Ο Μινωικός σφραγιδόλιθος που ανατρέπει τα δεδομένα

Η 7η Νοεμβρίου θα μείνει στην ιστορία της Τέχνης ως η ημέρα αποκάλυψης ενός ακόμη αριστουργήματος της ανθρώπινης δεξιοτεχνίας. Μόνο που η αποκάλυψη αυτή αφορά ένα αντικείμενο που τα ανθρώπινα χέρια έπλασαν πριν από 3.500 χρόνια σε κάποιο εργαστήριο της μινωικής Κρήτης. Το αντικείμενο αυτό δεν έχει όμοιο του, διότι αν κανείς το παρατηρήσει φευγαλέα, θα μπορούσε να σκεφτεί πως πρόκειται για ένα ανάγλυφο της εποχής της Αναγέννησης. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό εύρημα, σε έναν τάφο της αρχαίας Πύλου που το άπειρο μάτι ενός κοινού ανθρώπου, θα το εκλάμβανε ως άλλη μια πετρούλα γύρω από την αρχαιολογική ανασκαφή. Οι έμπειροι αρχαιολόγοι ωστόσο, αν και τους διέφυγε στην αρχή η σπουδαιότητα του ευρήματος, μετά από 2 χρόνια αφού καθάρισαν την πετρούλα, ανακάλυψαν ένα ανάγλυφο πάνω σε αχάτι, χρώματος καστανού.

Και τότε, ήλθε η έκπληξη: Τίποτε παρόμοιο δεν είχε ως τότε ανακαλυφθεί και που να είχε σχέση με την καλλιτεχνική παραγωγή της Μινωικής Κρήτης. Η πλαστικότητα, η αίσθηση των τριών διαστάσεων, η απίστευτη μικρολεπτομέρεια, το πάθος για τελειότητα ως προς την απεικόνιση της μακράς κόμης του πολεμιστή, όλα αυτά θα θύμιζαν στον αρχαιολόγο που το επεξεργάστηκε τα αριστουργήματα της ιταλικής Αναγέννησης. Υπήρχε όμως μια διαφορά. Ήταν κατασκευασμένα 3.000 χρόνια πριν από ανθρώπους που έζησαν σε έναν πολιτισμό αλλά και που ήταν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς, που δεν μας έχουν συνηθίσει σε τέτοιες μορφές καλλιτεχνημάτων. Οι λεπτομέρειες των σωμάτων, οι κινήσεις, η ρυθμολογία της σύνθεσης, ο παλμός της σκηνής, η χορογραφία της ισχύος και το πάθος του γυμνού ήρωα επί του θωρακισμένου αντιπάλου, αποδίδονται με τρόπο πρωτοφανή για την εποχή του και ανεπανάληπτο για πολλούς αιώνες! Ο σφραγιδόλιθος μπορούσε να φορεθεί σαν κόσμημα στον καρπό του πολεμιστή.

Πρόκειται συγκεκριμένα για μικροσκοπικό αντικείμενο που βρέθηκε στον διάσημο πια τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» στην Πύλο το 2015 όμως μόλις τώρα οι αρχαιολόγοι κατάλαβαν τι έχουν στο εργαστήριο τους. Είναι ένας σφραγιδόλιθος από καστανό αχάτη, μήκους περίπου 3 εκατοστών που απεικονίζει έναν γυμνό ήρωα με μακριά, ελεύθερα μαλλιά, να έχει ακινητοποιήσει τον αντίπαλο, πιάνοντάς τον από την περικεφαλαία και να βυθίζει το μακρύ ξίφος στο στέρνο του. Ο αντίπαλος εκπνέει για τελευταία φορά. Πεσμένος στο έδαφος, νεκρός, υπάρχει ακόμη ένας πολεμιστής του εχθρού, με γυρισμένη πλάτη και πρόσωπο στον κάτω κόσμο.

Σε ρεπορτάζ τους οι New York Times αναφέρουν:

«Οι αρχαιολόγοι ελάχιστα ασχολήθηκαν με το μικροσκοπικό αντικείμενο, που όμως έμελλε αυτό να αποτελεί τον «θησαυρό του τάφου». Δύο χρόνια αργότερα και σε εργασία ενός αρχαιολόγου-συντηρητή, αποκαλύφθηκε ότι πάνω στον συγκεκριμένο σφραγιδόλιθο έχει χαραχτεί, με πηλό ή κερί, μια εικόνα που ίσως αλλάζει την ιστορία της τέχνης όπως την ξέρουμε έως σήμερα! Η εικόνα απίστευτης λεπτομέρειας δείχνει έναν πολεμιστή να μάχεται με δύο εχθρούς, ενώ ο ένας έχει εξοντωθεί, κι έχει το πρόσωπο προς το έδαφος και το ξίφος αφημένο. Ο βαθμός της λεπτομέρειας είναι απίστευτος, αν αναλογιστούμε το ελάχιστο μέγεθος του λίθου - μικρότερος από 3 εκατοστά - ενώ κάποιες λεπτομέρειες δεν είναι εύκολα ορατές δια γυμνού οφθαλμού.«Ο ενθουσιασμός μας έφτασε στο απόγειο, μετά τη διαδικασία του καθαρισμού και της φωτογράφισης, όταν σταδιακά καταλάβαμε ότι έχουμε βρει ένα αριστούργημα», σχολίασαν σε αρχαιολογικό περιοδικό οιαρχαιολόγοι Jack L. Davis και Sharon R. Stocker, που πραγματοποιούν ανασκαφές στην Πύλο τα τελευταία 25 χρόνια.

Η λεπτομέρεια είναι απίστευτη, ειδικά αν αναλογιστούμε το μέγεθος. Αισθητικά, πρόκειται για αριστούργημα της μικρογλυπτικής», σχολιάζει ο John Bennet, διευθυντής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, ενός από τα 17 ξένα αρχαιολογικά ινστιτούτα που λειτουργούν στην Ελλάδα. Η καθηλωτική σκηνή μάχης πάνω στην πέτρα είναι ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της τέχνης στον κόσμο του Αιγαίου, και συγκρίνεται με μερικά από τα αναγεννησιακά έργα του Μικελάντζελο που εκτίθενται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης», αναφέρει ο Malcolm H. Wiener, ειδικός στην Προϊστορία του Αιγαίου. Τα ερωτήματα που ανακύπτουν σχετικά με αυτή τη φανταστική ανακάλυψη είναι δύο. 
Πρώτον, το πώς και το γιατί σχεδιάστηκε με τέτοια λεπτομέρεια. 
Δεύτερον, το τι απεικονίζει.
Πρόκειται για μια σκηνή μάχης που σχετίζεται με τα έπη του Ομήρου, και εάν ναι, συνεισέφερε στην προφορική παράδοση πίσω από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια; Πάντως πρόκειται για ένα γεγονός γνωστό στη μινωική αλλά και μυκηναϊκή κουλτούρα.

Ο Γρύπας Πολεμιστής θάφτηκε περίπου το 1.450 π.Χ., περίοδο κατά την οποία ο μινωικός πολιτισμός διαδίδονταν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι τοπικοί οπλαρχηγοί χρησιμοποιούσαν συχνά πολύτιμα αντικείμενα από την Κρήτη, ώστε να πιστοποιήσουν έτσι ότι αποτελούν μέρος της «ελίτ» της εποχής. Οι αρχαιολόγοι δηλώνουν βέβαιοι ότι το έργο έγινε στην Κρήτη, καθώς σε καμία άλλη περιοχή δεν μπορούσε να παραχθεί έργο τέχνης τέτοιας υψηλής ποιότητας, εκείνη την εποχή. Θεωρούν μάλιστα ότι για να καταφέρει ο καλλιτέχνης να επιτύχει τέτοια λεπτομέρεια, θα πρέπει να χρησιμοποίησε κάποιου είδους μεγεθυντικό φακό, αν και δεν έχει βρεθεί ποτέ κάποιο τέτοιο αντικείμενο της εποχής στην Κρήτη. Με αυτή την άποψη ταυτίζεται και ο Fritz Blakolmer, από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, ειδικός στην αρχαία τέχνη του Αιγαίου, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι η εικόνα αποτελεί «αντιγραφή» μιας μεγάλης τοιχογραφίας, η οποία πιθανότατα κοσμούσε το παλάτι της Κνωσσού»...

http://www.zougla.gr/politismos/article/o-minoikos-sfragidoli8os-pou-anatrepi-ta-dedomena

ΑΝΑΝΕΩΣΗ 12/2019:  Ασύλητοι θολωτοί τάφοι βρέθηκαν κοντά στον Γρύπα Πολεμιστή