ΣΕ ΥΒΡΙΔΙΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΕ ΜΥΚΗΤΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΞΑΝΑΒΡΕΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ !

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΠΕΝΑΚΕΙΟΥ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ

Ο μύκητας Sclerospora macrospora της οικογένειας Peronosporaceae, που εντοπίστηκε στον κάμπο της Βρυσσέλας Φιλιατών, δεν έχει ξαναβρεθεί στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της ασθένειας είναι η παραμόρφωση των φυτών και κυρίως της κορυφής.

Υπεύθυνη για την ταυτοποίηση στο Μπενάκειο ήταν η Ειρήνη Βλουτόγλου

Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΕΩΠΟΝΟΥ Θεόδωρου Ζαραβούτση

Όπως επισημαίνει στην "Κάτοψη" ο γεωπόνος του τμήματος φυτοϋγειονομικού ελέγχου της διεύθυνσης αγροτικής οικονομίας και κτηνιατρικής της περιφερειακής ενότητας Θεσπρωτίας Θεόδωρος Ζαραβούτσης, που τον ανακάλυψε, "...στη Θεσπρωτία, σε αγροτεμάχια στα οποία είχε γίνει επιφανειακή κατεργασία του εδάφους τα προσβεβλημένα φυτά άγγιζαν το 40% του συνόλου. Ο μύκητας αναπτύσσεται μέσα (διασυστηματική μόλυνση των φυτών) στα φυτά αραβοσίτου, σε καλλιέργειες, που έχουν κατακλυστεί με νερό αμέσως μετά την σπορά ή όταν τα φυτά βρίσκονται στο 4ο-5ο φύλο. Βασική προϋπόθεση για την μόλυνση από το παθογόνο είναι η κατάκλιση του αραβοσίτου με μεγάλη ποσότητα νερού για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως συμβαίνει σε περιοχές λόγω υπερχείλισης των ποταμών. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο μύκητας παράγεται με γρήγορο ρυθμό. Δεν θεωρείται σημαντική ασθένεια, παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές. Διαπιστώθηκε στην Ιταλία, στις αρχές του 20ου αιώνα".

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΥΚΗΤΑ

Είδος δείγματος: Τμήματα στελεχών αραβοσίτου. Υβρίδιο: PIONEER - PR31A34
Ονοματεπώνυμο παραγωγού: ΜΙΓΚΟΣ ΜΗΝΑΣ
Δ/νση Βρυσσέλα Θεσπρωτίας
Υπαίθρια καλλιέργεια. Σύστημα άρδευσης: Κατάκλιση
Εμφάνιση συμπτωμάτων για πρώτη φορά, ακανόνιστα εντός του αγροτεμαχίου.
Συντεταγμένες αγροτεμαχίου Χ-182240 Ψ-385260.

Εισαγωγικά στοιχεία. Το δείγμα ελήφθη από το αγροτεμάχιο στο οποίο έχει τοποθετηθεί εντομοπαγίδα φερομόνης για τη διαπίστωση παρουσίας ή μη του επιβλαβούς εντόμου Diabrotica virgifera. Παρόμοια συμπτώματα παρουσιάζονται σε πολλά αγροτεμάχια της συγκεκριμένης περιοχής έτσι κρίθηκε σκόπιμο να ληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες από παραγωγούς προκείμενου να δημιουργηθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με το συγκεκριμένα συμπτώματα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε περιοχές εκατέρωθεν του Ποταμού Καλαμά και σε άμεση γειτνίαση με αυτόν. Οι περιοχές αυτές είχαν κατακλιστεί για περισσότερο από 3 ημέρες με νερό του ποταμού Καλαμά στο στάδιο του 2-3 φύλου της καλλιέργειας (τέλος 2ου δεκαημερου Απριλίου). Οι πληροφορίες ελήφθησαν από τρεις παραγωγούς οι οποίοι καλλιεργούν συνολικά 1000 στρέμματα αραβοσίτου στις περιοχές όπου εμφανίστηκαν τα συμπτώματα.

Οι περιοχές αυτές είναι: Κάμπος Βρυσσελας, κάμπος Ριζιανης-Κορύτινης και χαμηλή ζώνη Σκάλας Φιλιατών χωρίς βέβαια να αποκλείονται και άλλες περιοχές του νομού Θεσπρωτίας οι οποίες γειτνιάζουν με τον ποταμό Καλαμά.

Μετά από αυτοψία σε αγροκτήματα σε περιοχές του νομού που δεν γειτνιάζουν με τον ποταμό Καλαμά και οι οποίες αρδεύονται από άλλες πηγές ή του ποταμούς Κωκυτό και Αχέροντα δεν διαπιστωθήκαν ούτε αναφερθήκαν παρόμοια συμπτώματα. Η μηχανική τους σύσταση των εδαφών των παραπάνω περιοχών ποικίλει από αμμοπηλώδης έως αργιλοπηλώδης ενώ το Ph κυμαίνεται από όξινο (5-8) (συμφώνα με αναλύσεις εδάφους της περιοχής που έγιναν σε αγροτεμάχια του κου Μπότζιου Ευάγγελου).

Οι παραγωγοί από τους οποίους ελήφθησαν πληροφορίες και έγινε επιτόπιος έλεγχος σε αγροτεμάχια τους είναι:
1) Μίγκος Μηνάς, Βρυσέλα.
2) Μποτζιος Ευάγγελος, Βρυσσέλα.
3) Νικολαϊδης Δονάτος, Κορύτιανη

Γενική Περιγραφή Συμπτωματων. Σε καλλιέργειες αραβοσίτου των παραπάνω περιοχών εμφανίζονται-υπάρχουν φυτά αραβοσίτου με ανατομομορφολογικά χαρακτηριστικά τα οποία αποκλίνουν σημαντικά από το κανονικό. Πρόκειται για παραμορφώσεις οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ορμονικής φύσεως. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η παραμόρφωση–γιγαντισμός της κορυφής δηλαδή της αρμενικής ταξιανθία του αραβοσίτου η οποία θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι θυμίζει βότρυ. Ακόμα και αυτή την περίοδο παραμένει έντονα πράσινη ενώ σε ελάχιστες περιπτώσεις η άκρη τους έχει ξηραθεί. Τα ανθίδια της ταξινθίας είναι πλέον υπερμεγέθη συνεστραμμένα με μήκος  10 cm και θυμίζουν έντονα στάχυ θηλυκής ταξιανθίας. Τα περισσότερα από αυτά τα άνθη είναι προσβεβλημένα από προνύμφες λεπιδοπτέρων, κατά πάσα πιθανότητα προνύμφη του εντόμου ostrinia nubinalis χωρίς να αποκλέιεται η παρουσία του εντόμου Sesamia nonagrioides. Οι θηλυκές ταξιανθίες των (προσβεβλημένων) μη κανονικών φυτών παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Υπάρχουν σπάδικες που δε φέρουν καθόλου νηματώδεις στύλους είναι καλυμμένοι πλήθος βράκτιων φύλλων, παρουσιαζονται πιο λεπτοί ενώ σε μήκος κυμένονται από 20-90 cm. Εντός των μη γόνιμων αυτών ταξιανθιών υπάρχουν δύο σταχεις οι οποίοι στην κορυφή τους φέρουν καταβολές ανθιδιων. Η δεύτερη κατηγορία είναι αυτή των σπαδίκων που φέρουν στάχεις γονιμοποιημένους αλλά με σπόρους οι οποίο βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης χρώματος πρασινωπου έως άσπρου, πολλοί δε από αυτούς μη κανονικού σχήματος (βρέθηκε σπόρος μήκους 3εκ) ενώ οι σπόροι των υγιών φυτών έχουν ήδη αναπτυχθεί και έχουν λάβει το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα των ώριμων καρπών. Επίσης οι σπαδικές αυτοί είναι επίσης προσβεβλημένοι από προνύμφες λεπιδοπτέρων.

Το μέγεθος των παραμορφομένων φυτών ποικίλει. Μερικά εξ αυτών είναι σημαντικά μεγαλύτερα σε ύψος σε σχέσαη με τα κανονικά ενώ οι κορυφές τους κλίνουν προς το έδαφος λόγω του μεγάλου βάρους της αρσενικής ταξιανθίας. Τα στελέχη και τα φύλλα των προσβεβλημένων φυτών είναι γενικά λεπτότερα των κανονικών. Τα φύλλα παρουσιάζουν επίσης μορφολογικές ανωμαλίες κυρίως ρυτιδώσεις και συστροφές. (όλες οι παραπάνω περιγραφές των συμπτωμάτων τεκμηριόνονται από φωτογραφικό υλικό το οποίο θα σας αποσταλεί με Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο). Κοινό χαρακτηριστικό των αγροτεμαχίων στα οποία εμφανίζονται τα φυτά με τα παραπάνω συμπτώματα είναι ότι κατά το τέλος του 2ου δεκαημέρου του Απριλίου τρέχοντος έτους κατακλιστήκαν από τα νερά του ποταμού Καλαμά ο οποίος υπερχείλισε συνεπεία των έντονων βροχοπτώσεων. Ανάλογα με την υψομετρική διαφορά των αγροτεμαχίων σε σχέση με το (ανώτερη) στάθμη ποταμού του Καλαμά τα τεμάχια παρέμειναν κατακλισμενα με νερό από 1-3 ημέρες. Όσο περισσότερες ημέρες παρέμεινε το νερό εντός των αγροτεμαχίων τόσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των μη κανονικών φυτών. Έτσι ο αριθμός των παραμορφομένων φυτων κυμαίνεται από λίγα φυτά ανά αγροτεμάχιο ενώ σε άλλες περιπτώσεις ξεπερνά το 30% του αριθμού των φυτών.

Τα παραμορφομενα φυτά κατανέμονται ακανόνιτα εντός των αγροτεμαχίων. Η πλειονότητα των κατακλισμένων με νερό αγροτεμαχίων είχαν καλλιεργηθεί με καλλιεργητή (ρίπερ) σε βάθος 10-20 cm. Τα αγροτεμάχια αυτά είχαν πλημμυρίσει για μια μια και δύο ήμερες αντιστοιχα. Εντός του πρώτου εξ αυτών δεν υπάρχουν φυτά με συμπτώματα ενώ στο 2ο υπάρχουν ελάχιστα παραμορφομένα φυτά. Παρατηρήθηκε επίσης το γεγονός ότι η συχνότητα παρουσίας παραμορφωμένων φυτών είναι μεγαλύτερη στα σημεία αναστροφής των γεωργικών μηχανημάτων και στα σημεία που λόγω πλημμελούς ισοπέδωσης ή συμπίεσης του εδάφους κατακρατείται περισσότερο νερό. Επομένως μετά την πλημμύρα στα σημεία αυτά λόγω των εγκολπώσεων του εδάφους και της χαμηλής απορροής των υδάτων παρέμεινε το νερό για διάστημα σε σχέση με τα υπόλοιπα σημεία των αγροτεμαχίων. Επίσης σε αγροτεμάχιο με μικρή κλίση, στην κατάντη υπήρχε σημαντικό ποσοστο με παραμορφωμένα φυτά ενώ στην ανάντη που προφανώς δεν είχε κατακλιστεί με νερό δεν υπήρχαν φυτά με συμπτώματα.

Πληροφορίες ανά παραγωγό:

1) Μίγκος Μηνάς Συνολική έκταση καλλιέργειας Αραβοσίτου 500 στρέμματα Έκταση στην οποία υπάρχουν συμπτώματα 130 στρέμματα.  
Υβρίδια: PIONEER PR31A34 & PIONEER P1921

Τα παραπάνω υβρίδια σπαρθήκαν σε περιοχές που γειτνιάζουν με τον ποταμό Καλαμά και κατακλίσθηκαν από τα νερά του ποταμού και σε περιοχές που βρίσκονται σε αρκετή απόσταση από τις όχθες του ποταμού. Επίσης μεγάλο μέρος των εκτάσεων που καλλιεργεί ο παραγωγός δεν είχαν σπαρθεί κατά την περίοδο της πλημμύρας Συμπτώματα εμφάνισαν φυτά των καλλιεργειών που κατακλισθήκαν με τα νερά του ποταμού, ενώ τα υπόλοιπα αγροτεμάχια που είχαν σπαρθεί την ίδια περίοδο αλλά δεν πλημμύρισαν είτε σπάρθηκαν μετά, με τα ίδια ή διαφορετικά υβρίδια είναι ελευθέρα συμπτωμάτων.

Περίοδος Σποράς αγροτεμαχίων με παραμορφωμένα φυτά: 1-3 Απριλίου 2012.
Χρήση Επενδεδυμένου με εντομοκτόνο σπόρου (Gaucho)
Προηγούμενη καλλιέργεια: Αραβόσιτος και μηδική
Αμειψισπορά: 3 χρόνια αραβόσιτος 1 έτος Κολοκυνθοειδή κυρίως Καρπούζι. Ακολουθεί τετραετής Καλλιεργεια μηδικής.
Λιπάσματα: 80 kg / στρ 20-10-0 Περίοδος εφαρμογής: κατά τη σπορά, 50 kg / στρ 34,5-0-0 (ΝΗ4ΝΟ3) : πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου.
Ψεκασμοί: Ζιζανιοκτόνο Elumis, αριθμός επεμβάσεων 1. Περίοδος εφαρμογής: μέσα Μαΐου.
Μέθοδος κατεργασίας εδαφους: Με καλλιεργητή (ripper) σε βάθος 10 cm

2) Μποτζιος Ευάγγελος Συνολική έκταση καλλιέργειας Αραβοσίτου 320 στρέμματα Έκταση στην οποία υπάρχουν συμπτώματα 100 στρέμματα.  
Υβρίδια: PIONEER PR31A34 & PIONEER P1921

Τα παραπάνω υβρίδια σπαρθήκαν σε περιοχές που γειτνιάζουν με τον ποταμό Καλαμά και κατακλίσθηκαν από τα νερά του ποταμού και σε περιοχές που βρίσκονται σε αρκετή απόσταση από τις όχθες του ποταμού. Ένα μέρος των εκτάσεων που καλλιεργεί ο παραγωγός με αραβόσιτο δεν είχαν σπαρθεί κατά την περίοδο της πλημμύρας Συμπτώματα εμφάνισαν φυτά των καλλιεργειών που κατακλισθήκαν με τα νερά του ποταμού, ενώ τα υπόλοιπα αγροτεμάχια που είχαν σπαρθεί την ίδια περίοδο αλλά δεν πλημμύρισαν είτε σπάρθηκαν αργότερα, με τα ίδια υβρίδια είναι ελευθέρα συμπτωμάτων.

Περίοδος Σποράς αγροτεμαχίων με παραμορφωμένα φυτά: 1-3 Απριλίου 2012.
Χρήση Επενδεδυμένου με εντομοκτόνο σπόρου (Gaucho)
Προηγούμενη καλλιέργεια: Αραβόσιτος και μηδική
Αμειψισπορά: 3 χρόνια αραβόσιτος 1 έτος Κολοκυνθοειδή κυρίως Καρπούζι. Ακολουθεί τετραετής Καλλιεργεια μηδικής.
Λιπάσματα: 80 kg / στρ 20-10-0 Περίοδος εφαρμογής: κατά τη σπορά  50 kg / στρ 34,5-0-0 (ΝΗ4ΝΟ3) : πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου.
Ψεκασμοί: Ζιζανιοκτόνα nicogan + broadcast, αριθμός επεμβάσεων 1. Περίοδος εφαρμογής: μέσα Μαΐου.
Μέθοδος κατεργασίας εδάφους: στην πλειονότητα των αγροτεμαχίων έγινε κατεργασία με καλλιεργητή (ripper) σε βάθος 10 cm σε δύο αγροτεμάχια έγινε κατεργασία με άροτρο σε βάθος 20 cm.

3) Νικολαϊδης Δονάτος Συνολική έκταση καλλιέργειας Αραβοσίτου 190 στρέμματα Έκταση στην οποία υπάρχουν συμπτώματα 90 στρέμματα.
Υβρίδια: PIONEER PR31A34

Το παραπάνω υβρίδιο σπαρθήκαν σε περιοχές που γειτνιάζουν με τον ποταμό Καλαμά και κατακλίσθηκαν από τα νερά του ποταμού. Ένα μέρος των εκτάσεων που καλλιεργεί ο παραγωγός με αραβόσιτο δεν είχαν σπαρθεί κατά την περίοδο της πλημμύρας. Συμπτώματα εμφάνισαν φυτά των καλλιεργειών που κατακλισθήκαν με τα νερά του ποταμού, ενώ τα υπόλοιπα αγροτεμάχια που είχαν σπαρθεί αργότερα, με τα ίδιο ή άλλα υβρίδια είναι ελευθέρα συμπτωμάτων.

Περίοδος Σποράς αγροτεμαχίων με παραμορφομένα φυτά: 9-10 Απριλίου 2012.
Χρήση μη Επενδεδυμένου με εντομοκτόνο σπόρου.
Προηγούμενη καλλιέργεια: Αραβόσιτος.
Αμειψισπορά: 3 χρόνια αραβόσιτος 1 έτος Κολοκυνθοειδή κυρίως Καρπούζι. Ακολουθεί τετραετής Καλλιεργεια μηδικής.
Λιπάσματα: 50 kg / στρ σύνθετο λίπασμα με ιχνοστοιχεία. Περίοδος εφαρμογής: κατά τη σπορά 35 kg / στρ alzon 46 (αχωτούχο λίπασμα βραδείας αποδέσμευσης Περίοδος εφαρμογής: μέσα Μαΐου.
Ψεκασμοί: Ζιζανιοκτόνα clio super, αριθμός επεμβάσεων 1. Περίοδος εφαρμογής: μέσα Μαΐου.
Μέθοδος κατεργασίας εδάφους: κατεργασία με καλλιεργητή (ripper) σε βάθος 10 cm.

Παρατηρήσεις. Το φαινόμενο δεν έχει εμφανιστεί άλλη φορά στη περιοχή.
Οι παραγωγοί ανέφεραν ότι είχαν παρατηρησει κατά το παρελθόν αντίστοιχη παραμόρφωση μόνο της κορυφής του φυτού αλλά σε μικρότερο βαθμό στα σημεία αναστροφής των γεωργικών μηχανημάτων σε ελάχιστα φυτά και το οποίο το ανέφεραν ως τρελή «τζουφα» όπως χαρακτηριστικά ονομάζουν την αρσενική ταξιανθία του αραβοσίτου.

Πιθανά αίτια εμφάνισης του φαινόμενου:
- Αντίδραση των φυτών στην πολυήμερη κατάκλιση με νερό λόγω στρες και έλλειψης οξυγόνου.
- Εναλλαγή θερμοκρασιών η οποία παρατηρήθηκε στην περιοχή τον μήνα Απρίλιο.
- Αντίδραση στη χρήση ζηζανιοκτόνων.
- Αντίδραση των φυτών στις προσβολές από τις προνύμφες των εντόμων που βρέθηκαν ε αυτά.
- Παθητική απορρόφηση βαρέων μετάλλων (στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι η περίσσεια μαγγανίου έχει προκαλέσει μεταλλάξεις σε φυτά)
- Αντίδραση φυτών που προέρχονται από αρενόστειρη μητρική σειρά στην Fo γενιά σε περίπτωση που συνέβη αυτό κατά την παραγωγή του σπόρου.
- Προσβολή από τον Μύκητα sclerospora (Sclerophthora) macrospora. Η ασθένεια η οποία ονομάζεται στα αγγλικά crazy top in corn, εμφανίζεται κυρίως στα σημεία υπερχείλισης ποταμών και κατάκλισης των αγροτεμαχίων με νερά για πολλές ημέρες. Προκαλεί συμπτώματα αντίστοιχα με αυτά που διαπιστωθήκαν στα υπό εξέταση αγροτεμάχια ενώ βρέθηκαν και φωτογραφίες στο διαδύκτυο που μοιάζουν αρκετά με τα παρατηρούμενα στην περιοχή συμπτώματα. Έτσι η τελευταία των περιπτώσεων θεωρείται η πιθανότερη.

http://hellas-diaggeleas.blogspot.gr/2013/01/blog-post_8604.html