Ιδρύεται Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ)

Το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης ιδρύει, με νομοσχέδιο που καταθέτει άμεσα στη Βουλή, την Ελληνική Διαστημική Υπηρεσία, όπως ενημέρωσε σε ανακοίνωση. Πρόκειται για Ανώνυμη Εταιρεία, με την επωνυμία Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ), η οποία έρχεται να καλύψει το μεγάλο έλλειμμα της χώρας μας στον τομέα. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, με την εκτόξευση φέτος του δορυφόρου Hellas Sat, δημιουργούνται σημαντικές εμπορικές ευκαιρίες, που θα αξιοποιηθούν από μια εταιρεία διαστημικής πολιτικής αντίστοιχη με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Το ΕΚΔΕ θα αναλάβει τη μίσθωση -με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια- των διαθέσιμων αναμεταδοτών που δεν θα αξιοποιηθούν από το ελληνικό Δημόσιο (για στρατιωτικές, τηλεοπτικές και άλλες εφαρμογές). Επίσης, έχει ιδιαίτερη σημασία η αξιοποίηση των ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών που προκύπτουν από πολιτικές για το διάστημα (π.χ. εφαρμογές πολιτικής προστασίας: παρακολούθηση Γης, πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών, αυθαίρετης δόμησης κ.λπ.). Το ΕΚΔΕ θα διασυνδεθεί ως κόμβος με σημαντικά ελληνικά και διεθνή ερευνητικά κέντρα, θα διασυνδέσει την έρευνα με την παραγωγή των ελληνικών επιχειρήσεων, θα διευκολύνει την αξιοποίηση εφαρμογών από την ΕΑΒ και τον Ελληνικό Στρατό, τη διεκδίκηση ερευνητικών προγραμμάτων και προγραμμάτων συμπαραγωγής οπλικών συστημάτων με τον Ελληνικό Στρατό, την ΕΑΒ και το ΝΑΤΟ, καθώς και την απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη διαστημική έρευνα και τεχνολογία από την Ε.Ε. και διεθνείς διαστημικούς οργανισμούς. Η Ελλάδα θα επιδιώξει να καταστεί, επίσης, κέντρο προσέλκυσης εμπορικών εταιρειών που θα αιτούνται φάσμα στο διάστημα, κατά το πρότυπο άλλων χωρών (όπως η Κύπρος και η Μάλτα) οι οποίες αποκομίζουν σημαντικά τέλη.

«Πράττουμε το αυτονόητο. Γιατί είναι απλά αδιανόητο η χώρα μας να μη διαθέτει, σήμερα, διαστημική υπηρεσία. Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι, στο κοντινό παρελθόν και με ευθύνη των τότε κυβερνήσεων, "απεμπολήσαμε", ουσιαστικά, τα δικαιώματά μας στο διαστημικό φάσμα. Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες δεν διαθέτουν Οργανισμό που να αξιοποιεί εμπορικά, επιστημονικά και ερευνητικά τα δικαιώματά της, ούτε την πληθώρα ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών και πόρων που διαθέτει ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός (European Space Agency). Είναι χαρακτηριστικό ότι:
α) η Τουρκία έχει, πρόσφατα, δημιουργήσει το δικό της Οργανισμό Διαστημικής Πολιτικής,
β) η Ελλάδα απλά απουσιάζει από τις συναντήσεις Υπουργών της Ε.Ε. αρμόδιων για τη διαστημική πολιτική,
γ) τα τελευταία 20 χρόνια, έχουμε δαπανήσει ως χώρα εκατοντάδες εκατομμύρια για τη συμμετοχή μας σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως –π.χ.- το Galileo, τα οποία δεν αξιοποιούμε, εξαιτίας της απουσίας εξειδικευμένου προσωπικού υψηλού επιπέδου που θα μπορεί να ανταποκρίνεται άμεσα για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου και την εκπροσώπηση σε επιτροπές της Ε.Ε. και του ΟΗΕ σχετικά με την ειρηνική χρήση του εξωατμοσφαιρικού διαστήματος»,
τόνισε o υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, Νίκος Παππάς.

http://www.liberal.gr/arthro/111392/politiki/2017/o-n-pappas-idruei-tin-elliniki-diastimiki-ypiresia.html

Σημαντικά οφέλη από την εμπορική και επιστημονική αξιοποίηση του διαστημικού φάσματος αναμένεται να έχει η Ελλάδα από την ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Διαστημικών Εφαρμογών, μετά τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης. Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της ΕΕ που δεν διαθέτει έναν αντίστοιχο Οργανισμό προκειμένου να αξιοποιεί εμπορικά, επιστημονικά και ερευνητικά τα δικαιώματά της σε διαστημικό φάσμα και την πληθώρα ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών και πόρων που διαθέτει ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός (European Space Agency). Επισημαίνεται ότι η χώρα μας κατέχει κυριαρχικό δικαίωμα στο διάστημα, στις 39 μοίρες ανατολικά. Εάν δεν υφίσταται δορυφόρος σ’ αυτήν την τροχιά για ορισμένους μήνες η Ελλάδα χάνει αυτό το κυριαρχικό δικαίωμα και την τροχιακή θέση παίρνει η επόμενη χώρα που έχει καταχωρήσει αίτημα διεκδίκησης δικαιώματος. Συνεπώς η Ελλάδα ή θα πετάξει δικό της δορυφόρο, δυνατότητα που είχε και την απώλεσε με την πώληση του Hellas Sat από την πώλησή του το 2013, ή θα μισθώσει την τροχιακή θέση. Εάν τίποτα από τα δυο δεν συμβεί, η Ελλάδα θα χάσει ένα σημαντικό κυριαρχικό δικαίωμα στο διάστημα, το οποίο θεωρείται εξίσου σημαντικό με τον εναέριο χώρο ή τα χωρικά ύδατα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τους αναμεταδότες χρησιμοποιούν οι ένοπλες δυνάμεις, η ΕΥΠ και γενικά υπηρεσίες ασφαλείας. Ωστόσο, υφίστανται μεγάλες δυνατότητες για οικονομική, κοινωνική και πολιτική αξιοποίηση των αναμεταδοτών, όπως η εμπορική και ερευνητική αξιοποίηση προς όφελος της ελληνικής επιχειρηματικότητας, η πρόληψη πυρκαγιών, η παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης, η πρόληψη πλημμυρών, η αναμετάδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων κτλ.

Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα HELLAS SAT ξεκίνησε με απόφαση της κυβέρνησης και χρήματα του ΟΤΕ, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ωστόσο πουλήθηκε στην γερμανική εταιρεία τηλεπικοινωνιών DT (μαζί με τον ΟΤΕ και όλες τις άλλες θυγατρικές και υποδομές του) και τελικά η DT, τον Απρίλιο του 2013 πούλησε τον ελληνικό δορυφόρο στον οργανισμό ARABSAT. Ως προς τα οικονομικά μεγέθη της υπόθεσης, ο ΟΤΕ είχε επενδύσει 170 εκατομμύρια ευρώ για το πρόγραμμα HELLAS SAT και η DT, από την πώληση έλαβε 209 εκατομμύρια ευρώ και άλλα 60 εκατομμύρια μέρισμα. Σήμερα, με τους νέους μετόχους εκτιμάται ότι διατηρούνται όλες οι δραστηριότητες στην Ελλάδα, αναπτύσσεται η ελληνική τροχιακή θέση με την εκτόξευση άλλων δύο δορυφόρων και συνεχίζουν να απασχολούνται στην Ελλάδα επιστημονικό προσωπικό. Σημειώνεται ακόμη ότι, η Τουρκία έχει δική της διαστημική υπηρεσία και προσφάτως πέταξε τον δεύτερο εξ ολοκλήρου κρατικό δορυφόρο. Το ελληνικό δημόσιο διαθέτει αναμεταδότη από το 2003 τον οποίο δεν αξιοποιούσε, ενώ την ίδια ώρα η ΕΡΤ μίσθωνε για τις ανάγκες της αναμεταδότη από τον EUTELSAT.

ΑΜΠΕ

Το άρθρο αυτό γράφεται υπό την μορφή 11 ερωταπαντήσεων. Το πρώτο μέρος, θα απαντά σε κάθε μία (σχεδόν) από τις ασυναρτησίες του αριστερού Υπουργού κ. Παππά. Το δεύτερο, σε διάφορες εύλογες απορίες απλών πολιτών για το τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε πραγματικά.

Πρώτο μέρος (δηλώσεις Υπ. Παππά):

- «Είναι απλά αδιανόητο η χώρα μας να μην διαθέτει, σήμερα, διαστημική υπηρεσία»
Πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε. και της Eυρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας ESA (το ευρωπαϊκό αντίστοιχο της NASA που σημειωτέον είναι ανεξάρτητος διακρατικός οργανισμός και όχι όργανο της Ε.Ε.), δεν έχουν Διαστημική Υπηρεσία και ας είναι πιο προηγμένες βιομηχανικά και τεχνολογικά. Και όχι, δεν είναι κάποια υποχρέωση μας βάσει κοινοτικού δικαίου και συμμετοχής στην ESA. Έτσι λοιπόν κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. ή της ESA ορίζει με ποιο σχήμα – Κυβερνητική Δομή μέσα σε Υπουργείο, Ανεξάρτητη Υπηρεσία, Κέντρο Ερευνών κλπ. - θα παρίσταται σε διεθνείς συναντήσεις και θα υλοποιεί τις όποιες εθνικές και συνεργατικές δράσεις θεωρεί αναγκαίες. Στην Ελλάδα τον σημαντικότερο ρόλο τον είχε μέχρι τώρα η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (σημείο επαφής με την ESA). Στο Βέλγιο, χώρα συγκρίσιμη πληθυσμιακά, σκοπεύουν εδώ και χρόνια να ιδρύσουν Διαστημική Υπηρεσία. Αλλά αυτό γιατί μετά από 30 χρόνια αξιοσημείωτης παρουσίας στο διάστημα με ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό στα 200 εκ ευρώ περίπου - σχεδόν 15 φορές ο ελληνικός και σταθερός εδώ και μία δεκαετία τουλάχιστον - θεωρούν ότι ήρθε η ώρα για μία πιο αποτελεσματική διοικητική οργάνωση που θα προκύψει από ενοποίηση προϋπάρχουσων κρατικών δομών (όχι νέες προσλήψεις).

- «Το κάνει η Τουρκία, πρέπει και εμείς»
Λίγο έξω από την Άγκυρα της Τουρκίας βρίσκεται μία αχανής ζώνη έρευνας και καινοτομίας για την αεροδιαστημική και άμυνα με μηδενική φορολογία επιτρέποντας σε πανεπιστήμια, start-ups, βιομηχανίες και ερευνητικά κέντρα και το ίδιο το Υπουργείο Άμυνας να έχουν εγκατασταθεί εκεί αναπτύσσοντας συνέργειες και τεράστιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η διαστημική υπηρεσία της Τουρκίας λοιπόν έρχεται ως το κερασάκι συστηματικών προσπαθειών εδώ και δεκαετίες. Δεν φτιάχνουν Υπηρεσία για να ξεκινήσουν τώρα διαστημική πολιτική, ούτε για να κόψουν κορδέλες. Την χρειάζονται γιατί απλά πέρασαν στο επόμενο επίπεδο αυξάνοντας σταδιακά το ποσοστό ενδογενούς συμμετοχής σε κατασκοπευτικούς τους δορυφόρους. Στα δικά μας πανεπιστήμια παλεύουμε ακόμα για το άσυλο, φορολογούμε τους ερευνητές ως ελεύθερους επαγγελματίες και λειτουργούμε αποκομμένα από την αγορά, οπότε και η έρευνα και τεχνολογία γίνεται κυρίως (όχι αποκλειστικά) «έρευνα για την έρευνα» που καταλήγει - στην καλύτερη - σε πατέντες και ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις αλλά σπανίως σε προϊόντα, υπηρεσίες και νέες θέσεις εργασίας.

- «Το κάνουν οι πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες»
Πέρα από αυτά που αναφέρθηκαν στο σημείο 1, πρέπει να προσθέσουμε ότι οι Διαστημικές Υπηρεσίες πολλών “σοβαρών χωρών” και η ίδια η ESA αναγκάζονται να περικόψουν υψηλά καταρτισμένο προσωπικό και να επανεξετάσουν την στρατηγική τους. Μέχρι πριν 2-3 χρόνια για παράδειγμα ο σχεδιασμός διαστημικών εκτοξευτήρων (launchers) ήταν αρμοδιότητα Κρατών και ESA. Οι βιομηχανίες σε όλον τον κόσμο αναλάμβαναν μονάχα την παραγωγή και μάλιστα ολιγοπωλιακά. Μέχρι που ήρθε στο προσκήνιο ο Elon Musk της Space X (μετά από το Paypal) για να αποδείξει ότι ο ιδιωτικός τομέας παράγει στο μισό του κόστους και καλύτερα το ίδιο πρόγραμμα (θέμα για άλλο άρθρο).

- «Μήπως, προτιμάει κανείς να πετάξουμε τα δικαιώματά μας στα σκουπίδια όπως κάναμε όταν πουλήσαμε μαζί με τον ΟΤΕ το δορυφόρο Hellas SAT;»
Απελπισία πραγματικά να ακούμε έναν 40άρη Υπουργό να έχει μείνει σε εξελίξεις 20-30 χρόνων πίσω. Και μεγάλες και μικρές χώρες έχουν ιδιωτικοποιήσει τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους που κατείχαν, επιτρέποντας και νέες θέσεις εργασίας και συνεχείς επενδύσεις και καλύτερες υπηρεσίες σε παγκόσμια κλίμακα. Ακόμα και στα θέματα ασφαλείας, η Αγγλία νοίκιασε πριν χρόνια με την μορφή leasing ολόκληρη ιδιωτική υποδομή για ασφαλείς στρατιωτικές και κυβερνητικές συνομιλίες (αναπτύχθηκε εξ' ολοκλήρου από ευρωπαϊκή βιομηχανία). Η Αυστραλία νοικιάζει απλά χώρο σε άλλο ιδιώτη πάροχο-διαχειριστή τοποθετώντας "μαύρο κουτί" που μόνο η ίδια το ελέγχει κ.ο.κ. «Το ΕΚΔΕ θα αναλάβει τη μίσθωση -με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια- των διαθέσιμων αναμεταδοτών που δεν θα αξιοποιηθούν από το ελληνικό Δημόσιο (για στρατιωτικές, τηλεοπτικές και άλλες εφαρμογές)». Από το σχέδιο των 4 ντόπιων καναλιών που αντέχει μονάχα η ελληνική αγορά θα περιμένουμε ότι τηλεοπτικά κανάλια – ξένα και εγχώρια - θα αιτηθούν μίσθωση για δορυφορική αναμετάδοση προγράμματος μέσω της νέας ελληνικής Διαστημικής Υπηρεσίας. Γιατί, λέμε τώρα, να αιτηθούν τέτοιας πρόσβασης μέσω κρατικά ελεγχόμενης Υπηρεσίας και να μην πάνε απευθείας στον ίδιο τον Hellas Sat ή σε έναν ξένο ιδιώτη διαχειριστή ιδιόκτητου δικτύου δορυφόρων;

- «Η Ελλάδα θα επιδιώξει να καταστεί, επίσης, κέντρο προσέλκυσης εμπορικών εταιρειών που θα αιτούνται φάσμα στο διάστημα, κατά το πρότυπο άλλων χωρών (όπως η Κύπρος και η Μάλτα) οι οποίες αποκομίζουν σημαντικά τέλη».
Το 1985, 30 χρόνια πριν, ιδρύθηκε ο πρώτος ευρωπαϊκός ιδιωτικός διαχειριστής δορυφορικού δικτύου με έδρα το Λουξεμβούργο (SES Astra). Γιατί Λουξεμβούργο; Γιατί παρείχε το καταφύγιο στις απειλές της Γαλλίας ότι θα εμποδίσει τους δορυφόρους της “Coca Cola” να διαβρώσουν με τα ξένα προγράμματα τους την εθνική πολιτισμική ταυτότητα προσφέροντας στους τηλεθεατές δεκάδες εναλλακτικές καναλιών από όλον τον κόσμο. Ποιο ακριβώς επιχείρημα μετεγκατάστασης θα προσφέρει η Ελλάδα; Φορολογικό, Κράτος Δικαίου και δικαστικό σύστημα ή προστασία της πολυφωνίας;

Δεύτερο μέρος

- Να μείνουμε έτσι όπως είμαστε τότε;
Ο διαστημικός τομέας στην Ελλάδα αριθμεί μερικές δεκάδες μικρές –κυρίως– εταιρείες (περίπου 2000 εργαζόμενοι) που καταφέρνουν μικρά θαύματα ακριβώς γιατί το ελληνικό Κράτος δεν πολυ-ασχολήθηκε μαζί του. Αντίθετα με τις κρατικές και κρατικοδίαιτες αμυντικές βιομηχανίες, ανέπτυξε εξ‘ ανάγκης μία εξωστρέφεια στοχεύοντας κυρίως στο λεγόμενο “downstream” σκέλος της αγοράς. Με άλλα λόγια, εστιάζει πολύ στην παροχή υπηρεσιών (διαρκώς αυξανόμενος τομέας με τεράστιες προοπτικές) από την αξιοποίηση του δορυφορικού σήματος που παράγεται από το “upstream”, τους ευμεγέθεις δορυφόρους και τις επίγειες διαστημικές υποδομές – το ακριβό σπορ των παραδοσιακών υπερδυνάμεων και προσφάτως και της Ε.Ε. Αναπτύσσει όμως και μικρά ενδιαφέροντα συστατικά μέρη (components, cubesats) για το "upstream"– απόδειξη του υψηλού επιπέδου των επιστημόνων μας.

- Και αυτά που ακούγαμε για διαστημική πύλη στην Καλαμάτα;
Εδώ δεν είχαμε Διαστημική Υπηρεσία σκεφτήκαμε κέντρο εκτόξευσης. Ας αρκεστούμε – ευγενικά – να υπενθυμίσουμε ότι μόνο ένα κέντρο εκτόξευσης έχει η Ευρώπη αυτή τη στιγμή, στην Ν. Γουιάνα (γαλλικό έδαφος). Τα δε έξοδα συντήρησης είναι τέτοια που ακόμα και η Γαλλία συζητά από καιρό σε καιρό την μερική συγχρηματοδότηση από την Ε.Ε.

- Και δεν μπορεί να βοηθήσει το Κράτος με άλλους τρόπους;
Βοήθεια μπορεί να έρθει από το Κράτος, αλλά όχι από την Αριστερά. Να θυμόμαστε ότι και η ΕΣΣΔ είχε αξιοζήλευτο διαστημικό πρόγραμμα αλλά αυτό δεν την απέτρεψε από το να καταρρεύσει συνολικά.

- Βρε κόλλημα με την Αριστερά!... Στο κάτω κάτω η Αριστερά κυβερνά από το 2015
Η πικρή αλήθεια είναι ότι οι ιδέες της Αριστεράς και του Κρατισμού κυριάρχησαν για δεκαετίες. Δεν επενδύσαμε ούτε σοβαρά ούτε συστηματικά σε έρευνα και τεχνολογία και δεν επενδύσαμε σε τομείς όπως η άμυνα και το διάστημα όπου το Κράτος δικαιολογείται να παίξει κάποιο ρόλο, εκεί και όταν μονάχα δηλ. δεν υπάρχει εναλλακτική στην αγορά. Αντίθετα, παρεμβήκαμε, επιχορηγήσαμε, νομοθετήσαμε και φορολογήσαμε όλους τους άλλους τομείς που η οικονομία δεν χρειαζόταν το Κράτος! Στην ESA λοιπόν μετά βίας καταφέρναμε μία δεκαετία τώρα να πληρώσουμε τα μίνιμουμ της πενιχρής εθνικής συμμετοχής που επιστρέφει υπό την μορφή έργου στις ελληνικές εταιρείες. Γιατί η προτεραιότητα ήταν ανέκαθεν οι δαπάνες για την τόνωση της (ενεργού) ζήτησης αντί της παραγωγής. Stage και προσλήψεις στο Δημόσιο και «αναπτυξιακές εταιρείες των ΟΤΑ», αντί για κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα να επενδύσει μέσω έρευνας και καινοτομίας.Είναι απίστευτη σύμπτωση αλλά οι μοναδικές ίσως χώρες χωρίς εθνική στρατηγική για το διάστημα είναι η Ελλάδα και η Ουγγαρία, οι χώρες δηλ. όπου η έννοια του φιλελευθερισμού συναντά την λιγότερη υποστήριξη.

- Συμπέρασμα
Ένας νέος φορέας θα έχει αξία μόνο αν είναι στελεχωμένος από άτομα που γνωρίζουν το αντικείμενο, όχι Καρανίκες ούτε Κιμούληδες. Σε ιδανικές συνθήκες κανονικότητας θα χρειαζόμασταν μία one-stop Διαστημική Υπηρεσία που θα συμμαζέψει το διάσπαρτο προσωπικό σε Υπουργεία, Γραμματείες και κρατικά ερευνητικά κέντρα υποστηρίζοντας την έρευνα και την καινοτομία ειδικά στον ιδιωτικό τομέα μέσω εθνικών και διεθνών προγραμμάτων. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές.  Γιατί αυτό που είναι αδιανόητο, κ. Υπουργέ, είναι να προτείνετε μία Διαστημική Υπηρεσία χωρίς τα πραγματικά προαπαιτούμενα:
- φιλικό περιβάλλον στο επιχειρείν,
- στήριξη με διάφορα κίνητρα (π.χ. μηδενική φορολογία) της έρευνας και καινοτομίας, αυτονομία των πανεπιστημίων και διασύνδεση με την αγορά,
- μοντέρνο πτωχευτικό δίκαιο, πρόσβαση σε επιχειρηματικό δανεισμό υψηλού ρίσκου και σοβαρή χάραξη εθνικής πολιτικής.
Στην χρεοκοπημένη Ελλάδα, με το ένα πόδι στην δραχμή και χωρίς γάζες και σεντόνια στα νοσοκομεία, η πρόσθεση μίας «Διαστημικής Υπηρεσίας» ακούγεται ως ένα ακόμα κακόγουστο αστείο που θα μας απασχολήσει για λίγο στα δελτία των 8 χωρίς πρακτικό όφελος ούτε για τον διαστημικό τομέα ούτε για την Ελλάδα.

Ολύμπιος Ράπτης (διετέλεσε διευθυντής του γραφείου εκπροσώπησης στις Βρυξέλλες της Ομοσπονδίας της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Βιομηχανίας)