Τα ιταλικά σφάλματα το 1940 - Η Ελληνική Προπαρασκευή

Λέγεται συχνά, εντελώς λανθασμένα, ότι οι Ιταλοί ήταν δειλοί, ότι τρέπονταν σε φυγή έναντι των Ελλήνων, ότι δεν ήθελαν να πολεμήσουν, ακόμα και ότι επίτηδες έχασαν για να φέρουν τους Γερμανούς στα Βαλκάνια. Φυσικά όλα τα παραπάνω δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα, εκτός και αν δεχθούμε ότι οι 15.000 Έλληνες που έπεσαν στην Αλβανία σκοτώθηκαν μόνοι τους, αλλά και βάσει των περιγραφών των μαχών που διεξήχθησαν στη Βόρειο Ήπειρο. Οι Ιταλοί, ούτε δειλοί ήταν, ούτε το έβαζαν στα πόδια όταν άκουγαν την ιαχή «Αέρα». Πολέμησαν και μάλιστα φανατικά, σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα τα επίλεκτα τμήματα Αλπινιστών και Βερσαλλιέρων. Η εξήγηση για την ιταλική ήττα δεν έχει να κάνει με το θάρρος των Ιταλών στρατιωτών, αλλά με την ευφυΐα της ηγεσίας του και την εν γένει θεώρηση του κατά της Ελλάδας πολέμου από την φασιστική ιταλική ηγεσία, με το επίπεδο εκπαίδευσης του Ιταλικού Στρατού και με την ηθική προπαρασκευή του στρατού αυτού ενόψει της εισβολής στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τους «φωστήρες» του ιταλικού φασισμού (Μουσολίνι, Τσιάνο, Γκάιντα, Ντε Βέκκι, Πράσκα, Σοντού) η Ελλάδα θα ήταν εύκολη λεία. Οι Έλληνες, πίστευαν, δεν θα πολεμούσαν γιατί ήταν διχασμένοι πολιτικά και ανοργάνωτοι στρατιωτικά. Την άποψή τους δε αυτή φρόντισαν να τη διοχετεύσουν και σε όλα τα κλιμάκια του στρατεύματος. Δυστυχώς για αυτούς τίποτα από τα δύο δεν συνέβαινε. Οι Έλληνες μόνο διχασμένοι δεν υποδέχθηκαν τους Ιταλούς και κάθε άλλο παρά ανοργάνωτοι στρατιωτικά ήταν. Επίσης η πολιτική χαμηλών τόνων που ακολούθησε η τότε ελληνική κυβέρνηση απέναντι στις εκατοντάδες ιταλικές προκλήσεις, αποκοίμισε τρόπο τινά τους Ιταλούς, κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι δεν θα αντιμετωπίσουν αντίσταση.

Έτσι οι Ιταλοί αποτόλμησαν την επίθεση με δυνάμεις σαφώς ανεπαρκέστερες αυτών που θα μπορούσαν να διαθέσουν (9 μόλις μεραρχίες σε ολόκληρη την Αλβανία). Από δε τις δυνάμεις αυτές περίπου τις μισές (4 μεραρχίες) τις ανέπτυξαν αμυντικά, στην Δυτική Μακεδονία και στα γιουγκοσλαβικά σύνορα. Η ιταλική στρατιωτική ηγεσία πίστευε ότι θα μπορούσε να εφαρμόσει και εναντίον της Ελλάδας τα γερμανικά διδάγματα περί κεραυνοβόλου πολέμου. Στη θεώρηση της αυτή όμως παρέλειψε να μελετήσει τρεις σημαντικούς παράγοντες. 

• Πρώτον, το ορεινό του ελληνικού εδάφους, ειδικά στον τομέα της Ηπείρου. 
• Δεύτερον τις ελληνικές προετοιμασίες και την άριστη οργάνωση του εδάφους από τις ελληνικές δυνάμεις της πρώτης γραμμής. 
• Τρίτον, τέλος, το ηθικό του Ελληνικού Στρατού που ήταν άριστο, όχι μόνο γιατί πολεμούσε για το δίκιο, αλλά και γιατί ο Ελληνικός Στρατός της εποχής ήταν πραγματικά άριστα εκπαιδευμένος, διαθέτων εξαίρετους και το κυριότερο εμπειροπόλεμους αξιωματικούς – σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί από τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη και πάνω ήταν βετεράνοι με πολεμική δράση, αρκετοί δεν ανώτατοι αξιωματικοί ήταν βετεράνοι μέχρι και 5 πολέμων (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος, Β’ Βαλκανικός Πόλεμος, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Ουκρανική Εκστρατεία, Μικρασιατική Εκστρατεία).

Σε αντιστάθμισμα αυτού οι Ιταλοί στρατιωτικοί είχαν πολεμήσει όχι ιδιαίτερα επιτυχημένα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Ισπανία, χωρίς να διακριθούν ιδιαίτερα και στην Αιθιοπία, όπου χρειάστηκαν μέχρι χημικά αέρια για να συντρίψουν τους άτακτους Αφρικανούς αντιπάλους τους.
Το γεγονός αυτό, της καταλυτικής υπεροχής των Ελλήνων έναντι των αντιπάλων τους αξιωματικών, δυστυχώς παραβλέπεται από τους περισσότερους – οπαδούς συγκεκριμένων πολιτικών θεωριών – ιστορικούς. Και όμως ήταν σαφώς ένας από τους κύριους παράγοντες της ελληνικής νίκης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ο Ελληνικός Στρατός παρουσίασε μεταξύ των εμπολέμων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σχεδόν την υψηλότερη αναλογία νεκρών αξιωματικών. Οι Έλληνες αξιωματικοί της εποχής δεν περιορίζονταν να διοικούν τα τμήματά τους, εκ του ασφαλούς. Από ανθυπολοχαγό μέχρι στρατηγό βρίσκονταν κοντά στους άνδρες τους, συμμερίζονταν τις κακουχίες τους και σε πολλές περιπτώσεις πέθαιναν μαζί τους.

Κακή εκπαίδευση, λάθος δόγμα

Ο Έλληνας Φαντάρος του ’40 υπερείχε του αντιπάλου του, σε εκπαίδευση και κατά συνέπεια σε ηθικό. Επίσης υπερείχε σε τακτικό δόγμα έχοντας εκπαιδευτεί να πολεμά εκμεταλλευόμενος το έδαφος και έχοντας υιοθετήσει επιθετική τακτική. Η αναποτελεσματικότηα του ιταλικού δόγματος φάνηκε στη διάρκεια των επιθετικών του επιχειρήσεων, στο Καλπάκι, στην αντεπίθεση στην Κλεισούρα και κυρίως στην Εαρινή επίθεση, όπου παρά τα συντριπτικά υπέρτερα μέσα πυρός και την αεροπορική υποστήριξη, λόγω κυρίως της ελλειπούς εκπαίδευσης των κατώτερων ηγητόρων και των υπαξιωματικών, το ιταλικό πεζικό αδυνατούσε να εξαπολύσει μια αξιόλογη επίθεση. Αντίθετα οι Ιταλοί εφορμούσαν σε πυκνούς σχηματισμούς, για να μπορούν να ελέγχονται από τους αξιωματικούς τους, οι οποίοι σχηματισμοί όμως ήταν ιδιαίτερα τρωτοί στα ελληνικά πυρά. Επίσης οι Έλληνες αξιωματικοί του Πεζικού σε πολλές περιπτώσεις έδρασαν με δική τους πρωτοβουλία, πραγματοποιώντας εγχειρήματα που δεν μπορούσαν οι Ιταλοί να διανοηθούν, με αποτέλεσμα να χάνουν ολόκληρα τάγματα σε μερικές στιγμές. Ονόματα όπως του συνταγματάρχη Τσιγκούνη, του Κετσεά, του Τσακαλώτου, του Δημοκοστούλα και πολλών άλλων αξιωματικών προκαλούσαν ακριβώς για τον λόγο αυτό ενθουσιασμό στις ελληνικές τάξεις και πανικό στον εχθρό.

Υπό την εμπνευσμένη ηγεσία εμπειροπόλεμων αξιωματικών οι Έλληνες Φαντάροι απέδωσαν τα μέγιστα σε έναν ιδιαίτερα σκληρό πόλεμο. «Εις όλα τα κλιμάκια έκαστος διοικητής αναπτύσσει πρωτοβουλία στο πλαίσιο της ληφθείσας εντολής», υπαγορεύει ο κανονισμός Πεζικού. Και συνεχίζει : «Η μαχητική αξία του στρατεύματος έγκειται στον βαθμό εκπαίδευσης του, στην έφεσή του για δράση και στην κατάσταση του ηθικού του». Μάλλον για αυτό ο Ιταλός στρατηγός Πράσκα, έκπληκτος από την αποτελεσματικότητα των ελληνικών όλμων, εξέφρασε την άποψη ότι οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν ειδικά πυρομαχικά. Φυσικά κανένα ειδικό πυρομαχικό δεν χρησιμοποιήθηκε. Απλώς οι άνδρες είχαν υποστεί τόσο εντατική εκπαίδευση που χρησιμοποιούσαν τον οπλισμό τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί για τους Έλληνες πυροβολητές, που με την ευστοχία τους τρόμαξαν ακόμα και τους Γερμανούς βετεράνους. Ο Ελληνικός Στρατός, πτωχός όπως και η πατρίδα του δεν είχε κανένα περιθώριο σπατάλης. Η κάθε σφαίρα, η κάθε οβίδα έπρεπε να πιάνει τόπο. Και αυτό μόνο με την εκπαίδευση επιτυγχάνεται. Επίσης η σκληρή εκπαίδευση είναι καταλυτικός παράγοντας ανάπτυξης υψηλού ηθικού, εφόσον ο καλά εκπαιδευμένος στρατιώτης γνωρίζει τις δυνατότητές του και έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Πέραν αυτών ο Έλληνας στρατιώτης, διαχρονικά στα χιλιάδες χρόνια της ιστορίας του υπήρξε πείσμων στην άμυνα, αλλά και εξαίρετος στην επίθεση, διαθέτοντας κάτι παραπάνω από θάρρος, ένα ακατανόητο αίσθημα αυτοθυσίας και φιλοτιμίας. Αυτές ακριβώς τις αρετές του, που γνώριζαν καλά χάρη στην εμπειρία τους, ανέπτυξαν και εκμεταλλεύθηκαν στο έπακρο οι διοικήσεις, με αποτέλεσμα να επιτύχουν όσα πέτυχαν. Αυτά ακριβώς τα στοιχεία αιφνιδίασαν τους Ιταλούς, ηγεσία και στράτευμα. Αντί να δουν τους αντιπάλους τους να τρέπονται σε άτακτη φυγή ενώπιον των αρμάτων τους, του όγκου του πυροβολικού τους και των εκατοντάδων αεροσκαφών τους, αντίκρισαν έναν αντίπαλο που εφορμούσε και σταματούσε τα άρματα με κουβέρτες, που αγνοούσε τα πυρά και πυροβολούσε τα αεροσκάφη, ακόμα και με τα τυφέκιά του.

Ο αιφνιδιασμός των Ιταλών κορυφώθηκε δε όταν, σύμφωνα με την περιγραφή Ιταλού αξιωματικού, «είδαν αυτούς τους δαίμονες να ορμούν ουρλιάζοντας, με εφ’ όπλου λόγχη» ! Οι Ιταλοί εισέβαλαν στην Ελλάδα σίγουροι για την επιτυχία τους, εφόσον – όπως έγραφαν οι εφημερίδες τους – «ο πόλεμος δεν γινόταν πλέον με δόρατα και σπαθιά, αλλά με άρματα και βαρύ πυροβολικό». Οι Έλληνες Φαντάροι όμως τους απέδειξαν ότι η νέα έκδοση του δόρατος, η ξιφολόγχη, δεν είχε χάσει καθόλου μα καθόλου την αξία της. Αν και στον κανονισμό του Πεζικού αναφέρεται ότι η ξιφολόγχη είναι το όπλο της τελευταίας καταφυγής, οι Έλληνες πεζοί το αξιοποίησαν πέραν του δέοντος. Παρόλα αυτά οι Έλληνες Φαντάροι και οι διοικητές τους δεν ήταν τρελοί, όπως οι Ιάπωνες να εκτοξεύουν επιθέσεις τύπου «Μπαντζάι», χωρίς να υπάρχει πιθανότητα επιτυχίας.

• Ο Έλληνας αξιωματικός είχε καθήκον να... : «προσέχει να μην εκθέτει άνευ λόγου σε κίνδυνο την ζωή των υφισταμένων του. Έτσι θα είναι βέβαιος ότι όλοι θα τον ακολουθήσουν αφού θα είναι βέβαιοι ότι δεν θα ζητήσει από αυτούς καμία ανώφελη θυσία».
• Ο ηγήτορας... «απευθύνεται όχι μόνο στην ψυχή του στρατιώτη, αλλά κα την λογική του. εξηγεί στον στρατιώτη ότι η σωτηρία της Πατρίδας εξαρτάτε από την ικανότητά του να αντέχει με ανδρισμό τον κάματο και τις στερήσεις, αλλά και από την ικανότητά του να μάχεται επιτυχώς. Κατά τον αγώνα δεν διστάζει να καταδείξει στον στρατιώτη τους κινδύνους, γιατί ο αναμενόμενος κίνδυνος αιφνιδιάζει λιγότερο».
• «Εκπαιδευμένο και τολμηρό Πεζικό μια μόνο πρέπει να έχει φροντίδα κατά την επίθεση, να φέρει ολοένα και περισσότερο προς τα εμπρός και μέχρι εγγυτάτης από του εχθρού απόστασης τα μέσα πυρός ατού, παντού όπου η κίνηση είναι δυνατή… Οι μικρές μονάδες δεν εκλέγουν το έδαφος όπου θα επιχειρήσουν. Οφείλουν όμως να εκμεταλλευτούν όσο το δυνατόν καλύτερα το έδαφος στο οποίο τάχθηκαν»,

...αναφέρει ο κανονισμός πεζικού, ο οποίος, ως φάνηκε, εφαρμόστηκε κατά γράμμα το 1940.

https://www.history-point.gr/ta-italika-sfalmata-to-1940-oi-kyrioi-logoi-tis-ittas

Η Στρατιωτική Προετοιμασία της Ελλάδος

Από το πέρας της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέχρι το 1935 οι πιστώσεις που διατέθηκαν για την αμυντική θωράκιση της Χώρας ήταν περιορισμένες. Η εισβολή της Ιταλίας στην Αιθιοπία αφύπνισε την πολιτική ηγεσία η οποία επιτάχυνε τις προσπάθειες για βελτίωση της καταστάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων. Ελήφθη η απόφαση υποστηρίξεως της στρατηγικής της Χώρας με τη Στρατιωτική Ισχύ της. Έτσι χρηματοδοτήθηκε από το 1936, παρά τις οικονομικές δυσχέρειες, ένα μεγάλο και φιλόδοξο πρόγραμμα ενισχύσεως των δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων.

Στο Στρατό εστιάσθηκε σε τρεις τομείς, στην εκπαίδευση, στην προμήθεια στρατιωτικού υλικού και στην κατασκευή παραμεθορίων οχυρωματικών έργων. Με την ανάληψη της Αρχηγίας του ΓΕΣ, προ πάσης άλλης ενεργείας ο Παπάγος προέβη στην ανασυγκρότηση του Επιτελείου, προκειμένου να βελτιωθεί η αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητά του. Αμέσως μετά αιτήθηκε την διάθεση πιστώσεων για εξοπλισμό και εφοδιασμό. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την παραγγελία και προμήθεια: Αντιαεροπορικών πυροβόλων, Όλμων, Αρμάτων Μάχης και αντιαρματικών όπλων, Φορητού οπλισμού 7,92 χιλ, Υλικών σαγής και Ιπποκομίας, Αυτοκίνητων, Υλικών χημικού πολέμου, Πυρομαχικών, Τροφίμων και νομής, Υλικών Μηχανικού και Επικοινωνιών. Επίσης ενισχύθηκε και συμπληρώθηκε το οδικό δίκτυο στις ενδεχόμενες περιοχές επιχειρήσεων, το σιδηροδρομικό δίκτυο και ο λιμενικός εξοπλισμός των λιμένων Αμφιπόλεως, Ελευθερών, Κεραμωτής, Πόρτο Λάγος, Φανάριου, Κατερίνης και Αλεξανδρουπόλεως. Συγχρόνως ο Παπάγος έστρεψε την προσοχή του και στην εν ειρήνη οργάνωση του Στρατού. Με τον οργανισμό του 1939 επήλθαν μεταβολές στις Μεγάλες Μονάδες και στα Στρατηγεία τους, στις Επιθεωρήσεις, στις Μονάδες Πεζικού, Πυροβολικού, Ιππικού κλπ. Επίσης βελτιώθηκε η Υγειονομική και η Κτηνιατρική Υπηρεσία, η οποία ήταν σημαντικότατη, ενδεικτικά αναφέρεται ότι η συνολική δύναμη των κτηνών στον πόλεμο ανήλθε περίπου στις 150.000. Σημαντική προσπάθεια έγινε και στην οχύρωση των συνόρων μας προς τη Βουλγαρία. Ήδη επί αρχηγίας του προκατόχου του Παπάγου, Αντιστρατήγου Χασαπίδη είχε υποβληθεί προκαταρκτική μελέτη περί κατασκευής οχυρωματικών έργων. Σε μικρό χρόνο μετά την ανάληψη της αρχηγίας του ΓΕΣ, ο Παπάγος μετέβη επιτόπου και από 19 Σεπτεμβρίου μέχρι 3 Οκτωβρίου 1936, προέβη αφενός στη στρατηγική αναγνώριση όλου του μετώπου προς Βουλγαρία, αφετέρου επιθεώρησε τα εκεί εκτελούμενα έργα οχυρώσεως και έδωσε σχετικές κατευθύνσεις και οδηγίες. Ακολούθησε η κατασκευή του συνόλου των οχυρωματικών έργων, σε τρία περίπου έτη, γνωστών υπό το όνομα «Γραμμή Μεταξά», προς τιμήν του τότε πρωθυπουργού, που έδωσε τα μέσα ώστε να πραγματοποιηθούν αυτά. Όταν οι Ιταλοί κατέλαβαν την Αλβανία άρχισε μια εντατική προσπάθεια αμυντικής οργανώσεως της ελληνο-αλβανικής μεθόριου με έργα εκστρατείας, υπό τον Συνταγματάρχη Πυροβολικού Μαυρογιάννη, η οποία εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε επιτυχής .

Το Πολεμικό Ναυτικό είχε σοβαρές ελλείψεις αλλά δεν έγινε εφικτό να ενισχυθεί ικανοποιητικά. Αποκτήθηκαν λίγο πριν την έναρξη του πολέμου μόνο δύο βρετανικής κατασκευής αντιτορπιλικά το «Βασιλεύς Γεώργιος» και το «Βασίλισσα Όλγα». Ο Ελληνικός Στόλος, περιελάμβανε 1 θωρηκτό, 10 αντιτορπιλλικά, 13 τορπιλοβόλα, 2 τορπιλακάτους, 6 υποβρύχια, και 30 βοηθητικά σκάφη, τα περισσότερα των οποίων ήταν στο όριο ζωής τους. Το ΓΕΝ οργάνωσε την παράκτια άμυνα η οποία αποδείχθηκε σπουδαία, λειτουργούσα αφενός ανασταλτικά για τον αντίπαλο και θετικά για την ελληνική ηγεσία υποστηρίζοντας τις εσωτερικές θαλάσσιες γραμμές συγκοινωνιών.

Οι παραγγελίες για προμήθεια αεροσκαφών αντιμετώπισαν προβλήματα λόγω μεγάλης ζητήσεως στο διεθνή χώρο. Τα σπουδαιότερα αποκτήματα ήταν 36 αεροσκάφη αναχαιτίσεως PZL από την Πολωνία και 24 βομβαρδιστικά Potez από τη Γαλλία. Ενώ η παραγγελία 60 μαχητικών αεροσκαφών, που είχε εγκριθεί από τις ΗΠΑ, ματαιώθηκε με παρέμβαση της Βρετανίας η οποία παρέλαβε για λογαριασμό της τα αεροσκάφη. Τα υπόλοιπα ήταν παλαιά και μικρής αποδόσεως, με αποτέλεσμα ο πόλεμος να βρει την Ελλάδα με ισχνή και ανεπαρκή Αεροπορία (143 αεροσκάφη). Οργανώθηκε η Αεράμυνα και πραγματοποιήθηκαν εντατικές ασκήσεις.

Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν στη προπαρασκευή αλλά και διεξαγωγή των επιχειρήσεων οι ψηφισθέντες νόμοι, Περί Οργανώσεως της Πολιτικής και Οικονομικής Επιστρατεύσεως της Χώρας και περί Πολιτικής Αμύνης. Aξιοποιήθηκε πλήρως η 24μηνη θητεία των οπλιτών που είχε αποφασισθεί το 1935. Αναθεωρηθήκαν τα Σχέδια Επιστρατεύσεως (1938 και 1939β), τα οποία σε σχέση με αυτά του παρελθόντος ήταν ολοκληρωμένα ρεαλιστικά, λεπτομερειακά και εφαρμόσιμα. Έγιναν συχνές προσκλήσεις εφέδρων για εκπαίδευση αλλά και επάνδρωση οπλικών συστημάτων. Πριν την κήρυξη της γενικής επιστρατεύσεως, βρίσκονταν σε μερική επιστράτευση, από τον Αύγουστο 1939, η Ήπειρος, η Δυτική Μακεδονία και οι νήσοι του Αιγαίου, πράγμα που υποβοήθησε αποφασιστικά την τελική επιστράτευση. Δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στον εκσυγχρονισμό και επέκταση της ΕΕΠΚ (Ελληνική Εταιρεία Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου) για την αύξηση της παραγωγής πολεμικού υλικού και την εξασφάλιση των απαιτουμένων πυρομαχικών, όπως η κατασκευή πυρομαχικών πυροβολικού για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Επίσης, για τη συμπλήρωση των εξοπλιστικών κενών αξιοποιήθηκαν στην υπηρεσία παραγωγής πολεμικών υλικών, μικρά εργοστάσια και βιοτεχνίες.

ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΔΩ: https://www.liberal.gr/amyna-diplomatia/28-oktobrioy-1940-i-elliniki-proparaskeyi