Η ερώτηση γι’ αυτό το debate είναι: «ΜΠΟΡΕΙ Η ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΑΟΖ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ;» «ΜΠΟΡΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ΣΕ ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΑΟΖ;»
Η ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι, πάνω απ’ όλα μια μονομερής πράξη, όπως προνοείται από την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν απαιτεί την συγκατάθεση κανενός. Άρα, γιατί να δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα; Απόδειξη τούτου αποτελεί και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει 134 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες αυτές ήταν μονομερείς. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ την 10η Μαρτίου 1983 και φυσικά έδωσαν ΑΟΖ σε όλα τα νησιά τους. Η τότε Σοβιετική Ένωση έδειξε την δυσαρέσκειά της για την ανακήρυξη της Αμερικανικής ΑΟΖ αλλά γρήγορα άλλαξε γνώμη και ανακήρυξε την δικιά της ΑΟΖ στις 28 Φεβρουαρίου 1984 και μετά ακολούθησαν δεκάδες κράτη και αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ. Και βέβαια μη ξεχνάμε ότι τον Απρίλιο του 2004 ο Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου και δεν δημιουργήθηκε καμιά κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η ΕΕ αποδέχτηκαν την ανακήρυξη της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα υποστήριξαν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να πράξει κάτι τέτοιο με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία εξέδωσε μια ανακοίνωση ότι δεν αποδέχεται την κυπριακή ανακήρυξη ΑΟΖ αλλά τίποτε παραπάνω. Εκείνο που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι και η Τουρκία έκανε μια ιδιότυπη μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ το 1986 στη Μαύρη Θάλασσα γιατί ήθελε να οριοθετήσει την ΑΟΖ της, με αυτές της Σοβιετικής Ένωσης, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα διπλωματικά λάθη της Τουρκίας διότι οριοθέτησε την ΑΟΖ με βάση την μέθοδο της «μέσης γραμμής» που τόσο αντιπαθεί και αποκρούει για το Αιγαίο και την Μεσόγειο. Η Τουρκία, για πάνω από 30 χρόνια, επιμένει ότι η ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο δεν μπορεί να βασιστεί στην μέθοδο της μέσης γραμμής διότι το Αιγαίο αποτελεί «ειδικές περιστάσεις» μια και είναι μια ημίκλειστη θάλασσα και ξέχασε ότι η Μαύρη Θάλασσα είναι πιο κλειστή από το Αιγαίο θάλασσα. Αποκάλεσα την ανακήρυξη ΑΟΖ της Τουρκίας ιδιότυπη διότι αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει προβεί σε μια τμηματική ανακήρυξη της ΑΟΖ του, αφού όλα ανακηρύττουν συνολική ΑΟΖ, αφού τμηματική ανακήρυξη δεν προβλέπεται και από την Συνθήκη του Δίκαιου της Θάλασσας.
Όταν πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση μίλησε για μια ΑΟΖ της Ευρώπης οι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας έκαναν ειρωνικές δηλώσεις λέγοντας ότι δεν υπάρχει ΑΟΖ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο καθένας κρίνεται από αυτά που λέει. Το γεγονός και μόνο ότι η ΕΕ διαθέτει μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό για να ενδιαφερθεί και να λάβει μέρος ως Οργανισμός στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας που θα δημιουργούσε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας. Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της ΕΕ στην Διάσκεψη, ήταν το γεγονός, ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες συναφείς αρμοδιότητες στην Κοινότητα. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Δηλαδή η ΕΕ έχει, μεταξύ άλλων, κυριαρχικά δικαιώματα αλιείας στις ΑΟΖ των κρατών-μελών της. Γι’ αυτό και η ΕΕ έχει Επίτροπο για τα θέματα Αλιείας και ΑΟΖ που σήμερα τα καθήκοντα αυτά ανήκουν στην Ελληνίδα επίτροπο, κυρία Μαρία Δαμανάκη. Ήδη όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η ίδια η ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας. Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας τον Δεκέμβρη του 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η Κοινότητα σημειώνει ότι τα Κράτη-Μέλη της έχουν μεταβιβάσει σ’ αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν στην διατήρηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα Κράτη-Μέλη) και έχει την δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα Κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς.» Όταν η ΕΕ αποφάσισε να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, αίτημα που, δυστυχώς, έγινε έμμεσα αποδεκτό από την Ε.Ε και την Ελλάδα. Έτσι, το μοναδικό κράτος της ΕΕ που ανακήρυξε ΑΟΖ στη Μεσόγειο είναι η Κύπρος για τη οποία η ΕΕ δεν έφερε καμία αντίρρηση, τουναντίον στήριξε δημόσια το δικαίωμα αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους εταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ τους και στη Μεσόγειο, και να υποστηρίξουν κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές στο θέμα.
Για αυτό το λόγο ήταν πολύ σημαντική η πρόσφατη παρέμβαση του Έλληνα Πρωθυπουργού που ουσιαστικά ζήτησε να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή ΑΟΖ στην νοτιοανατολική Μεσόγειο ανάμεσα στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μάλτα. Εδώ βέβαια η πρόταση της τρικομματικής κυβέρνησης αποκτά μεγαλύτερη σημασία και αξία διότι όλοι γνωρίζουμε ότι, με τα διάφορα μνημόνια, έχουμε χάσει ένα μέρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και επομένως θα μπορούσαμε να «διαπραγματευτούμε» στις Βρυξέλλες ώστε να συναινέσουμε στην εκχώρηση και ενός άλλου κυριαρχικού δικαιώματος ταυτόχρονα όμως καθιστώντάς το δικαίωμα ολόκληρης της Ευρώπης. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε προεξοφλήσει την πλήρη στήριξη των ευρωπαϊκών μας εταίρων και θα διασφαλίσουμε ενεργειακή επάρκεια για την ίδια την Ε.Ε. Έχει αρχίσει, πρόσφατα, μια μεγάλη κουβέντα για την πρόθεση της τρικομματικής κυβέρνησης να στείλει τις γεωγραφικές συντεταγμένες για την υφαλοκρηπίδα στον ΟΗΕ και όλοι βέβαια έχουν κάποια γνώμη και για αυτό το θέμα. Θα είναι λάθος για την κυβέρνηση να κάνει μόνο μια τέτοια ενέργεια που δεν έχει καμία αξία, ιδιαίτερα εάν πρόκειται να δώσει συντεταγμένες, έστω και προσωρινώς, για τις θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας και να αποκλείσει το Αιγαίο, δείχνοντας ότι φοβάται τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Η ενέργεια αυτή δεν έχει καμία αξία γιατί οι συντεταγμένες αυτές χαρακτηρίζονται ανεπίσημες μια και για να δοθούν επισήμως θα πρέπει να υπάρχει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, κάτι που φυσικά δεν έχει γίνει. Όλοι ζητάν να μάθουν ποιες ήταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες όταν το 2004 ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την Κυπριακή ΑΟΖ. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η ανακήρυξη μιας ΑΟΖ δεν δίνει τέτοιες γεωγραφικές συντεταγμένες. Το σχέδιο νόμου που πήγε στην Κυπριακή Βουλή δεν περιελάμβανε κανένα χάρτη. Το Άρθρο 75 της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας αναφέρει ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες δίνονται όταν υπάρξει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Τώρα βέβαια αρχίζουν τα δύσκολα γιατί πρέπει η Ελλάδα να πείσει τις ΗΠΑ ότι ήρθε η ώρα και η Ελλάδα να ανακηρύξει ΑΟΖ όπως έκανε και η ίδια το 1983 κα να ζητήσει και την δυναμική και ανεπιφύλακτη υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήρθε, επίσης, η ώρα η ΕΕ να τονίσει σε όλους ότι η Ελληνική και η Κυπριακή ΑΟΖ αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ, ότι είναι ένα ζωτικό θέμα για την μελλοντική ενεργειακή επιβίωση της Ευρώπης και ότι το Καστελόριζο δεν είναι μόνο νησί της Ελλάδας αλλά και νησί της ΕΕ, είναι δηλαδή η στιγμή που η ΕΕ οφείλει να διεκδικήσει και να προασπίσει τα δικά της «ζωτικά συμφέροντα» στη Μεσόγειο.
ClosingRemarks
Τα τελευταία δυο χρόνια έχει φουντώσει για τα καλά η συζήτηση για την ΑΟΖ και, ως συνήθως, δεν υπάρχει Έλληνας που να μην εκφέρει μια γνώμη γι’ αυτό το τόσο λεπτό θέμα.Υπάρχουν δύο απλές ερωτήσεις που κανείς δεν έχει κάνει:
- «Θα χρειαζότανε η Ελλάδα πρώτα να ανακηρύξει και μετά να οριοθετήσει την ΑΟΖ της εάν γνώριζε ότι δεν υπάρχει ούτε μια σταγόνα υδρογονανθράκων στις θάλασσές της;»
- «Γιατί να ασχοληθούμε με το θέμα της ΑΟΖ, όταν η υφαλοκρηπίδα θα μπορούσε να λύσει αντίστοιχα ζητήματα;»
Οι απαντήσεις είναι εξίσου απλές και συνοψίζονται στα επόμενα.
- Και βέβαια θα χρειαζόταν η ανακήρυξη της ΑΟΖ. Πάνω απ’ όλα η ΑΟΖ της Ελλάδας είναι τα θαλάσσια σύνορά της και η ΑΟΖ περιλαμβάνει τον βυθό της υφαλοκρηπίδας αλλά και άλλα σημαντικά στοιχεία στα υπερκείμενα ύδατα, όπως αυτά της αλιείας, της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της παραγωγής ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους. Η πλειοψηφία των κρατών που ανακήρυξαν ΑΟΖ δεν έχουν ούτε μια σταγόνα υδρογονανθράκων, αλλά την ανακήρυξαν για να προστατέψουν την αλιεία και τα γεωστρατηγικά συμφέροντά τους. Επίσης, στις οριοθετήσεις ΑΟΖ υπερισχύει η οριοθέτηση με βάση την μέθοδο της μέσης γραμμής/ίσης απόστασης, ενώ στις αντίστοιχες της υφαλοκρηπίδας, η φυσική προέκταση, το μέγεθος/έκταση των ακτών και η ευθυδικία. Γιατί άραγε τα τελευταία επιδιώκονται τόσο επίμονα από την Τουρκία; Το εντυπωσιακό δεδομένο της ΑΟΖ είναι ότι κατ’ ουσίαν ενσωματώνει το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Υπάρχουν όμως και μερικά αμείλικτα ερωτήματα που οι απαντήσεις τους καλύπτουν τις παραπάνω ανησυχίες, καθώς φαίνεται ότι οι οπαδοί της υφαλοκρηπίδας δεν ενδιαφέρονται να προφυλάξουν τους Έλληνες ψαράδες από τους Τούρκους ψαράδες και το τουρκικό πολεμικό ναυτικό που τους παρενοχλεί στο Αιγαίο. Δεν αντιλαμβάνονται ότι όταν εγώ, πριν 31 χρόνια, αντιλήφθηκα την αξία της ΑΟΖ και άρχισα να γράφω και να επιμένω, παρ’ όλον ότι όλοι με αγνοούσαν, δεν έγραψα για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Έγραψα, αναφέροντας ότι η ΑΟΖ δεν ασχολείται μόνο με τον βυθό των θαλασσών αλλά και με τα υπερκείμενα ύδατα, ήτοι την αλιεία, την αιολική ενέργεια, την διέλευση αγωγών και το περιβάλλον. Που βρίσκονταν όλοι οι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας, ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι, όταν το 2004 ο Τάσσος Παπαδόπουλος, με ορθή καθοδήγηση από συνάδελφο εμπειρογνώμονα- ομοϊδεάτη των απόψεών μου, ανακήρυττε την ΑΟΖ; Έπρεπε να παρέμβουν τότε και να του πουν «Κύριε Πρόεδρε γιατί ασχολείστε με την ΑΟΖ; Πετρέλαιο δεν θέλετε να βρείτε; Αυτό Κύριε Πρόεδρε βρίσκεται στην υφαλοκρηπίδα και όχι στην ΑΟΖ». Πολύ αργότερα έπρεπε, βέβαια, να παρέμβουν όταν οι Ισραηλινοί και οι Κύπριοι σκεφτόντουσαν να κάνουν οριοθέτηση της ΑΟΖ μια και θέλανε να αρχίσουν έρευνες για υδρογονάνθρακες και να τους πούνε «είστε άσχετοι γιατί, για να βρείτε τον ορυκτό σας πλούτο, πρέπει να κάνετε οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και όχι ΑΟΖ!» Είναι οι ίδιοι που όχι μόνο αγνοούν την αξία της ΑΟΖ αλλά προσπαθούν να μας πείσουν ότι το Ισραήλ και η Κύπρος κακώς έκαναν οριοθέτηση της ΑΟΖ και έχουν απεμπολήσει τα εθνικά τους συμφέροντα μια και αγνόησαν την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.
Είναι ξεκάθαρο σε όλους ότι η οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ αποτελεί όχι μόνο μία σημαντική οριοθέτηση, αλλά ταυτόχρονα τα κράτη αυτά έχουν προχωρήσει σε θαλάσσιες έρευνες για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και δεν σκοπεύουν να οριοθετήσουν ποτέ την υφαλοκρηπίδα τους. Εκείνο που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι οι ακαδημαϊκοί και οι δημοσιογράφοι, που είναι ένθερμοι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας, έμμεσα επικροτούν την θέση της Τουρκίας, που επιμένει ότι η υφαλοκρηπίδα είναι το ζητούμενο, εκεί όπου έχει παγιώσει τις αμφισβητήσεις της, και για πάνω από 30 χρόνια τώρα επιμένει να συζητά με την Ελλάδα το θέμα της υφαλοκρηπίδας και να μη θέλει να κουβεντιάσει το θέμα της ΑΟΖ, το οποίο θεωρεί ανάθεμα. Γιατί άραγε; Μήπως ξεχνάνε ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν υπέγραψε και δεν επικύρωσε τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας λόγω της ύπαρξης της ΑΟΖ; Μήπως τους διαφεύγει ότι η Τουρκία πολέμησε με δριμύτητα το άρθρο 121 που ασχολείται με το καθεστώς των νησιών και δίνει πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ; Πολλοί έχουν αναφέρει ότι οι Τούρκοι απαιτούν συνεκμετάλλευση του Αιγαίου μαζί μας. Αυτό δεν είναι ακριβές. Οι πρώτοι διδάξαντες ήταν οι Αμερικανοί οι οποίοι δεν έχουν αλλάξει τακτική για δεκαετίες και χρησιμοποίησαν την λέξη «συνεκμετάλλευση» για πρώτη φορά το 1975. Οι ΗΠΑ ζήτησαν τότε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να ξεκινήσει συνομιλίες για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου αλλά αυτός αρνήθηκε να το κάνει, κάτι που ενόχλησε πολύ τους Αμερικανούς τότε. Αργότερα, οι Αμερικανοί ζήτησαν το ίδιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται. Κάτι τέτοιο ίσως να ήταν δυνατόν μόνο μετά από οριοθέτηση και όχι χωρίς αυτήν. Αυτό ακριβώς έχουν κάνει η Κύπρος και το Ισραήλ στο οικόπεδο «Αφροδίτη». Οι Αμερικανοί δεν ζητούν συνεκμετάλλευση σε περιοχές που οι ΑΟΖ των δύο κρατών συνορεύουν, που θα ήταν κάτι λογικό, αλλά ζητούν να υπάρξει συνεκμετάλλευση σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος κάτι που αποτελεί, για να μη χρησιμοποιήσω κάποια άλλη λέξη, παγκόσμια πρωτοτυπία και ασφαλώς, σαφή καταπάτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, χάριν σύζευξης συμφερόντων. Χαίρομαι που ο καθηγητής Ροζάκης δεν ανέφερε και τις αμερικανές προτροπές για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου. Πρόσφατα, το φρούτο αυτό ανακύπτει από πλευράς Τουρκίας, και όχι μόνον, σε σχέση με την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι άραγε τυχαίο;
Η μία πλευρά στο σημερινό debate ανέφερε με ακριβή επιχειρήματα την αξία μιας ελληνικής ΑΟΖ ενώ η άλλη πλευρά όχι μόνο προσπάθησε να μειώσει την αξία της ΑΟΖ αλλά και να συμπλεύσει έμμεσα με τα επιχειρήματα της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών σ’ αυτό το κρίσιμο θέμα για την Ελλάδα. Το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας στην ελληνοτουρκική διένεξη είναι ξεκάθαρα η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών που δεν έχει αλλάξει καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια. Οι Αμερικανοί, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τον Αντώνη Σαμαρά, παίζουν το ίδιο τραγούδι στο βιολί τους λέγοντας στις ελληνικές κυβερνήσεις ότι δεν πρέπει να κάνουν μια μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ χωρίς να τα βρούνε με την Τουρκία, παριστάνοντας ότι δεν γνωρίζουν ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι, πάντα, μια μονομερής πράξη, απόλυτα συμβατή με το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως ακριβώς έκαναν και αυτοί το 1983. Μια από τις πιο σημαντικές δηλώσεις, από αμερικανικής πλευράς, έγινε στις 27 Ιουλίου 2011 από τον βοηθό Υπουργό Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον που δήλωσε, σε συνάντησή του με δημοσιογράφους στην Αθήνα, ξεκάθαρα τα ακόλουθα: «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγονται μονομερή βήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των χωρών για την ανακήρυξη αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, αλλά… δεν νομίζουμε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδος να το πράξει χωρίς πλήρη συνεργασία με τους γείτονές της, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης». Η Ελλάδα όταν αποφασίσει να δημιουργήσει ΑΟΖ σε όλες τις θάλασσές της ακολουθώντας πιστά τις διατάξεις του Δίκαιου της Θάλασσας δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από την Τουρκία. Απλώς η Τουρκία θα αρνηθεί να αναγνωρίσει μια ελληνική ΑΟΖ όπως ακριβώς έκανε και με την κυπριακή ΑΟΖ, αλλά η Κύπρος ούτε φοβήθηκε ούτε σταμάτησε από αυτή την ενέργεια της Τουρκίας και μάλιστα πήρε και την έγκριση της ΕΕ. Η Άγκυρα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει και να αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να επιβάλει τις όποιες νέο-οθωμανικές βλέψεις της στη σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα. Η Τουρκία προσπαθεί για πολύ καιρό τώρα να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι η περιοχή ανάμεσα στο Καστελόριζο, την Κρήτη και την Κύπρο είναι μέρος της τουρκικής ΑΟΖ. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση όλων των κανόνων του Δίκαιου της Θάλασσας. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά έλληνας Πρωθυπουργός ανέφερε τις τρεις λέξεις Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη σε τουρκικό έδαφος την 4η Μαρτίου 2013 στην συνομιλία του με τον Τούρκο ομόλογό του στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι στο τέλος της συνάντησής τους ο κ. Ερντογάν δήλωσε «μοιραστήκαμε την κοινή πεποίθηση στηριζόμενοι στην αρχή της αμοιβαία επωφελούς λύσης – win – win – ότι πρέπει να γίνουν βήματα για την ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο». Ήταν κάτι πρωτόγνωρο που ουδέποτε τούρκος πρωθυπουργός δεν είχε εκστομίσει για 30 ολόκληρα χρόνια.
Από τότε που δημιουργήθηκε η ΑΟΖ περάσανε 6 εκλεγμένοι από τον λαό Πρωθυπουργοί, πριν από τον Αντώνη Σαμαρά. Ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πάλι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κώστας Σημίτης, ο Κώστας Καραμανλής και ο Γιώργος Παπανδρέου και κανείς δεν τόλμησε να αναφερθεί στην ΑΟΖ όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι τιμά ιδιαίτερα τον σημερινό Πρωθυπουργό το γεγονός ότι δεν δίστασε για πρώτη φορά στην ιστορία μας να αναφέρει αυτές τις τρεις λέξεις όχι μόνο στον Τούρκο Πρωθυπουργό αλλά και σε τουρκικό έδαφος. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα της ΑΟΖ για την Ελλάδα, έστω και μετά από πολύχρονες καθυστερήσεις, και όταν θα έρθει το νομοσχέδιο για την ανακήρυξη της ΑΟΖ στην ελληνική Βουλή ίσως δημιουργήσει και ένα μεγάλο ρεκόρ για το κοινοβούλιο μια και υπάρχει περίπτωση για πρώτη φορά στην ιστορία μας να λάβει περάσει με συντριπτική πλειοψηφία. Ο μακαρίτης Τάσσος Παπαδόπουλος, διαθέτοντας 4 τανκς και 2 ελικόπτερα, και ορθή κρίση εισακούοντας σοφές εισηγήσεις, όπως οι δικές μας, δεν δίστασε να ανακηρύξει την Κυπριακή ΑΟΖ το 2004 και, φυσικά, δεν υπήρξε καμία απολύτως κρίση στην περιοχή. Τουναντίον, άλλαξε τα γεωστρατηγικά δεδομένα και ανέπτυξε νέες συμμαχίες υπέρ της Κύπρου. Όπως είπε κάποτε ο Πρόεδρος Ρούσβελτ «we have nothing to fear but fear itself». Η ελληνική κυβέρνηση το κατανόησε. Μένει να πράξετε και εσείς το ίδιο ψηφίζοντας ΝΑΙ στην ανακήρυξη της ΑΟΖ από την Ελλάδα για την διασφάλιση των συμφερόντων της χώρας μας αλλά και όλων των κρατών-μελών της ΕΕ.
Το debate κέρδισε ο καθηγητής Καρυώτης. Ελαβε 236 ψήφους έναντι 73 του κ. Ροζάκη
Παρευρέθηκα στην χθεσινή συζήτηση (για την ΑΟΖ που διοργάνωσε το περιοδικό Economist). Ο Θεόδωρος Καρυώτης, ο πρώτος βασικά ο οποίος έθεσε το ζήτημα της ΑΟΖ πριν τρεις περίπου δεκαετίες, και στην συνέχεια με 5-6 άλλους τα τελευταία χρόνια συνέβαλε στην ανάδειξή του, ήταν πειστικός και αποτελεσματικός. Συμπληρώνεται ότι εξαιρετικά πειστικός ήταν και ο συνάδελφος Γιάννης Μάζης του οποίου η συμβολή στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος ήταν εξίσου αποφασιστική. Το ίδιο ισχύει για πληθώρα σχολίων, ερωτήσεων και επισημάνσεων από τους παρευρισκόμενους. Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια στον Θόδωρο Καρυώτη, στον Γιάννη Μάζη και στους υπόλοιπους που συνέβαλαν στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Εκτίμησή μου, η οποία χθες ενισχύθηκε από τις τοποθετήσεις του συναδέλφου Χρήστου Ροζάκη, είναι ότι το πολιτικό και επιστημονικό ή «επιστημονικό» προσωπικό της Ελλάδας (και της Κύπρου πλην αείμνηστου Τάσσου Παπαδόπουλους ως προς πολλά ζητήματα), διακατέχεται από σύνδρομα φόβου. Πολύ σωστή η καταληκτική επισήμανση του Θόδωρου Καρυώτη περί φόβου και ανάγκης να απαλλαγούμε από αυτά τα σύνδρομα. Όπως και με τα δώδεκα μίλια –και το συναρτημένο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, το οποίο θα επιλυόταν εάν ασκούσαμε τα δικαιώματα που απορρέουν από την διεθνή νομιμότητα συνάμα και εάν ήμασταν έτοιμοι για ειρηνική επίλυση στους αρμόδιους διεθνείς θεσμούς, ή εναλλακτικά, εάν η Τουρκία αρνιόταν να συμπεριφερθεί ειρηνικά, να διασφαλίσουμε αυτά τα δικαιώματα με αποτελεσματική αποτρεπτική στρατηγική– υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο να μην διεκδικήσουμε την εφαρμογή της διεθνούς νομιμότητας από φόβο μήπως και η Τουρκία το απορρίψει (αυτό ήταν βασικό επιχείρημα του Χρήστου Ροζάκη) και να συνεχίσουμε την πεπατημένη:
α) «Διερευνητικές», δηλαδή ελληνικές καλένδες στις οποίες θα ενταχθεί πλέον και η ΑΟΖ και
Η ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι, πάνω απ’ όλα μια μονομερής πράξη, όπως προνοείται από την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν απαιτεί την συγκατάθεση κανενός. Άρα, γιατί να δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα; Απόδειξη τούτου αποτελεί και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει 134 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες αυτές ήταν μονομερείς. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ την 10η Μαρτίου 1983 και φυσικά έδωσαν ΑΟΖ σε όλα τα νησιά τους. Η τότε Σοβιετική Ένωση έδειξε την δυσαρέσκειά της για την ανακήρυξη της Αμερικανικής ΑΟΖ αλλά γρήγορα άλλαξε γνώμη και ανακήρυξε την δικιά της ΑΟΖ στις 28 Φεβρουαρίου 1984 και μετά ακολούθησαν δεκάδες κράτη και αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ. Και βέβαια μη ξεχνάμε ότι τον Απρίλιο του 2004 ο Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου και δεν δημιουργήθηκε καμιά κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η ΕΕ αποδέχτηκαν την ανακήρυξη της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα υποστήριξαν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να πράξει κάτι τέτοιο με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία εξέδωσε μια ανακοίνωση ότι δεν αποδέχεται την κυπριακή ανακήρυξη ΑΟΖ αλλά τίποτε παραπάνω. Εκείνο που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι και η Τουρκία έκανε μια ιδιότυπη μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ το 1986 στη Μαύρη Θάλασσα γιατί ήθελε να οριοθετήσει την ΑΟΖ της, με αυτές της Σοβιετικής Ένωσης, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα διπλωματικά λάθη της Τουρκίας διότι οριοθέτησε την ΑΟΖ με βάση την μέθοδο της «μέσης γραμμής» που τόσο αντιπαθεί και αποκρούει για το Αιγαίο και την Μεσόγειο. Η Τουρκία, για πάνω από 30 χρόνια, επιμένει ότι η ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο δεν μπορεί να βασιστεί στην μέθοδο της μέσης γραμμής διότι το Αιγαίο αποτελεί «ειδικές περιστάσεις» μια και είναι μια ημίκλειστη θάλασσα και ξέχασε ότι η Μαύρη Θάλασσα είναι πιο κλειστή από το Αιγαίο θάλασσα. Αποκάλεσα την ανακήρυξη ΑΟΖ της Τουρκίας ιδιότυπη διότι αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει προβεί σε μια τμηματική ανακήρυξη της ΑΟΖ του, αφού όλα ανακηρύττουν συνολική ΑΟΖ, αφού τμηματική ανακήρυξη δεν προβλέπεται και από την Συνθήκη του Δίκαιου της Θάλασσας.
Όταν πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση μίλησε για μια ΑΟΖ της Ευρώπης οι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας έκαναν ειρωνικές δηλώσεις λέγοντας ότι δεν υπάρχει ΑΟΖ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο καθένας κρίνεται από αυτά που λέει. Το γεγονός και μόνο ότι η ΕΕ διαθέτει μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό για να ενδιαφερθεί και να λάβει μέρος ως Οργανισμός στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας που θα δημιουργούσε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας. Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της ΕΕ στην Διάσκεψη, ήταν το γεγονός, ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες συναφείς αρμοδιότητες στην Κοινότητα. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Δηλαδή η ΕΕ έχει, μεταξύ άλλων, κυριαρχικά δικαιώματα αλιείας στις ΑΟΖ των κρατών-μελών της. Γι’ αυτό και η ΕΕ έχει Επίτροπο για τα θέματα Αλιείας και ΑΟΖ που σήμερα τα καθήκοντα αυτά ανήκουν στην Ελληνίδα επίτροπο, κυρία Μαρία Δαμανάκη. Ήδη όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η ίδια η ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας. Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας τον Δεκέμβρη του 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η Κοινότητα σημειώνει ότι τα Κράτη-Μέλη της έχουν μεταβιβάσει σ’ αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν στην διατήρηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα Κράτη-Μέλη) και έχει την δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα Κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς.» Όταν η ΕΕ αποφάσισε να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, αίτημα που, δυστυχώς, έγινε έμμεσα αποδεκτό από την Ε.Ε και την Ελλάδα. Έτσι, το μοναδικό κράτος της ΕΕ που ανακήρυξε ΑΟΖ στη Μεσόγειο είναι η Κύπρος για τη οποία η ΕΕ δεν έφερε καμία αντίρρηση, τουναντίον στήριξε δημόσια το δικαίωμα αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους εταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ τους και στη Μεσόγειο, και να υποστηρίξουν κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές στο θέμα.
Για αυτό το λόγο ήταν πολύ σημαντική η πρόσφατη παρέμβαση του Έλληνα Πρωθυπουργού που ουσιαστικά ζήτησε να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή ΑΟΖ στην νοτιοανατολική Μεσόγειο ανάμεσα στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μάλτα. Εδώ βέβαια η πρόταση της τρικομματικής κυβέρνησης αποκτά μεγαλύτερη σημασία και αξία διότι όλοι γνωρίζουμε ότι, με τα διάφορα μνημόνια, έχουμε χάσει ένα μέρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και επομένως θα μπορούσαμε να «διαπραγματευτούμε» στις Βρυξέλλες ώστε να συναινέσουμε στην εκχώρηση και ενός άλλου κυριαρχικού δικαιώματος ταυτόχρονα όμως καθιστώντάς το δικαίωμα ολόκληρης της Ευρώπης. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε προεξοφλήσει την πλήρη στήριξη των ευρωπαϊκών μας εταίρων και θα διασφαλίσουμε ενεργειακή επάρκεια για την ίδια την Ε.Ε. Έχει αρχίσει, πρόσφατα, μια μεγάλη κουβέντα για την πρόθεση της τρικομματικής κυβέρνησης να στείλει τις γεωγραφικές συντεταγμένες για την υφαλοκρηπίδα στον ΟΗΕ και όλοι βέβαια έχουν κάποια γνώμη και για αυτό το θέμα. Θα είναι λάθος για την κυβέρνηση να κάνει μόνο μια τέτοια ενέργεια που δεν έχει καμία αξία, ιδιαίτερα εάν πρόκειται να δώσει συντεταγμένες, έστω και προσωρινώς, για τις θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας και να αποκλείσει το Αιγαίο, δείχνοντας ότι φοβάται τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Η ενέργεια αυτή δεν έχει καμία αξία γιατί οι συντεταγμένες αυτές χαρακτηρίζονται ανεπίσημες μια και για να δοθούν επισήμως θα πρέπει να υπάρχει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, κάτι που φυσικά δεν έχει γίνει. Όλοι ζητάν να μάθουν ποιες ήταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες όταν το 2004 ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την Κυπριακή ΑΟΖ. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η ανακήρυξη μιας ΑΟΖ δεν δίνει τέτοιες γεωγραφικές συντεταγμένες. Το σχέδιο νόμου που πήγε στην Κυπριακή Βουλή δεν περιελάμβανε κανένα χάρτη. Το Άρθρο 75 της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας αναφέρει ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες δίνονται όταν υπάρξει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Τώρα βέβαια αρχίζουν τα δύσκολα γιατί πρέπει η Ελλάδα να πείσει τις ΗΠΑ ότι ήρθε η ώρα και η Ελλάδα να ανακηρύξει ΑΟΖ όπως έκανε και η ίδια το 1983 κα να ζητήσει και την δυναμική και ανεπιφύλακτη υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήρθε, επίσης, η ώρα η ΕΕ να τονίσει σε όλους ότι η Ελληνική και η Κυπριακή ΑΟΖ αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ, ότι είναι ένα ζωτικό θέμα για την μελλοντική ενεργειακή επιβίωση της Ευρώπης και ότι το Καστελόριζο δεν είναι μόνο νησί της Ελλάδας αλλά και νησί της ΕΕ, είναι δηλαδή η στιγμή που η ΕΕ οφείλει να διεκδικήσει και να προασπίσει τα δικά της «ζωτικά συμφέροντα» στη Μεσόγειο.
ClosingRemarks
Τα τελευταία δυο χρόνια έχει φουντώσει για τα καλά η συζήτηση για την ΑΟΖ και, ως συνήθως, δεν υπάρχει Έλληνας που να μην εκφέρει μια γνώμη γι’ αυτό το τόσο λεπτό θέμα.Υπάρχουν δύο απλές ερωτήσεις που κανείς δεν έχει κάνει:
- «Θα χρειαζότανε η Ελλάδα πρώτα να ανακηρύξει και μετά να οριοθετήσει την ΑΟΖ της εάν γνώριζε ότι δεν υπάρχει ούτε μια σταγόνα υδρογονανθράκων στις θάλασσές της;»
- «Γιατί να ασχοληθούμε με το θέμα της ΑΟΖ, όταν η υφαλοκρηπίδα θα μπορούσε να λύσει αντίστοιχα ζητήματα;»
Οι απαντήσεις είναι εξίσου απλές και συνοψίζονται στα επόμενα.
- Και βέβαια θα χρειαζόταν η ανακήρυξη της ΑΟΖ. Πάνω απ’ όλα η ΑΟΖ της Ελλάδας είναι τα θαλάσσια σύνορά της και η ΑΟΖ περιλαμβάνει τον βυθό της υφαλοκρηπίδας αλλά και άλλα σημαντικά στοιχεία στα υπερκείμενα ύδατα, όπως αυτά της αλιείας, της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της παραγωγής ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους. Η πλειοψηφία των κρατών που ανακήρυξαν ΑΟΖ δεν έχουν ούτε μια σταγόνα υδρογονανθράκων, αλλά την ανακήρυξαν για να προστατέψουν την αλιεία και τα γεωστρατηγικά συμφέροντά τους. Επίσης, στις οριοθετήσεις ΑΟΖ υπερισχύει η οριοθέτηση με βάση την μέθοδο της μέσης γραμμής/ίσης απόστασης, ενώ στις αντίστοιχες της υφαλοκρηπίδας, η φυσική προέκταση, το μέγεθος/έκταση των ακτών και η ευθυδικία. Γιατί άραγε τα τελευταία επιδιώκονται τόσο επίμονα από την Τουρκία; Το εντυπωσιακό δεδομένο της ΑΟΖ είναι ότι κατ’ ουσίαν ενσωματώνει το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Υπάρχουν όμως και μερικά αμείλικτα ερωτήματα που οι απαντήσεις τους καλύπτουν τις παραπάνω ανησυχίες, καθώς φαίνεται ότι οι οπαδοί της υφαλοκρηπίδας δεν ενδιαφέρονται να προφυλάξουν τους Έλληνες ψαράδες από τους Τούρκους ψαράδες και το τουρκικό πολεμικό ναυτικό που τους παρενοχλεί στο Αιγαίο. Δεν αντιλαμβάνονται ότι όταν εγώ, πριν 31 χρόνια, αντιλήφθηκα την αξία της ΑΟΖ και άρχισα να γράφω και να επιμένω, παρ’ όλον ότι όλοι με αγνοούσαν, δεν έγραψα για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Έγραψα, αναφέροντας ότι η ΑΟΖ δεν ασχολείται μόνο με τον βυθό των θαλασσών αλλά και με τα υπερκείμενα ύδατα, ήτοι την αλιεία, την αιολική ενέργεια, την διέλευση αγωγών και το περιβάλλον. Που βρίσκονταν όλοι οι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας, ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι, όταν το 2004 ο Τάσσος Παπαδόπουλος, με ορθή καθοδήγηση από συνάδελφο εμπειρογνώμονα- ομοϊδεάτη των απόψεών μου, ανακήρυττε την ΑΟΖ; Έπρεπε να παρέμβουν τότε και να του πουν «Κύριε Πρόεδρε γιατί ασχολείστε με την ΑΟΖ; Πετρέλαιο δεν θέλετε να βρείτε; Αυτό Κύριε Πρόεδρε βρίσκεται στην υφαλοκρηπίδα και όχι στην ΑΟΖ». Πολύ αργότερα έπρεπε, βέβαια, να παρέμβουν όταν οι Ισραηλινοί και οι Κύπριοι σκεφτόντουσαν να κάνουν οριοθέτηση της ΑΟΖ μια και θέλανε να αρχίσουν έρευνες για υδρογονάνθρακες και να τους πούνε «είστε άσχετοι γιατί, για να βρείτε τον ορυκτό σας πλούτο, πρέπει να κάνετε οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και όχι ΑΟΖ!» Είναι οι ίδιοι που όχι μόνο αγνοούν την αξία της ΑΟΖ αλλά προσπαθούν να μας πείσουν ότι το Ισραήλ και η Κύπρος κακώς έκαναν οριοθέτηση της ΑΟΖ και έχουν απεμπολήσει τα εθνικά τους συμφέροντα μια και αγνόησαν την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.
Είναι ξεκάθαρο σε όλους ότι η οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ αποτελεί όχι μόνο μία σημαντική οριοθέτηση, αλλά ταυτόχρονα τα κράτη αυτά έχουν προχωρήσει σε θαλάσσιες έρευνες για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και δεν σκοπεύουν να οριοθετήσουν ποτέ την υφαλοκρηπίδα τους. Εκείνο που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι οι ακαδημαϊκοί και οι δημοσιογράφοι, που είναι ένθερμοι υποστηρικτές της υφαλοκρηπίδας, έμμεσα επικροτούν την θέση της Τουρκίας, που επιμένει ότι η υφαλοκρηπίδα είναι το ζητούμενο, εκεί όπου έχει παγιώσει τις αμφισβητήσεις της, και για πάνω από 30 χρόνια τώρα επιμένει να συζητά με την Ελλάδα το θέμα της υφαλοκρηπίδας και να μη θέλει να κουβεντιάσει το θέμα της ΑΟΖ, το οποίο θεωρεί ανάθεμα. Γιατί άραγε; Μήπως ξεχνάνε ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν υπέγραψε και δεν επικύρωσε τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας λόγω της ύπαρξης της ΑΟΖ; Μήπως τους διαφεύγει ότι η Τουρκία πολέμησε με δριμύτητα το άρθρο 121 που ασχολείται με το καθεστώς των νησιών και δίνει πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ; Πολλοί έχουν αναφέρει ότι οι Τούρκοι απαιτούν συνεκμετάλλευση του Αιγαίου μαζί μας. Αυτό δεν είναι ακριβές. Οι πρώτοι διδάξαντες ήταν οι Αμερικανοί οι οποίοι δεν έχουν αλλάξει τακτική για δεκαετίες και χρησιμοποίησαν την λέξη «συνεκμετάλλευση» για πρώτη φορά το 1975. Οι ΗΠΑ ζήτησαν τότε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να ξεκινήσει συνομιλίες για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου αλλά αυτός αρνήθηκε να το κάνει, κάτι που ενόχλησε πολύ τους Αμερικανούς τότε. Αργότερα, οι Αμερικανοί ζήτησαν το ίδιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και αυτός αρνήθηκε να το κάνει. Είναι προφανές ότι ορισμένα σενάρια επανέρχονται. Κάτι τέτοιο ίσως να ήταν δυνατόν μόνο μετά από οριοθέτηση και όχι χωρίς αυτήν. Αυτό ακριβώς έχουν κάνει η Κύπρος και το Ισραήλ στο οικόπεδο «Αφροδίτη». Οι Αμερικανοί δεν ζητούν συνεκμετάλλευση σε περιοχές που οι ΑΟΖ των δύο κρατών συνορεύουν, που θα ήταν κάτι λογικό, αλλά ζητούν να υπάρξει συνεκμετάλλευση σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος κάτι που αποτελεί, για να μη χρησιμοποιήσω κάποια άλλη λέξη, παγκόσμια πρωτοτυπία και ασφαλώς, σαφή καταπάτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, χάριν σύζευξης συμφερόντων. Χαίρομαι που ο καθηγητής Ροζάκης δεν ανέφερε και τις αμερικανές προτροπές για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου. Πρόσφατα, το φρούτο αυτό ανακύπτει από πλευράς Τουρκίας, και όχι μόνον, σε σχέση με την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι άραγε τυχαίο;
Η μία πλευρά στο σημερινό debate ανέφερε με ακριβή επιχειρήματα την αξία μιας ελληνικής ΑΟΖ ενώ η άλλη πλευρά όχι μόνο προσπάθησε να μειώσει την αξία της ΑΟΖ αλλά και να συμπλεύσει έμμεσα με τα επιχειρήματα της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών σ’ αυτό το κρίσιμο θέμα για την Ελλάδα. Το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας στην ελληνοτουρκική διένεξη είναι ξεκάθαρα η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών που δεν έχει αλλάξει καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια. Οι Αμερικανοί, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τον Αντώνη Σαμαρά, παίζουν το ίδιο τραγούδι στο βιολί τους λέγοντας στις ελληνικές κυβερνήσεις ότι δεν πρέπει να κάνουν μια μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ χωρίς να τα βρούνε με την Τουρκία, παριστάνοντας ότι δεν γνωρίζουν ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι, πάντα, μια μονομερής πράξη, απόλυτα συμβατή με το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως ακριβώς έκαναν και αυτοί το 1983. Μια από τις πιο σημαντικές δηλώσεις, από αμερικανικής πλευράς, έγινε στις 27 Ιουλίου 2011 από τον βοηθό Υπουργό Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον που δήλωσε, σε συνάντησή του με δημοσιογράφους στην Αθήνα, ξεκάθαρα τα ακόλουθα: «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγονται μονομερή βήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των χωρών για την ανακήρυξη αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, αλλά… δεν νομίζουμε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδος να το πράξει χωρίς πλήρη συνεργασία με τους γείτονές της, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης». Η Ελλάδα όταν αποφασίσει να δημιουργήσει ΑΟΖ σε όλες τις θάλασσές της ακολουθώντας πιστά τις διατάξεις του Δίκαιου της Θάλασσας δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από την Τουρκία. Απλώς η Τουρκία θα αρνηθεί να αναγνωρίσει μια ελληνική ΑΟΖ όπως ακριβώς έκανε και με την κυπριακή ΑΟΖ, αλλά η Κύπρος ούτε φοβήθηκε ούτε σταμάτησε από αυτή την ενέργεια της Τουρκίας και μάλιστα πήρε και την έγκριση της ΕΕ. Η Άγκυρα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει και να αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να επιβάλει τις όποιες νέο-οθωμανικές βλέψεις της στη σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα. Η Τουρκία προσπαθεί για πολύ καιρό τώρα να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι η περιοχή ανάμεσα στο Καστελόριζο, την Κρήτη και την Κύπρο είναι μέρος της τουρκικής ΑΟΖ. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση όλων των κανόνων του Δίκαιου της Θάλασσας. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά έλληνας Πρωθυπουργός ανέφερε τις τρεις λέξεις Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη σε τουρκικό έδαφος την 4η Μαρτίου 2013 στην συνομιλία του με τον Τούρκο ομόλογό του στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι στο τέλος της συνάντησής τους ο κ. Ερντογάν δήλωσε «μοιραστήκαμε την κοινή πεποίθηση στηριζόμενοι στην αρχή της αμοιβαία επωφελούς λύσης – win – win – ότι πρέπει να γίνουν βήματα για την ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο». Ήταν κάτι πρωτόγνωρο που ουδέποτε τούρκος πρωθυπουργός δεν είχε εκστομίσει για 30 ολόκληρα χρόνια.
Από τότε που δημιουργήθηκε η ΑΟΖ περάσανε 6 εκλεγμένοι από τον λαό Πρωθυπουργοί, πριν από τον Αντώνη Σαμαρά. Ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πάλι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κώστας Σημίτης, ο Κώστας Καραμανλής και ο Γιώργος Παπανδρέου και κανείς δεν τόλμησε να αναφερθεί στην ΑΟΖ όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι τιμά ιδιαίτερα τον σημερινό Πρωθυπουργό το γεγονός ότι δεν δίστασε για πρώτη φορά στην ιστορία μας να αναφέρει αυτές τις τρεις λέξεις όχι μόνο στον Τούρκο Πρωθυπουργό αλλά και σε τουρκικό έδαφος. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα της ΑΟΖ για την Ελλάδα, έστω και μετά από πολύχρονες καθυστερήσεις, και όταν θα έρθει το νομοσχέδιο για την ανακήρυξη της ΑΟΖ στην ελληνική Βουλή ίσως δημιουργήσει και ένα μεγάλο ρεκόρ για το κοινοβούλιο μια και υπάρχει περίπτωση για πρώτη φορά στην ιστορία μας να λάβει περάσει με συντριπτική πλειοψηφία. Ο μακαρίτης Τάσσος Παπαδόπουλος, διαθέτοντας 4 τανκς και 2 ελικόπτερα, και ορθή κρίση εισακούοντας σοφές εισηγήσεις, όπως οι δικές μας, δεν δίστασε να ανακηρύξει την Κυπριακή ΑΟΖ το 2004 και, φυσικά, δεν υπήρξε καμία απολύτως κρίση στην περιοχή. Τουναντίον, άλλαξε τα γεωστρατηγικά δεδομένα και ανέπτυξε νέες συμμαχίες υπέρ της Κύπρου. Όπως είπε κάποτε ο Πρόεδρος Ρούσβελτ «we have nothing to fear but fear itself». Η ελληνική κυβέρνηση το κατανόησε. Μένει να πράξετε και εσείς το ίδιο ψηφίζοντας ΝΑΙ στην ανακήρυξη της ΑΟΖ από την Ελλάδα για την διασφάλιση των συμφερόντων της χώρας μας αλλά και όλων των κρατών-μελών της ΕΕ.
Το debate κέρδισε ο καθηγητής Καρυώτης. Ελαβε 236 ψήφους έναντι 73 του κ. Ροζάκη
Παρευρέθηκα στην χθεσινή συζήτηση (για την ΑΟΖ που διοργάνωσε το περιοδικό Economist). Ο Θεόδωρος Καρυώτης, ο πρώτος βασικά ο οποίος έθεσε το ζήτημα της ΑΟΖ πριν τρεις περίπου δεκαετίες, και στην συνέχεια με 5-6 άλλους τα τελευταία χρόνια συνέβαλε στην ανάδειξή του, ήταν πειστικός και αποτελεσματικός. Συμπληρώνεται ότι εξαιρετικά πειστικός ήταν και ο συνάδελφος Γιάννης Μάζης του οποίου η συμβολή στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος ήταν εξίσου αποφασιστική. Το ίδιο ισχύει για πληθώρα σχολίων, ερωτήσεων και επισημάνσεων από τους παρευρισκόμενους. Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια στον Θόδωρο Καρυώτη, στον Γιάννη Μάζη και στους υπόλοιπους που συνέβαλαν στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Εκτίμησή μου, η οποία χθες ενισχύθηκε από τις τοποθετήσεις του συναδέλφου Χρήστου Ροζάκη, είναι ότι το πολιτικό και επιστημονικό ή «επιστημονικό» προσωπικό της Ελλάδας (και της Κύπρου πλην αείμνηστου Τάσσου Παπαδόπουλους ως προς πολλά ζητήματα), διακατέχεται από σύνδρομα φόβου. Πολύ σωστή η καταληκτική επισήμανση του Θόδωρου Καρυώτη περί φόβου και ανάγκης να απαλλαγούμε από αυτά τα σύνδρομα. Όπως και με τα δώδεκα μίλια –και το συναρτημένο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, το οποίο θα επιλυόταν εάν ασκούσαμε τα δικαιώματα που απορρέουν από την διεθνή νομιμότητα συνάμα και εάν ήμασταν έτοιμοι για ειρηνική επίλυση στους αρμόδιους διεθνείς θεσμούς, ή εναλλακτικά, εάν η Τουρκία αρνιόταν να συμπεριφερθεί ειρηνικά, να διασφαλίσουμε αυτά τα δικαιώματα με αποτελεσματική αποτρεπτική στρατηγική– υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο να μην διεκδικήσουμε την εφαρμογή της διεθνούς νομιμότητας από φόβο μήπως και η Τουρκία το απορρίψει (αυτό ήταν βασικό επιχείρημα του Χρήστου Ροζάκη) και να συνεχίσουμε την πεπατημένη:
α) «Διερευνητικές», δηλαδή ελληνικές καλένδες στις οποίες θα ενταχθεί πλέον και η ΑΟΖ και
β) εθιμική εδραίωση στο διπλωματικό επίπεδο της τουρκικής άποψης ότι η υφαλοκρηπίδα είναι επέκταση της… ηπειρωτικής Τουρκίας και ότι το Καστελόριζο είναι… στην Μεσόγειο.
Τέλος, πρέπει να ειπωθεί ότι ο συνάδελφος Χρήστος Ροζάκης του οποίου ο ρόλος στην κατευναστική πολιτική της Ελλάδας τις δύο τελευταίες δεκαετίες ήταν καθοριστικός, είπε πολλά. Για παράδειγμα, για την φύση του διεθνούς δικαίου (τώρα «θυμήθηκε» ότι είναι «πολιτικό δίκαιο» ενώ όταν εμείς το εξηγούσαμε επί ένα τέταρτο του αιώνα ουκ ολίγοι με συστηματικούς –συχνά ανοίκειους και υβριστικούς– χαρακτηρισμούς επιχειρούσαν να ροκανίσουν την αξιοπιστία μας). Αυτά και μερικά άλλα, όμως, δεν είναι του παρόντος. Θα σχολιαστούν σε εύθετο χρόνο όταν θα έχουμε τα απομαγνητοφωνημένα κείμενα. Ακριβώς, τόσο στο κυπριακό όσο και στα ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, απαιτείται η εντατικοποίηση των παρεμβάσεων για να τονιστεί ότι η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε τύπου είναι συναρτημένη με την κρατική ισχύ. Την στρατιωτική ισχύ, τις συμμαχίες, την καλλιέργεια συγκλίσεων συμφερόντων, την διεκδικητική διπλωματία, την επίτευξη κοινωνικοπολιτικής στήριξης του εθνικού συμφέροντος, την απαλλαγή από διεθνιστικές και κοσμοπολίτικες παρακρούσεις (πέραν της πατρίδας δεν υπάρχει τίποτα!!! εκτός από άλλα κράτη με δικά τους εθνικά συμφέροντα τα οποία άλλοτε βρίσκονται σε σύγκλιση και άλλοτε σε σύγκρουση με τα δικά μας) και την ενεργητική εξωτερική πολιτική σε όλα τα πιθανά πεδία.
Τέλος, πρέπει να ειπωθεί ότι ο συνάδελφος Χρήστος Ροζάκης του οποίου ο ρόλος στην κατευναστική πολιτική της Ελλάδας τις δύο τελευταίες δεκαετίες ήταν καθοριστικός, είπε πολλά. Για παράδειγμα, για την φύση του διεθνούς δικαίου (τώρα «θυμήθηκε» ότι είναι «πολιτικό δίκαιο» ενώ όταν εμείς το εξηγούσαμε επί ένα τέταρτο του αιώνα ουκ ολίγοι με συστηματικούς –συχνά ανοίκειους και υβριστικούς– χαρακτηρισμούς επιχειρούσαν να ροκανίσουν την αξιοπιστία μας). Αυτά και μερικά άλλα, όμως, δεν είναι του παρόντος. Θα σχολιαστούν σε εύθετο χρόνο όταν θα έχουμε τα απομαγνητοφωνημένα κείμενα. Ακριβώς, τόσο στο κυπριακό όσο και στα ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, απαιτείται η εντατικοποίηση των παρεμβάσεων για να τονιστεί ότι η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε τύπου είναι συναρτημένη με την κρατική ισχύ. Την στρατιωτική ισχύ, τις συμμαχίες, την καλλιέργεια συγκλίσεων συμφερόντων, την διεκδικητική διπλωματία, την επίτευξη κοινωνικοπολιτικής στήριξης του εθνικού συμφέροντος, την απαλλαγή από διεθνιστικές και κοσμοπολίτικες παρακρούσεις (πέραν της πατρίδας δεν υπάρχει τίποτα!!! εκτός από άλλα κράτη με δικά τους εθνικά συμφέροντα τα οποία άλλοτε βρίσκονται σε σύγκλιση και άλλοτε σε σύγκρουση με τα δικά μας) και την ενεργητική εξωτερική πολιτική σε όλα τα πιθανά πεδία.
Π. Ήφαιστος
No comments :
Post a Comment