργεί εις Αργυρόκαστρον και με τον οποίον διεξάγομεν δραστηρίαν προπαγάνδαν, ακούεται πολύ και έχει αποτελέσματα. Υποθέτω ότι η ελληνική αντίστασις θα επηρεασθή αναλόγως του ρυθμού της δράσεως μας : αν δηλ. αύτη είναι ταχεία, αποφασιστική και επιβλητική ή βραδεία και περιωρισμένη. Δέον επίσης να ληφθή υπ' όψει ποίαν βοήθειαν θα έχουν οι Έλληνες από τους Άγγλους.[3]
Ντούτσε : Αποκλείω κατά τον μάλλον απόλυτον τρόπον την αποστολήν ενισχύσεων εις άνδρας- Αλλά και η αεροπορία δεν θα έχει δυνάμεις να διαθέση.
Γιακομóνι: Ο μόνος φόβος θα ηδύνατο να προέλθη εκ μερικής μόνον καταλήψεως της Ελλάδος, οπότε οι Άγγλοι, εκ των εναπομενουσων, εις αυτούς βάσεων, θα ήσαν εις θέσιν να προσβάλουν, με σοβαράς αεροπορικάς δυνάμεις, την Νότιον Ιταλίαν και την Αλβανίαν. Τα ελληνικά αεροπλάνα είναι μόνον 144, αριθμός που δεν μας φοβίζει σοβαρώς.[4]
Ντούτσε : Ποία είναι η ψυχική κατάστασις του ελληνικού πληθυσμού ;
Γιακομóνι: Φαίνεται σοβαρώς αποκαρδιωμένος.
Τσάνο : Υπάρχει εις σαφής διαχωρισμός μεταξύ του πληθυσμοί και μιας ιθυνούσης τάξεως, πολιτικής και πλουτοκρατικής, η οποία εμπνέει την αντίστασιν και καλλιεργεί το αγγλόφιλον πνεύμα. Η μικροτάτη αύτη τάξις είναι πλουσιοτάτη, Ο λοιπός πληθυσμός είναι αδιάφορος εις όλα τα γεγονότα, περιλαμβανομένης και της εισβολής μας.
Γιακομóνι: Επέδρασαν πολύ επί του ελληνικού πληθυσμού αι ειδήσεις τας οποίας μετέδωσα περί ύψους των ημερομισθίων εις Αλβανίαν.
Ντούτσε : Καλώ τον διοικητήν των εις Αλβανίαν δυνάμεων να εκθέση την στρατιωτικήν κατάστασιν.
Βισκόντι Πράσκα: Προητοιμάσαμεν μίαν επιχείρησιν κατά της Ηπείρου δια την 23ην, και αύτη εμφανίζεται υπό αισιοτάτους οιωνούς εις αδιάβατος ορεινός όγκος. Το θέατρον τούτο αγώνος μας επιτρέπει μίαν σειράν κυκλωτικών κινήσεων κατά των ελληνικών δυνάμεων, υπολογιζομένων εις 30.000 άνδρας περίπου, αι οποίαι θα μας επιτρέψουν την κατάληψιν της Ηπείρου εις βραχύ διάστημα : 10-15 ημέρας. Η ενέργεια αύτη, που πιθανόν να μας επιτρέψη να εξοντώσωμεν όλας τας ελληνικάς δυνάμεις, προπαρασχευάσθη μέχρι των ελαχίστων λεπτομερειών και θα είναι, κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, τελεία. Η επιτυχία της επιχειρήσεως θα μας επέτρεπε να βελτιώσωμεν τας θέσεις μας, θα έδιδε σύνορα ασφαλέστερα, καθώς και την απόκτησιν του λιμένος της Πρεβέζης, που θα ήλλασσε τελείως την κατάστασιν μας. Αύτη θα ήτο η πρώτη φάσις της δράσεως μας, επιχειρητέα εντατικώς και κατά τον καλύτερον τρόπον. Πλην η ενέργεια υπόκειται εις τας καιρικάς συνθήκας. Εντός ολίγων εβδομάδων η εποχή των βροχών θα εδημιούργει σοβαράς δυσχερείας διά την κατάκτησιν της Ηπείρου και της βάσεως της Πρεβέζης.
Ντούτσε : Η ημερομηνία της ενάρξεως των επιχειρήσεων δύναται να επισπευσθή και όχι να επιβραδυνθή.
Βισκόντι Πράσκα: Το ηθικόν των στρατευμάτων είναι υψηλότατον, ο ενθουσιασμός εις ύψιστον βαθμόν. Ουδέποτε είχα παράπονα διά τα στρατεύματα μας της Αλβανίας. Η μόνη εκδήλωσις απειθαρχίας την οποίαν συνήντησα υπήρξεν η ανυπομονησία των αξιωματικών και των στρατιωτών να βαδίσουν προς την μάχη.
Ντούτσε : Πόσας δυνάμεις έχετε ;
Βισκόντι Πράσκα: Περίπου 70. 000 άνδρας, και επιπλέον τα ειδικά τάγματα. Συνεπώς έναντι του αντιπαλου, διαθέτοντος περίπου 30.000 άνδρας, έχομεν υπεροχήν δύο προς ένα.
Ντούτσε : Και όσον αφορά τα μέσα, τεθωρακισμένα άρματα , άμυναν του εχθρού;
Βισκόντι Πράσκα: Η μόνη μου ανησυχία είναι η εξ ενδεχομένης αγγλικής αεροπορικής βοηθείας , καθόσον η ελληνική αεροπορία δι' εμέ είναι ανύπαρκτος. Όσον αφορά το μέτωπον Θεσσαλονίκης , χρειάζεται κάποια επιφύλαξις λόγω της εποχής Θα ηδύνατο να δοθή όλη η προσοχή εις την ενέργειαν προς Ήπειρον.
Ντούτσε : Η ενέργεια προς Θεσσαλονίκην είναι σπουδαία, διότι πρέπει να την εμποδίσωμεν να γίνη αγγλική βάσις.
Βισκόντι Πράσκα: Δια την ενέργειαν αυτήν απαιτείται κάποιος χρόνος. Ο λιμήν αφετηρίας, το Δυρράχιον, απέχει από την Θεσσαλονίκην περίπου 300 χιλιόμετρα. Συνεπώς θα χρειασθή περί το δίμηνον.
Ντούτσε : Είναι δυνατόν, εv τούτοις, να εμποδισθούν οι Άγγλοι να αποβιβασθούν εις Θεσσαλονίκην. Είναι σπουδαίον να κατευθυνθούν και προς την διεύθυνσιν αυτήν δύο μεραρχίαι ούτως ώστε να προκαλέσουν την βουλγαρικήν συνδρομήν.
Βισκόντι Πράσκα: Και διά την προέλασίν μας εις Αθήνας βάσις των πάντων είναι η κατάληψις της Ηπείρου και του λιμένος της Πρεβέζης.
Ντούτσε : Και η κατάληψις των νήσων Ζακύνθου , Κεφαλληνίας και Κερκύρας»
Βισκόντι Πράσκα: Βεβαίως.
Ντούτσε : Aι ενέργειαι αυταί πρέπει να λάβουν χώραν συγχρόνως. Γνωρίζετε ποίον είναι το ηθικόν των Ελλήνων στρατιωτών;
Βισκόντι Πράσκα: Δεν είναι άνθρωποι που να τους αρέση να μάχονται.
Ντούτσε : Και τώρα, ακόμη κάτι. Καθορισθείσης της ημερομηνίας, πρέπει να ίδωμεν πως θα δώσωμεν την εντύπωσιν ότι η ενέργειά μας ήτο μοιραία. Γενική δικαιολογία είναι ότι η Ελλάς είναι σύμμαχος των εχθρών μας, οι οποίοι χρησιμοποιούν τας βάσεις της και τα τοιαύτα. Χρειάζεται όμως και ένα επεισόδιον το οποίον να μας καταστήση δυνατόν να είπωμεν ότι εισερχόμενα δια να επιβάλωμεν την τάξιν. Εάν δύνασθε να δημιουργήσετε το επεισόδιον αυτό, καλώς. Άλλως, είναι το ίδιον.
Γιακομóνι: Εγώ δυναμαι να δημιουργήσω κάτι εις τα σύνορα: επεισόδια μεταξύ Τσαμουριωτών και ελληνικών αρχών.
Βισκόντι Πράσκα: Έχωμεν εις την διάθεσίν μας όπλα και βόμβας γαλλικάς, δια να σκηνοθέτησωμεν μίαν επίθεσιν.
Ντούτσε : Πάντα ταύτα έχουν επουσιώδη σημασίαν δι' εμέ : πρόκειται, μόνον να δώσωμεν κάποιο προπέτασμα καπνού. Ούχ ήττον, καλόν θα ήτο να κατορθώσετε να υπάρξη το άναμμα της θρυαλλίδος.
Τσάνο: Πότε θέλετε να λάβη χώραν το επεισόδιον;
Ντούτσε : Την 24ην.
Τσάνο: Την 24ην θα υπάρχη το επεισóδιον.
Ντούτσε : Ουδείς θα πιστεύση εις το μοιραίον αυτό, αλλά δια μίαν δικαιολογίαν μεταφυσικού χαρακτήρος θά δύναται να λεχθή ότι ήτο ανάγκη να υπάρξη κάποια λύσις. Εκείνο που χρειάζεται εις το είδος αυτό των ενεργειών είναι η δράσις με την μεγίστην αποφασιστικότητα, διότι αυτό είναι το μυστικόν της επιτυχίας, ακόμη και έναντι εκείνων που θα ηδύναντο να βοηθήσουν τον εχθρόν. Πρέπει να δημιουργήσωμεν αυτό το «άλλοθι», εις τρόπον ώστε να δυνάμεθα να είπωμεν: "Δέν γίνεται πλέον τίποτε. Θέλετε να βοηθήσετε άνθρώπους που είναι ήδη ηττημένοι ;» Αυτό θα ηδύνατο να ισχύση απέναντι των Τούρκων, ακόμη και απέναντι των Άγγλων.
Βισκόντι Πράσκα: Η ενέργεια προητοιμάσθη εις τρόπον ώστε να δώση την εντύπωσιν ραγδαίας επιτυχίας εντός ολίγων ημερών.
Ντούτσε : Λόγω της ευθύνης που αναλαμβάνω εις την υπόθεσιν αυτήν, σας λέγω να μη απασχοληθήτε υπέρ το δέον με τας ενδεχομένας απωλείας, καίτοι από ανθρωπιστικής απόψεως ενδιαφέρομαι δια την ζωήν και του τελευταίου ανδρός. Λέγω τούτο διότι ενίοτε εις στρατιωτικός ηγέτης στάματα προ των απωλειών.
Βισκόντι Πράσκα: Έδωσα διαταγάς να επιτίθενται πάντοτε τα τάγματα, έστω και εναντίον μεραρχιών.
Μπαντóλιο : Το ζήτημα αφορά δύο θέματα, το ελληνικόν και το της αγγλικής βοηθείας. Συμφωνώ απολύτως εις την αντίληψιν ότι αποκλείεται σχεδόν ασφαλώς απόβασις αγγλικών δυνάμεων. Οι Άγγλοι είναι πολύ περισσότερον απορροφημένοι με την Αίγυπτον παρά με την Ελλάδα, και μετά δυσφορίας τοποθετούν άνδρας εις πλοία επί τής Μεσογείου. Η δυνατή αγγλική βοήθεια θα ήτο η της αεροπορίας. Προς τούτο θα ηδυνάμεθα. να συγχρονίσωμεν την ενέργειαν κατά της Ελλάδος με την ενέργειαν δια το Μάρσα Ματρούχ. Τότε θα είναι δύσκολον δια τους Άγγλους να αφαιρέσουν αεροπλάνα από την Aίγυπτov δια να τα στείλουν εις την Ελλάδα. Την δε 26ην, δύναται και οΓκρατσιάνι να είναι έτοιμος.
Ντούτσε : Εγώ θα ήμην υπέρ επισπεύσεως κατά τινας ημέρας, της δράσεως του Γκρατσιάνι. Η κατάκτησις του Μάρσα Ματρούχ θα καταστήση ακόμη δυσχερεστέραν την δυνατότητα αγγλικής αρωγής προς την Ελλάδα, δεδομένου μάλιστα ότι δεν θα σταματήσωμεν την προέλασίν μας. Άμα χάση την Αίγυπτον, και αν ακόμη κρατηθή το Λονδίνον, η αγγλική αυτοκρατορία θα ευρεθή εις κατάστασιν ήττης. Αι Ινδίαι είναι εις επισφαλή θέσιν και οι Άγγλοι δεν θα δύνανται πλέον να λάβουν ενισχύσεις από την Νότιον Αφρικήν και από την Ερυθράν Θάλασσαν. Προσθέτω μίαν ψυχολογικήν άποψιν : ότι αφρικανική επιτυχία θα ενθαρρύνε τους στρατιώτας μας της Αλβανίας. Ιδού διατί επιθυμώ συγχρονισμόν των δύο ενεργειών, με ελαφράν προτεραιότητα της αφρικανικής.
Μπαντóλιο : Εξετάζων, ήδη, το ελληνικόν πρόβλημα τονίζω ότι περιοριζόμενοι εις μόνην την Ήπειρον δεν ανταποκρινόμεθα εις την περίστασιν. Δέν υπερβάλλω λέγων ότι, εάν θέλωμεν να καταλάβωμεν την Ελλάδα, πρέπει να καταλάβωμεν και την Κρήτην και την Πελοπόννησον. Η επιχείρησις εις Ήπειρον, η μελετηθείσα υπό του Βισκόντι Πράσκα, βαίνει καλώς. Εξασφαλιζομένης της αριστεράς (,·) μας πτέρυγος, αι αντίπαλοι δυνάμεις δεν θα μας παρουσίαζαν σοβαράς δυσκολίας. Έχομεν την αεροπορίαν....
Ντούτσε : Θα ρίψωμεν εις τας επιχειρήσεις 400 αεροπλάνα, ίνα καλύψωμεν και την ενδεχομένην αγγλικήν αρωγήν.
Μπαντóλιο : Πρέπει να καταλάβωμεν ολόκληρον την Ελλάδα, αν θέλωμεν να ρυθμισθή το πρόβλημα. Προς τούτο απαιτούνται είκοσι μεραρχίαι. ενώ εις 'Αλβανίαν έχομεν εννέα και μίαν ιππικού. Είναι φανερόν ότι υπό τας συνθήκας αυτάς χρειάζονται τρεις μήνες».
Ροάττα : Λαμβανομένων των πάντων υπ' όψει, δυνάμεθα να υπολογίζωμεν επί του ισοδυνάμου ένδεκα μεραρχιών. Διά να μη σταματήσωμεν είς την Ηπειρον, πρέπει να επισπευσθεί η αποστολή στρατευμάτων. Τούτο και διά να μη παρασχεθή η εντύπωσις οτι ελαχανιάσαμεν και δεν δυνάμεθα να προχωρήσωμεν περαιτέρω. Συνεπώς μελετητέον αμέσως το πρόβλημα της πλήρους καταλήψεως της Ελλάδος».
Ντούτσε : Καθορισθείσης της ενάρξεως των επιχειρήσεων δια την 26ην και προβλεπομένης της εκκαθαρίσεως της Ηπείρου περί την 10-15 Νοεμβρίου, έχομεν έως τότε άλλον ένα μήνα διά να στείλωμεν νέα στρατεύματα.
Βισκόντι Πράσκα: Η αποστολή νέων στρατευμάτων εξαρτάται απο την ανάπτυξιν του σχεδίου, και ταύτα δεν δύνανται να σταλούν παρά εις κατειλημμένην ήδη Ήπειρον. Δεν πρόκειται περί ενεργείας απλώς εξελισσομένης χρονικώς, αλλά περί ενεργείας ασφαλούς. Την εποχήν αυτήν μόνον εις την Νότιον "Ελλάδα είναι δυναταί επιχειρήσεις. Έχοντες το Δυρράχιον ως βάσιν προελάσεως προς Θεσσαλονίκην, χρειαζόμεθα ένα μήνα δια την αποστολήν εκάστης μεραρχίας.
Ντούτσε : Ίνα διασαφηνίσωμεν τα εκτιθέμενα θέματα, ερωτώ πως αντιμετωπίζεται η προέλασις προς Αθήνας, μετά την κατάληψιν της Ηπείρου.
Βισκόντι Πράσκα: Δεν την βλέπω δυσχερή. Μία ομάς πέντε ή εξ μεραρχιών θα ήτο αρκετή.
Μπαντóλιο : Εγώ θα εθεώρουν μάλλον επείγουσαν την προέλασιν προς Αθήνας παρά προς Θεσσαλονίκην, εφ όσον ιδίως δεν φαίνεται πιθανή αγγλική απόβασις εις Θεσσαλονίκην.
Τσάνο: Πολλώ μάλλον εφ' όσον είναι πιθανή βουλγαρική επέμβασις.
Ροάττα : Χρειάζεται πίεσις και εις την περιοχήν αυτήν.
Ντούτσε : Φρονείτε ότι δύο μεραρχίαι θα ήσαν αρκεταί;
Ροάττα : Ναι.
Ντούτσε : Μου φαίνεται τώρα ότι αι ιδέαι παγιούνται. Ενέργεια εις Ήπειρον. Θεσσαλονίκη : πιθανή βουλγαρική επέμβασις. Πλήρης συμφωνία διά την κατάληψιν των Αθηνών.
Βισκόντι Πράσκα: Κατόπιν, εξ Αθηνών, διασχίζομεν τήν Ελλάδα και φθάνομεν εις Θεσσαλονίκην αναχωρούντες εκ της πρωτευούσης.
Ντούτσε : Ποία η απόστασις μεταξύ Ηπείρου και Αθηνών
Βισκόντι Πράσκα: 250 χιλιόμετρα με μέτριον οδικόν δίκτυον.
Ντούτσε : Και πώς είναι το έδαφος ;.
Βισκόντι Πράσκα: Λόφοι υψηλοί, τραχείς.
Ντούτσε : Και η κατεύθυνσις των κοιλάδων ;
Βισκόντι Πράσκα: Εξ ανατολών προς δυσμάς, ήτοι κατάλληλος δια την προέλασιν προς Αθήνας.
Ντούτσε : Τούτο είναι σπουδαίον.
Ροάττα : Τούτο είναι αληθές μόνον μέχρις ενός σημείου, καθ όσον εις ωρισμένον σημείον απαιτείται η διάβασις οροσειράς ύψους 2000 μέτρων (δεικνύει χάρτην εις τον Ντούτσε).
Βισκόντι Πράσκα: Είναι εδάφη όπου υπάρχει πληθύς ημιονικών οδών.
Ντούτσε : Τας διεσχίσατε τας οδούς αυτάς ;
Βισκόντι Πράσκα: Ναι, πολλάκις.
Ντούτσε : Ας έλθωμεν τώρα εις δύο άλλα θέματα. Τούτων πάντων διασαφηνισθέντων, πόσας συμπληρωματικάς μεραρχίας νομίζετε ότι είναι αναγκαίον να στείλωμεν εις Αλβανίαν δια να καταλάβωμεν ολόκληρον το έδαφος που οδηγεί εις Αθήνας ;
Βισκόντι Πράσκα: Κατά πρώτον λόγον θα ήρκουν τρεις μεραρχίαι, ωργανωμέναι ως ορειναί. Φυσικά, αι περιστάσεις θα ώδήγουν. Τα στρατεύματα αυτά θα ηδύναντο να μεταφερθούν εις τον λιμένα Άρτης εντός μιας μόνης νυκτός.
Ντούτσε : Αποδίδω κάποιαν σημασίαν εις αλβανικήν συμβολήν, τόσον εις τακτικά στρατεύματα όσον και εις συμμορίας.
Βισκόντι Πράσκα: Παρουσιάσαμεν εν σχέδιον εν προκειμένω. Θα ηδύναντο να οργανωθούν συμμορίαι 2500-3000 ανδρών, πλαισιωμένοι με αξιωματικούς μας.
Γιακομóνι: Αι αιτήσεις είναι άπειροι. Αλλά δεν πρέπει να στείλωμεν πολλούς Μουσουλμάνους, εκ φόβου πολυαρίθμων εκδικήσεων εκ μέρους των.
Ντούτσε : Συνεπώς δύνασθε να οργανώσετε κάποιον αριθμόν συμμοριών.
Βισκόντι Πράσκα: Όλα είναι ωργανωμένα. Ετηλεγράφησα ήδη να ετοιμασθούν τα πάντα και να ειδοποιηθούν τα άτομα.
Ντούτσε : Πώς οπλίζετε τας συμμορίας;
Βισκόντι Πράσκα: Με τινα μυδραλλιοβόλα ελαφρά και με βόμβας.
Ντούτσε : Τώρα μία άλλη άποψις της καταστάσεως. Ποία μέτρα έλάβατε εις τα γιουγκοσλαβικά σύνορα ;
Βισκόντι Πράσκα: Έχομεν δύο μεραρχίας και εν τάγμα καραμπινιέρων και τελωνοφυλάκων. Κατ' ουσίαν μίαν ικανήν προκάλυψιν.
Ντούτσε : Δεν πιστεύω ότι θά υπάρξουν επιθέσεις από της πλευράς εκείνης, άλλωςτε τα στρατεύματα μας ερείδονται επί οχυρών θέσεων προκαθορισμένων.
Βισκόντι Πράσκα: Δέον να προστεθή ότι το έδαφος είναι κατάλληλον δι' άμυναν. Θα ηδύνατο να υπάρξη κάποια διείσδυσις, δια μέσου των θάμνων, μικρών αποσπασμάτων, αλλά δεν έχομεν τίποτε να φοβηθώμεν, διότι φρουρούμεν όλα τα σύνορα : εν φυλάκιον τελωνοφυλάκων ανά 500 ή 600 μέτρα.
Γιακομóνι: Εις Αλβανίαν υπάρχει η επιθυμία να κληθούν μερικαί κλάσεις·
Ντούτσε : Τί δίδει εκάστη κλάσις ;
Γιακομóνι : Περίπου 7.000 άνδρας.
Ντούτσε : Χρειάζεται, εις τούτο, προσοχή. Βεβαίως δεν πρέπει να περιφρονήσωμεν ή να άπωθήσωμεν τας δυνάμεις αυτάς, αλλά και δεν πρέπει να αποτελέσουν υπερβολικήν συμβολήν εις τρόπον ώστε να φαντασθούν ότι αύται κατέκτησαν την Ήπειρον. Μία μικρά συμβολή των αλβανικών στοιχείων θα ήτο πρόσφορος. Θα εκάλουν δύο ή τρεις κλάσεις. Επίσης θέμα της προσοχής μας δέον να αποτελέση η αντιαεροπορική άμυνα, καθόσον δέον έν τω μέτρω του δυνατοί να αποφευχθούν οι βομβαρδισμοί της πετρελαιοφόρου ζώνης, των αλβανικών πόλεων, καθώς και η παραβολή που θα ηδύνατο να γίνη με την καλυτέραν άμυναν των πόλεων της Απουλίας. Συνεπώς πρέπει να τοποθετηθούν αντιαεροπορικά μέσα ικανών διαστάσεων.
Σóντου : Έλαβα ήδη μέτρα διά να αποσταλούν τα 75 Σκόντα που είχαμεν εκ Γερμανίας».
Βισκόντι Πράσκα: Η άμυνα των Τιράνων περιορίζεται εις δύο ομάδας, ενώ η άμυνα της όλης Αλβανίας είναι μόλις πέντε ομάδες.
Ντούτσε : Χρειάζονται διά την Αλβανίαν τουλάχιστον εκατόν αντιαεροπορικά πυροβόλα διά να αποφευχθή η απώλεια του ηθικού εκ βομβαρδισμών κατά την διάρκειαν της ημέρας. Στείλατε ολα τα Σκόντα και τα Αίρλικον.
Σóντου : Δεν τα ελάβαμεν ακόμη όλα. Μόλις φθάσουν θα τα στείλω. Τά Αίρλιχον θα τα στείλω αεροπορικώς.
Ντούτσε : Πρέπει να προστεθούν εις την άμυναν και τα αεροπλάνα διώξεως. Ευτυχώς έχομεν αρκετά διαθέσιμα. Την 1ην Οκτωβρίου υπήρχαν εις Αλβανίαν 87 αεροπλάνα, Εξ ων 52 αμέσως διαθέσιμα.
Τσάνο: Είναι καθ' οδόν ο 14ος στολίσκος.
Ντούτσε : Νομίζω ότι εξητάσαμεν όλας τας απόψεις του προβλήματος.
Μπαντóλιο : Αι λεπτομέρειαι θα καθορισθούν υπό του Γενικού Επιτελείου.
Ντούτσε : Ανακεφαλαίωσις. Επίθεσις εις Ήπειρον. Πίεσις προς Θεσσαλονίκην. Και, εις δεύτερον χρόνον, προέλασις προς Αθήνας.
[1] H δήλωση αυτή του Μουσολίνι δίνει την ευκαιρία στην επίσημη ιστοριογραφία να παρουσιάσει σαν μια πράξη απύθμενης υποκρισίας το καθησυχαστικό και αισθηματικό μήνυμα της 12ης Σεπτεμβρίου 1939, που ο Duce της Ιταλίας έστειλε στον Έλληνα Κυβερνήτη Μεταξά.
[2] Πρόκειται για το ανακοινωθέν του Αθηναϊκού Πρακτορείου της 28ης Σεπτεμβρίου 1940
[3] Γίνεται αναφορά για τις Βρετανικές εγγυήσεις της 13 Απριλίου 1939.
[4] Για τη δράση της Ελληνικής Αεροπορίας βλέπε : Ηλία Δ Καρταλαμάκη Η αεροπορία στον πόλεμο του '40 . Αθήνα 1990
Σύμφωνα με το Ελληνικό σχέδιο επιστρατεύσεως 1939 β προβλεπόταν η δράση των παρακάτω Μεγάλων Μονάδων :
Α Σώμα Στρατού.
ΙΙ Μεραρχία (Αθηνών)
ΙΙΙ Μεραρχία (Πατρών)
ΙV Μεραρχία (Ναυπλίου)
ΙΙΙ Ταξιαρχία Πεζικού (Χαλκίδας)
Β Σώμα Στρατού.
Ι Μεραρχία( Λαρίσσης)
ΙΧ Μεραρχία (Κοζάνης)
IV Tαξιαρχίας Πεζικού (Φλώρινας )
V Tαξιαρχίας Πεζικού (Τρικάλων)
XVI Tαξιαρχίας Πεζικού (Λαμίας)
Γ Σώμα Στρατού.
VI Μεραρχία (Σερρών)
X Μεραρχία (Βέρροιας)
XI Μεραρχία Θεσσαλονίκης)
Δ Σώμα Στρατού.
VII Μεραρχία (Δράμας)
XIV Μεραρχία (Ξάνθης)
Ε Σώμα Στρατού.
XII Μεραρχία (Κομοτηνής)
XIII Μεραρχία (Αρχιπελάγους)
Ανεξάρτητες Μεραρχίες
V Μεραρχία (Κρήτης)
VIII Μεραρχία (Ηπείρου)
Μεραρχία Ιππικού.
Σύνολο επιστρατευμένων Συνταγμάτων Πεζικού 56. Σύνθεση Συντάγματος: Τρια Τάγματα και ένας λόχος μηχανημάτων (4 όλμοι των 81 και δύο ορειβατικά πυροβόλα των 65)
No comments :
Post a Comment