Συνοδεία ασφάλειας: Το επάγγελμα του σωματοφύλακα στη χώρα μας

Τα καθήκοντα, η εκπαίδευση, ο εξοπλισμός και οι μέθοδοι δράσης των συνοδών ασφαλείας. Τα μεγάλα και σημαντικότατα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω του ανύπαρκτου στη χώρα μας Νομοθετικού Πλαισίου.

Τα καθήκοντα του Σωματοφύλακα:

Ξεκινώντας από την ίδια την λέξη, πέφτουμε αμέσως σε ένα λάθος, το οποίο στο εξωτερικό έχουν φροντίσει να το διορθώσουν. Αρκετά χρόνια πριν, κατά την διάρκεια εκπαιδευτικού σεμιναρίου στην Αγγλία, ένας εκπαιδευτής σωματοφυλάκων διευκρίνισε ότι ο όρος που χρησιμοποιούν πλέον για το έργο του φρουρού συγκεκριμένου τύπου είναι «εγγύς προστασία» (Close Protection) ή «προσωπική συνοδεία» (Personal Escort), αντί του «σωματοφύλακα» (του πασίγνωστου Bodyguard). Οι όροι αυτοί περιγράφουν πολύ καλύτερα το έργο που έχει να επιτελέσει ένας επαγγελματίας σωματοφύλακας. Αν το ζητούμενο ήταν μόνο να προστατευθεί η ζωή ενός προσώπου, αυτό θα μπορούσε εύκολα να γίνει με τον εγκλεισμό του σε ένα απόρθητο κάστρο, όπου θα περνούσε ανενόχλητος τον καιρό του μέχρι την παρέλευση του κινδύνου. Αλλά δεν είναι αυτό το βασικό ζητούμενο. Το κύριο έργο δεν είναι να προστατευθεί απλώς το σώμα του επίσημου, αλλά ολόκληρος ο τρόπος ζωής (lifestyle) που έχει επιλέξει αυτός και η καθημερινότητα του στο σύνολό της. Μόνο αν κατανοηθεί συνολικά η ζωή και η κοινωνική υπόσταση του ατόμου που χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες ενός σωματοφύλακα, ο τελευταίος θα μπορέσει να προσαρμοστεί στον ρόλο του. Πρέπει να μπει στην νοοτροπία του εργοδότη του και να προσπαθήσει να σκεφτεί όπως αυτός.

Τεχνικές Ικανότητες

Ας δούμε αναλυτικότερα ποια πρέπει να είναι τα προσόντα και οι τεχνικές ικανότητες που θα πρέπει να αποκτήσει ένας συνοδός ασφαλείας μέσα από σωστή εκπαίδευση, καθώς και από την προσαρμογή αυτών των τεχνικών σε πραγματικές συνθήκες φύλαξης. Ο συνοδός μόνιμα και πάντα πρέπει να σκέφτεται και να λειτουργεί προληπτικά. Στον εργοδότη αυτό αρχικά θα φανεί κουραστικό και ενοχλητικό, αλλά είναι ο μοναδικός τρόπος για να παραμένουν τα τυχόν προβλήματα υπό έλεγχο. Ο συνοδός θα πρέπει να είναι συνεχώς σε επαγρύπνηση, διακριτικός και διπλωματικός σε αυτά που ακούει και βλέπει. Πρέπει να αντισταθεί σε «συμβουλές» οικιακών βοηθών, γραμματέων, ακόμη και στενών συνεργατών του προσώπου που προστατεύει. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσει εξαρχής σε αυτά τα άτομα ότι δεν δέχεται εντολές και οδηγίες από κανέναν άλλον πέραν του εργοδότη του. Το επίπεδο προστασίας που παρέχει, πρέπει πάντα να είναι ανάλογο του περιβάλλοντος και να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες, ώστε να είναι αποτελεσματικό, χωρίς να γίνεται ενοχλητικό. Όταν το προστατευόμενο άτομο κινείται σε γνωστά εκ των προτέρων μέρη (π.χ. καθημερινή διαδρομή από το σπίτι στο γραφείο) ή άλλες ελεγχόμενες με άλλους τρόπους τοποθεσίες, η ποιοτικότερη και ιδανικότερη μορφή φύλαξης είναι αυτή που δημιουργεί ένα δίχτυ προστασίας στο καθημερινό περιβάλλον του προστατευόμενου με τη μικρότερη δυνατή ενόχληση κι αλλαγή των συνηθειών του. Η ποιοτική προστασία εξαρτάται από το επίπεδο συνεργασίας με τον προστατευόμενο, τη σωστή και ακριβή μελέτη των κινδύνων που διατρέχει, καθώς και τη μεθοδικότητα στο σχεδιασμό των κινήσεων.

Ο όρος «σκιά» που αποδίδεται στους σωματοφύλακες δεν είναι 100% σωστός. Η σκιά ακολουθεί σιωπηλή και «αμέτοχη» τις κινήσεις μας. Αλλά η συνοδεία απαιτεί εγρήγορση και αλλαγή σχεδίων κατά περίπτωση. Ο συνοδός χρειάζεται να παίρνει πρωτοβουλίες, να αιτιολογεί τυχόν διαφωνίες του με κινήσεις ή επιλογές του επίσημου και να προτείνει εναλλακτικές και άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις. Στην πράξη της καθημερινότητας ο σωματοφύλακας καλείται να οδηγεί το αυτοκίνητο σε όλες τις μετακινήσεις, να ελέγχει τις διαδρομές που ακολουθεί με αυτό και να τις αλλάζει συχνά, να ελέγχει το περιβάλλον που βρίσκεται και αυτό που πρόκειται να βρεθεί, να προσπαθήσει να λαμβάνει, αλλά και να διαχειρίζεται πληροφορίες που αφορούν τον εργοδότη του, να χτίζει καθημερινά τη σχέση του με το προστατευόμενο άτομο και με την υπόλοιπη ομάδα φύλαξης, αλλά να παραμένει έτοιμος να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή μικρής ή μεγάλης επικινδυνότητας. Ο χρόνος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της ασφάλειας: Μη προγραμματισμένα ραντεβού και μετακινήσεις εκτός προγράμματος, ακυρώσεις συναντήσεων και μετακινήσεων, απρόβλεπτες καθυστερήσεις σε κάποια συνάντηση, ανάγκη για ταχύτερη μετακίνηση στην επόμενη, πολλές ώρες αναμονής μέσα στο αυτοκίνητο ή στη μοτοσικλέτα. Το τελευταίο μειώνει το ρυθμό επαγρύπνησης και ανεβάζει το επίπεδο χαλάρωσης και κούρασης.

Το επίπεδο απειλής ποικίλλει ανά περίπτωση προστατευόμενου ατόμου και δεν διαβαθμίζεται ομαλά και σταδιακά, αλλά συνήθως εκτοξεύεται απότομα και απρόβλεπτα προς τα πάνω. Ίσως η πρόσληψη της φρουράς γίνει λόγω κάποιου άμεσου κινδύνου ή μιας νέας επαγγελματικής συμφωνίας ενός προσώπου που ήδη φρουρείται, ακόμη και κάποιο ιδιαίτερο γεγονός από την προσωπική ζωή του (ένα διαζύγιο, για παράδειγμα). Όλα αυτά μπορούν να ανεβάσουν απότομα το επίπεδο κινδύνου. Σύνηθες φαινόμενο στα παραπάνω παραδείγματα είναι οι εκβιασμοί και οι απειλές κατά της ζωής και των περιουσιακών στοιχείων. Τα τελευταία χρόνια έχουμε αύξηση στις απαγωγές οικονομικών παραγόντων για λύτρα. Σε δημόσια πρόσωπα που απολαμβάνουν μια γενικότερη καταξίωση και αποδοχή από την κοινωνία, ξαφνικά, απρόβλεπτα συμβάντα μπορούν να επιφέρουν σημαντικότατη ζημιά στη δημόσια εικόνα τους, εκτός από την απειλή κατά της προσωπικής ασφάλειας τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το γιαούρτι που πέταξαν κάποιοι στον εκλιπόντα Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Το συμβάν φανερώνει την έλλειψη εγρήγορσης και την χαλάρωση της προσωπικής φρουράς του, η οποία δεν αντέδρασε καθόλου. «Πάγωσε» εντελώς, λόγω του ότι ο Αρχιεπίσκοπος αντάλλασε καθημερινά χειραψίες με τον απλό κόσμο. Η βεβαιότητα ότι κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε, δεδομένης της αγάπης του κόσμου για τον Αρχιεπίσκοπο, αλλά και η ρουτίνα στάθηκαν καθοριστικοί παράγοντες για να «ξεγυμνωθεί» η φρουρά του. Αυτή η εικόνα που έκανε το γύρο του κόσμου για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν τρομερά ζημιογόνα για το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γνωστή απόπειρα κατά της Ντόρας Μπακογιάννη στο κέντρο της Αθήνας. Εφρουρείτο από δεκάδες ένστολους αστυνομικούς αλλά και από την προσωπική ασφάλεια της. Κανένας δεν μπόρεσε να παρατηρήσει, να προειδοποιήσει και να αντιδράσει. Υπήρχαν τόσοι άνθρωποι (που, θεωρητικά αποτελούσαν αδιαπέραστο δίχτυ ασφαλείας) και κανείς δεν πρόσεξε έναν 60χρονο που κουβαλούσε κυνηγετικό τυφέκιο μήκους τουλάχιστον ενός μέτρου!!! Δεν ήταν κάποιο πιστόλι κρυμμένο στα ρούχα του. Δεν είχαμε καμία απολύτως αντίδραση από τους άνδρες της προσωπικής ασφάλειάς της, παρά μόνο όταν άδειασε το όπλο. Και το χειρότερο είναι ότι δεν υπήρξε καμία τιμωρία στους παρόντες αστυνομικούς ή στους προϊσταμένους τους. Σε άλλη χώρα αυτό το λάθος θα οδηγούσε σε παραίτηση ή απόταξη και επαναπροσδιορισμό της εκπαίδευσης. Κάλλιστα τα σκάγια θα μπορούσαν να αποφέρουν τον τραυματισμό ή το θάνατο αθώων πολιτών σε απόσταση μεγαλύτερη από το σημείο εμπλοκής!!!

Συνεργασία

Πως ένας συνοδός ασφαλείας θα πετύχει την αποτελεσματική φύλαξη χωρίς να αλλάξει τις συνήθειες του προσώπου που προστατεύει; Η απάντηση σε αυτή τη κρίσιμη ερώτηση έχει να κάνει με τη σχέση συνεργασίας και την εμπιστοσύνη που πρέπει να χτιστεί μεταξύ των δύο. Θα ήταν λογικό να υποθέσουμε ότι όλοι οι προστατευόμενοι, εφόσον βρεθούν στην ανάγκη να προσλάβουν φρουρά, θα είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με αυτή. Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Υπάρχουν άτομα που, παρά τις αυξημένες ανάγκες τους για προστασία, θεωρούν ότι η καθημερινότητα τους δεν πρέπει να αλλάξει στο παραμικρό. Ο συνοδός ασφαλείας πρέπει λοιπόν να κτίσει μεθοδικά μια σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μαζί τους. Μια συζήτηση σε προσωπικό επίπεδο με το υποψήφιο για φύλαξη άτομο είναι απαραίτητη, ώστε να του εξηγήσει τις βασικές τεχνικές φύλαξης που πρέπει να ακολουθηθούν, κάνοντας μερικές βασικές ερωτήσεις:

- Αν υπάρχουν κάποιες απειλές σε γνώση του, τις οποίες αγνοούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
- Τις προσωπικές συνήθειες, αρέσκειες και δυσαρέσκειές του.
- Την ανάγκη να πληροφορείται η φρουρά τα ραντεβού και τις ώρες τους όσο το δυνατόν νωρίτερα, με ποιον θα συναντηθεί, σε ποιο μέρος κτλ.
- Την ανάγκη να μιλήσει για το πλήρες ιατρικό ιστορικό του και τη φαρμακευτική αγωγή που τυχόν του χορηγείται. Έτσι ο συνοδός θα έχει πρόχειρα κάποια φάρμακα που ίσως χρειαστούν.
- Την ήδη υπάρχουσα ασφάλεια στο σπίτι και στο γραφείο. Αν προϋπάρχουν κάποιοι άλλοι στα πόστα ασφαλείας, πρέπει να ελεγχθούν για την καταλληλότητα και την αποτελεσματικότητά τους και να βρεθούν τρόποι συνεργασίας μαζί τους.
Ο συνοδός πρέπει πάντα να έχει στο μυαλό του το εξής: Το επίπεδο προστασίας εξαρτάται από το επίπεδο και την φύση της απειλής. Γι αυτό τον λόγο μια σωστή και ακριβής αξιολόγηση της απειλής είναι ζωτικής σημασίας όσο εξίσου και η κατάλληλη αντίδραση στο ίδιο επίπεδο. Στην καθημερινότητα το μέρος που βρίσκεται ο επίσημος και το τι κάνει διαβαθμίζουν την απειλή και τα αντίμετρα που θα ληφθούν.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΕΣ ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΗΣ

Υπάρχουν τρεις φιλοσοφίες για την φύλαξη υψηλών προσώπων. Καθεμία εκπροσωπεί τη φιλοσοφία των χωρών που τις ανέπτυξαν: Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ και Ισραήλ. Η πρώτη κρατά τα σκήπτρα στη φύλαξη Υψηλών Προσώπων λόγω αριστοκρατικού συστήματος και παράδοσης. Οι Βρετανοί έχουν ως βάση την πρόληψη και την διαχείριση πληροφοριών. (Μην ξεχνάμε ότι η MI5/MI6 είναι οι καλύτερα δομημένες μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών στον κόσμο και ότι το Λονδίνο είναι η … παγκόσμια πρωταθλήτρια ανάμεσα στις πόλεις που διαθέτουν κάμερες CCTV). Για τους ιδιώτες που θα βρεθούν να δουλέψουν εκεί, σημειώνουμε την εντυπωσιακή συνεργασία των Αρχών με τις ομάδες φύλαξης: Οι Αρχές τους παρέχουν οποιαδήποτε πληροφορία και διευκόλυνση μέσα από τράπεζες δεδομένων (Data Base). Ίσως, λοιπόν, είναι η ιδανικότερη πόλη για το συγκεκριμένο επάγγελμα. Σε αυτή τη χώρα, αφού απαγορεύεται η οπλοφορία, οι τεχνικές φύλαξης είναι ορθότερες, διότι δεν βασίζονται στην «απατηλή» σιγουριά ενός όπλου, αλλά σε ένα αποτελεσματικό δίχτυ προστασίας γύρω από τον προστατευόμενο, στη σωστή επικοινωνία των μελών της ομάδας ασφαλείας, καθώς και στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους. Οι στατιστικές επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα αυτής της φιλοσοφίας φύλαξης: Οι επιθέσεις σε δημόσια πρόσωπα είναι ελάχιστες. Συνεχίζουν να θεωρούνται οι καλύτεροι ως προς το σχεδιασμό και την αποτελεσματικότητα στα θέματα ασφαλείας, καθώς και στο διαθέσιμο ηλεκτρονικό εξοπλισμό.

Οι ΗΠΑ, λόγω παράδοσης και νοοτροπίας, στηρίζονται στο μέγεθος, στην πληθώρα του προσωπικού φύλαξης καθώς και στον οπλισμό που φέρουν. Σε αυτή τη χώρα, στις περισσότερες Πολιτείες της οποίας ο πολίτης έχει δικαίωμα οπλοκατοχής αλλά και στην υπό όρους οπλοφορία, έχει δοθεί μεγάλο βάρος στην εκπαίδευση πάνω στο φορητό οπλισμό για την αντιμετώπιση ένοπλης απειλής. Άλλωστε οι Αμερικανοί πολιτικοί και κατεξοχήν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποτελούν το απόλυτο «τρόπαιο» για κάθε εχθρό, εγχώριο ή ξένο. Η πασίγνωστη φρουρά του Αμερικανού Προέδρου (U.S. Secret Service), καθώς κι ο εξοπλισμός που φέρουν τα μέλη της φαντάζουν εντυπωσιακά και ικανά να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά οποιαδήποτε απειλή. Η λιμουζίνα που μεταφέρει τον Πρόεδρο είναι μοναδική στο είδος της: Είναι κατασκευασμένη ειδικά για τις ανάγκες φύλαξης του Προέδρου και διαθέτει αρκετό εξοπλισμό ώστε να μετατρέπεται σε αμυντικό όχημα. Φέρει ακόμα και θύρες για χρήση οπλοπολυβόλου (!) και Ιατρικό εξοπλισμό που θα ζήλευε ακόμα και ένα υπερσύγχρονο χειρουργείο, για τυχόν εν κινήσει χειρουργική επέμβαση μέχρι την μεταφορά του Προέδρου σε ασφαλές μέρος. Ο εντυπωσιακός εξοπλισμός υλικοτεχνικών μέσων και ανθρώπινου δυναμικού απορρέει από την αξιολόγηση και την επεξεργασία των λαθών και των παραλείψεων του παρελθόντος. Πράγματι, οι Αμερικάνοι έχουν βιώσει αρκετές δολοφονίες και δολοφονικές απόπειρες εναντίον Προέδρων (Λίνκολν, Κέννεντυ, Ρήγκαν) και έχουν αρκετή πείρα στην φύλαξη υψηλών προσώπων.

Το Ισραήλ, με τις γνωστές πρακτικές και αντιλήψεις του από τη αρχή ύπαρξής του ως κράτους, επικεντρωνόταν σε μια διαφορετική τακτική για την επιβίωσή του και την καθημερινότητα που βιώνει λόγω της αντιπαλότητάς του με τον αραβικό κόσμο και τη θέσης του. Μια χώρα σε συνεχή ημι-εμπόλεμη κατάσταση αναγκαστικά αναπτύσσει τη δική της φιλοσοφία στις υπηρεσίες φύλαξης. Στο Ισραήλ, που αντιμετωπίζει τη συνεχή ανάγκη απάντησης σε κάθε μορφής επίθεση, οι νόμοι επιτρέπουν στους πολίτες να οπλοφορούν με σχεδόν οποιοδήποτε όπλο χειρός, ενώ η αστυνομία, ο στρατός και γενικά οι κρατικές υπηρεσίες βρίσκονται συνεχώς σε κατάσταση συναγερμού και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών, όταν αυτά εκδηλωθούν. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες τεχνικές τους έχουν καθαρά κατασταλτικό χαρακτήρα και όχι προληπτικό και συνήθως αποτελούν μέρος ενός σχεδίου συντονισμού και δράσης που εμπλέκει πολλαπλές κρατικές υπηρεσίες κατά την διάρκεια μίας σύντομης επίθεσης και μετά από αυτήν. Για παράδειγμα, μια συνήθης επίθεση από καμικάζι (με εκρηκτικά ή όπλα) απλώς δεν θα αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει γίνει στροφή στην παραπάνω φιλοσοφία τους ώστε να βάζουν και αυτοί σε προτεραιότητα τον παράγοντα πρόληψη. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε τις επισκέψεις των εκπαιδευόμενων σχολών ασφαλείας σε φρουρούμενους στόχους υψηλού κινδύνου (π.χ. το ισραηλινό κοινοβούλιο), ώστε οι εκπαιδευόμενοι να μελετήσουν στην πράξη την ποιότητα και τα ορατά και τα αόρατα μέτρα ασφάλειας.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΤΑΙ Ο ΣΥΝΟΔΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Ο συνοδός ασφαλείας θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο εύρος επικίνδυνων καταστάσεων. Θα πρέπει λοιπόν να εκπαιδευτεί πρώτα στις βασικές αρχές ασφαλείας και από εκεί και πέρα πρέπει να παρακολουθήσει ειδικά σεμινάρια, αν θέλει να συνεχίσει σε ένα ανώτερο επίπεδο την επαγγελματική κατάρτισή του ώστε να μπορεί να αναλάβει τη φύλαξη προσώπων σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα εργασίας. 

Οι αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να εκπαιδευτεί ένας συνοδός ασφαλείας είναι οι εξής:
- Σχεδιασμός/Οργάνωση και Διαχείριση Ασφάλειας
- Εκτίμηση Ρίσκου
- Νομοθετικό Πλαίσιο
- Το πρωτόκολλο για τον τρόπο που φέρεται, κινείται και θα αντιδρά
- Τεχνικές προστασίας επισήμου σε βάδην
- Τεχνικές Παροχής Πρώτων Βοηθειών
- Επιθετικές και αμυντικές τεχνικές οδήγησης αυτοκινήτου για την αποφυγή ενέδρας, καθώς και για τη διαφυγή από αυτή σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις: Λιμουζίνες, Θωρακισμένα αυτοκίνητα, παρουσία συνοδευτικού οχήματος, σε σχηματισμό κονβόι κ.ά.
- Τεχνικές έρευνας αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών στατικών χώρων και αυτοκινήτων
- Τεχνικές παρακολούθησης-αντιπαρακολούθησης, αντίμετρα που λαμβάνονται για την βιομηχανική αντικατασκοπία, την παρακολούθηση και την καταγραφή συνομιλιών του προστατευόμενου προσώπου, τον εκβιασμό ή τη δημοσιοποίηση περιστατικών από την ιδιωτική του ζωή στα μέσα, διαθέσιμος υλικοτεχνικός εξοπλισμός για ασφαλή επικοινωνία των μελών της ομάδας ασφαλείας και το συντονισμό της επιχείρησης.
- Τεχνικές αυτοάμυνας και αφοπλισμού ενός πιθανού δράστη
- Τεχνικές με όπλα χειρός, ειδικές για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφαλείας

Η ελληνική πραγματικότητα:

Στην Ελλάδα η ιστορία της σωματοφυλακής ξεκινά για ανάγκες παραπλήσιες με αυτές που έχουμε προαναφέρει, αλλά στην ανάπτυξή τους ακολουθεί μια διαφορετική διαδρομή. Εξαιρώντας τις οικογένειες των Ελλήνων κροίσων των δεκαετιών 1960-1980, η σωματοφυλακή ως κύρια επαγγελματική απασχόληση ξεκίνησε στην χώρα μας το 1980. Την περίοδο εκείνη, ένας αφιχθείς εξ Αμερικής επιχειρηματίας κέντρων νυχτερινής διασκέδασης εξηγούσε στους ευκατάστατους θαμώνες των καταστημάτων ότι όλες οι προσωπικότητες οφείλουν να έχουν συνοδεία, διότι αυτό κάνει καλό στη δημόσια εικόνα τους. Μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά έτσι ξεκίνησε να κάνει τα πρώτα δειλά βήματά του στην Ελλάδα. Προτιμήθηκαν πρώην υπηρετήσαντες σε επίλεκτες μονάδες του στρατού ή των σωμάτων ασφαλείας ή άτομα με εντυπωσιακή σωματική διάπλαση. Βασικό κριτήριο πρόσληψης, δηλαδή, αποτελούσε εκείνη την περίοδο η εμφάνιση κι όχι οι ικανότητες του συνοδού ασφαλείας. Αυτή η λανθασμένη προσέγγιση εξηγείται από ότι εκείνη την εποχή οι έχοντες τεχνογνωσία ήταν ελάχιστοι. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ελλείψει σοβαρών προβλημάτων ασφαλείας και με μοναδικό «άφαντο» εχθρό την τρομοκρατική οργάνωση 17Ν, το επάγγελμα του συνοδού ασφαλείας συνέχισε να εξελίσσεται, αλλά με βραδείς ρυθμούς. Οι έχοντες ανάγκη φύλαξης συνέχισαν να μην αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους, ωστόσο, με τον καιρό οι σωματοφύλακες κατάφεραν να αποκτήσουν φήμη ανάλογη με αυτή που απολαμβάνουν οι συνάδελφοί τους στο εξωτερικό. Σήμερα, το επάγγελμα αναπτύσσεται αργά, αλλά σταθερά.

Οι πιο συνήθεις μορφές συνοδείας στην Ελλάδα είναι τρεις:

Συνοδεία μοτοσικλέτας: Η χρήση δικύκλων στην ασφάλεια παγκοσμίως γίνεται μόνο σε επισκέψεις αρχηγών κρατών, όπου η αρμόδια υπηρεσία της αστυνομίας (π.χ. Ομάδα Ζ) ουσιαστικά χρησιμοποιείται για την διευκόλυνση της διέλευσης της μεγάλης αυτοκινητοπομπής των επισήμων και δευτερευόντως ως άγημα τιμών. Η Ελλάδα έχει την παγκόσμια ιδιομορφία η συνοδεία μηχανής να είναι το δημοφιλέστερο και επικρατέστερο στυλ σωματοφυλακής: Αποτελεί το 70% των συνοδειών φύλαξης ατόμων και περιλαμβάνεται στο 100% όλων των ομάδων ασφαλείας. 

Μερικοί λόγοι που οδήγησαν σ’ αυτό το φαινόμενο είναι οι εξής: 

- Διευκόλυνση και ευελιξία στις συνθήκες κυκλοφορίας της Αθήνας, 

- μικρότερο κόστος αγοράς, χρήσης και συντήρησης από ένα συνοδευτικό αυτοκίνητο, 

- προσφέρει σχετική ελευθερία στο προστατευόμενο άτομο ώστε να συνεχίζει να μιλά στο τηλέφωνο ανενόχλητος ή ακόμα και να οδηγά ο ίδιος το όχημά του. Πρακτικά είναι το μίνιμουμ ασφαλείας που θα μπορέσει να αποκτήσει κάποιος και δυστυχώς το λιγότερο αποτελεσματικό. Σε μια ενδεχόμενη επίθεση το δίκυκλο είναι πολύ εύκολο να τεθεί εκτός μάχης. Ο αναβάτης του δεν μπορεί να αμυνθεί ούτε ο ίδιος, πόσο μάλλον να παίξει ενεργό ρόλο στην φύλαξη και επιπλέον την στιγμή του κινδύνου στο τιμόνι του αυτοκινήτου αποφυγής/διαφυγής θα βρίσκεται ο ανεκπαίδευτος σε θέματα ασφαλείας και σωστής αντίδρασης σε συνθήκες οργανωμένης ενέδρας προστατευόμενος.

Προσωπικός οδηγός-σωματοφύλακας:

Το δεύτερο σε ποσοστό, αλλά παλαιότερο επαγγελματικά κομμάτι και το δυσκολότερο όλων. Ουσιαστικά εδώ ο σωματοφύλακας καλείται να αναλάβει έναν πολύπλευρο ρόλο. Στην πράξη, αν είναι σωστά εκπαιδευμένος μπορεί να παρέχει κάποιο ποσοστό ασφάλειας μόνο κατά την διάρκεια της μετακίνησης του προσώπου που προστατεύει. Αλλά στις περισσότερες μετακινήσεις, πέραν συγκεκριμένων χώρων ασφαλείας που έχει δημιουργήσει (γραφείο-οικία) το παρεχόμενο ποσοστό ασφαλείας μειώνεται δραματικά. Θα υπάρχουν συνεχώς κενά ασφαλείας, για παράδειγμα, η αναγκαστική αποβίβαση του προστατευόμενου ατόμου από το όχημα και η έκθεσή του σε κίνδυνο μέχρις ότου ο προσωπικός οδηγός βρει μια θέση στάθμευσης, αν δεν υπάρχει διαθέσιμη, καθώς και το καθημερινό άλυτο πρόβλημα αν χρειαστεί να ακολουθήσει τον προστατευόμενο: Αφήνει το αυτοκίνητο εκτεθειμένο στον κίνδυνο κλοπής, τοποθέτησης ηλεκτρονικών συσκευών παρακολούθησης μέσω GPS ή ακόμα και εκρηκτικών μηχανισμών. Σίγουρα, εφόσον είναι μόνος του, δεν θα έχει τη δυνατότητα ούτε το χρόνο να ψάξει το όχημα. Για παράδειγμα, στις δυο υποθέσεις απαγωγών Μυλωνά και Παναγόπουλου, δεν υπήρξε καμία απολύτως αντίδραση για την αντιμετώπιση της καλοσχεδιασμένης ενέδρας. Φυσικά, ο καταλογισμός ευθυνών δεν περιορίζεται μόνο στους οδηγούς σωματοφύλακες, οι οποίοι βρέθηκαν προ τετελεσμένου γεγονότος, αλλά αφορά και στους ίδιους τους απαχθέντες επιχειρηματίες που άφησαν ανοιχτό πεδίο να επιλεχτούν ως στόχοι και να επιτρέψουν την παρακολούθηση των κινήσεών τους και την εφαρμογή του –εύκολου στην εκτέλεση, όπως αποδείχθηκε- σχεδίου των απαγωγέων.

Πλήρης ομάδα ασφαλείας:

Ο σπανιότερος τύπος σωματοφυλακής στη χώρα μας, λόγω υψηλού επιπέδου κινδύνου και κόστους, αλλά η λειτουργικότερη και πληρέστερη μορφή ασφάλειας. Είναι αυτή που χρησιμοποιείται κατά κόρον από αξιωματούχους του κράτους και κορυφαίους επιχειρηματίες. Ελαχιστοποιεί την πιθανότητα μιας απευθείας επίθεσης, κατανέμει τους ρόλους της φρουράς στα μέλη και διαχειρίζεται όσο το δυνατόν καλύτερα τα τυχόν προβλήματα και τις αδυναμίες της «ομπρέλας» προστασίας. Αποτελείται κατ’ ελάχιστο από 3-4 άτομα και έχει στη διάθεσή της λιμουζίνα, πιθανώς θωρακισμένη (ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια), συνοδευτικό αυτοκίνητο και μία ή περισσότερες μοτοσικλέτες σε διάφορους σχηματισμούς που κατά περίπτωση θα χρειαστούν.
- Η μοτοσικλέτα εδώ έχει πολλαπλό ρόλο: Προπομπός, αντιπαρακολούθηση και διευκόλυνση στην πορεία των οχημάτων.
- Το θωρακισμένο αυτοκίνητο αποτελεί το μεγαλύτερο πλεονέκτημα στην ασφάλεια. Τα καλύτερα επίπεδα θωράκισης είναι τα Β7/Β6/Β5 που εξασφαλίζουν προστασία από τα σύγχρονο πολεμικά τουφέκια, τις χειροβομβίδες και τους εκρηκτικούς μηχανισμούς.

Η πλήρης συνοδεία έχει το μεγαλύτερο αποτρεπτικό δείκτη και με τη σωστή εκπαίδευση και συνεργασία των μελών της είναι αδιαμφισβήτητα η πλέον αποτελεσματική μορφή φύλαξης. Μία απευθείας επίθεση θεωρείται και από τους ίδιους τους κακοποιούς πολύ δύσκολη έως ανέφικτη και η αβεβαιότητα για το αποτέλεσμά της αποτρέπει συνήθως την υλοποίησή της. Φυσικά, υπεισέρχονται πολλοί άλλοι παράγοντες για τη λήψη απόφασης για την εκδήλωση μιας επίθεσης. Η τελική απόφαση εξαρτάται από πού προέρχεται η απειλή, ποιοι την έχουν σχεδιάσει, τι όπλα έχουν στην διάθεσή τους και πόσο θα τους κοστίσει η όλη «επιχείρηση», αν έχουν προβλέψει τρόπους διαφυγής τους και πόσο αποφασισμένοι είναι να πραγματοποιήσουν την επίθεση. Στο παρελθόν στην Ελλάδα είχαμε δύο τέτοιες επιθέσεις (από μέλη της οργάνωσης 17Ν) που έγιναν με ρουκέτα, ώστε να διατρηθεί η θωράκιση του αυτοκινήτου, να καμφθεί η αντίσταση της φρουράς και να διευκολυνθεί η διαφυγή των τρομοκρατών. Στην καθημερινή πρακτική, μια απλή ακινητοποίηση λόγω βλάβης του οχήματος στο οποίο επιβαίνει το προστατευόμενο άτομο, δεν αλλάζει καθόλου το χρονοδιάγραμμά του ούτε το προσχεδιασμένο επίπεδο ασφαλείας, αφού επιβιβάζεται στο συνοδευτικό όχημα.

Εξοπλισμός

Ο συνήθης εξοπλισμός ενός συνοδού ασφαλείας είναι ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο επιπέδου ΙΙΙ Α που τον προστατεύει από τα περισσότερα όπλα χειρός, ενώ με την προσθήκη βαλλιστικών πλακιδίων (ατσάλινων ή κεραμικού υλικού) εμπρός και πίσω, προστατεύεται και από τα τουφέκια μάχης. Να προσθέσουμε ότι το απαιτούμενο επίπεδο αντοχής του αλεξίσφαιρου γιλέκου είναι συνυφασμένο με το είδος της απειλής και των μέσων που διαθέτουν οι κακοποιοί που καλείται να αντιμετωπίσει. Έξτρα ασφάλεια σημαίνει μεγαλύτερο βάρος γιλέκου. Για παράδειγμα, ένα γιλέκο με βαλλιστικά πλακίδια ζυγίζει 4 κιλά, ένα αρκετά μεγάλο βάρος που πολλοί συνοδοί ασφαλείας προτιμούν να μη φέρουν πάνω τους, ξεχνώντας, ότι στη χώρα μας «κυκλοφορεί» κατά κόρον το διατρητικό ΑΚ-47 Καλάσνικοφ και ότι με αυτό πραγματοποιούνται οι περισσότερες εγκληματικές ενέργειες, ακόμα και οι επιθέσεις σε περίπτερα.

Σπουδαιότατος παράγοντας για μία αποτελεσματική φύλαξη είναι η επικοινωνία των μελών της ομάδας, ακόμα και στα χαρακτηρισμένα ως ασφαλή σημεία παρουσίας του προστατευόμενου ατόμου (σπίτι-γραφείο). Αυτό σημαίνει ότι οι ασύρματοι πρέπει να είναι καλής ποιότητας και να λειτουργούν άψογα για την αδιάκοπη και ασφαλή, χωρίς παρεμβολές, σύνδεση μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αισθητή η παρουσία του σύγχρονου ραδιοσυστήματος TETRA, το οποίο παρουσιάζει σαφή πλεονεκτήματα έναντι των κοινών συστημάτων επικοινωνίας. Πράγματι, αποτελεί την καλύτερη λύση, γι’ αυτό άλλωστε χρησιμοποιείται κι από τα Σώματα Ασφαλείας.

Τελευταίο «ανάχωμα», αλλά σύνηθες του εξοπλισμού του συνοδού ασφαλείας είναι η οπλοφορία. Πιστόλια και Περίστροφα δηλώνουν το «παρών» εδώ. Για την αποτελεσματικότητά τους οι γνώμες διίστανται, ενώ είναι αυτονόητο ότι η σωστή χρήση τους προϋποθέτει τη συνεχή εκπαίδευση της ομάδας.

Το (ανύπαρκτο) νομοθετικό σύστημα

Όπως για πολλά άλλα πράγματα στην χώρα μας που έχουν να κάνουν με την ασφάλεια και την φύλαξη, θα ήταν…αξιοθαύμαστο (για να μην πούμε αξιοπερίεργο) αν υπήρχαν κάποιες νομοθετικές ρυθμίσεις για το επάγγελμα του συνοδού ασφαλείας, τόσο απαραίτητες για τον προσδιορισμό της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης των ανθρώπων που απασχολούνται στο δύσκολο κομμάτι της φύλαξης ατόμων. Και όμως, με έναν εποικοδομητικό διάλογο εντός προκαθορισμένου πλαισίου θα μπορούσαν να είχαν θεσπιστεί συγκεκριμένοι κανόνες «παιχνιδιού» και μια στοιχειώδης νομοθεσία. Η μοναδική αναφορά του νομοθέτη βρίσκεται στον 2168/93 περί όπλων και εκρηκτικών και αφορά τις εταιρικές άδειες οπλοφορίας, τον τρόπο έκδοσης καθώς και τις κατηγορίες όπλων που είναι διαθέσιμα για αγορά. Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία απολύτως νομοθετική ρύθμιση για τη νόμιμη άμυνα του συνοδού σε περιπτώσεις επιθέσεων κατά της ζωής του ίδιου ή του ατόμου που προστατεύει και για τα επιτρεπόμενα μέσα που θα κληθεί να χρησιμοποιήσει σε μια επίθεση. Είναι στη διακριτική ευχέρεια του ανθρώπου που προσλαμβάνει έναν συνοδό ασφαλείας να βοηθήσει με τον τρόπο του το έργο του συνοδού, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό ούτε ένας σωματοφύλακας μπορεί να υπολογίζει εξαρχής ότι θα έχει μία τέτοια στήριξη και βοήθεια.

Τα τελευταία χρόνια, το επάγγελμα του συνοδού ασφαλείας γνώρισε ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω των κοινωνικοπολιτικών ανακατατάξεων και της οικονομικής κρίσης που συνετέλεσε στην αύξηση της εγκληματικότητας. Αντίστοιχη αύξηση είχαμε και στην Ελλάδα, τουλάχιστον τα τρία τελευταία χρόνια. Παρά ταύτα, η απορρόφηση των νεοεισερχομένων στον κλάδο είναι δύσκολη και περίπλοκη υπόθεση και εξαρτάται από παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν με τις ικανότητες του σωματοφύλακα. Συνήθως, ένας συνοδός ασφαλείας προτείνεται και προωθείται στην δουλειά όχι τόσο λόγω γνώσεων όσο «Υψηλών» γνωριμιών. Στην αναζήτηση θέσεων εργασίας, οι συνήθεις ανταγωνιστές ενός καλά εκπαιδευμένου ειδικού για το ρόλο φύλαξης ατόμων συνοδού ασφαλείας είναι άνθρωποι που προέρχονται από το χώρο του «security στατικής φύλαξης», ενώ δεν λείπουν και οι «αλεξιπτωτιστές» που επωφελούνται από τις γνωριμίες τους για να τοποθετηθούν σε μία θέση χωρίς να έχουν ουδεμία γνώση με το αντικείμενο. Επίσης υπάρχει και ένα «υπόγειο ρεύμα» αστυνομικών που εργάζονται παράνομα στον χώρο, χρησιμοποιώντας τα υπηρεσιακά/ιδιωτικά όπλα που τους χορηγεί η υπηρεσία τους και επωφελούμενοι από το δικαίωμά τους να οπλοφορούν (αν και μόνο για το δημόσιο συμφέρον και την αυτοπροστασία τους).Μεγάλο και σημαντικότατο ρόλο παίζει η ιεραρχία που θα κρίνει και θα εγκρίνει, τελικά, τον υποψήφιο. Πολλοί απόστρατοι αξιωματικοί που εργάζονται ως προϊστάμενοι ασφαλείας δεν έχουν γνώσεις πάνω στο αντικείμενο, αλλά η ανώτερη θέση τους στην ιεραρχία τους επιτρέπει να εκφέρουν γνώμη για την καταλληλότητα του υποψήφιου συνοδού ασφαλείας και να απορρίπτουν σωστά καταρτισμένους υποψήφιους από το φόβο μήπως απαιτήσουν αλλαγές στους ακατάλληλους τρόπους φύλαξης που οι ίδιοι έχουν αναπτύξει.

Τα προβλήματα είναι, λοιπόν, πολλά και αναπόφευκτα οδηγούν στην απλή ερώτηση: Τελικά, αξίζει αυτή η δουλειά και η φθορά που θα προκαλέσει σε αυτόν που θα ξεκινήσει και να παραμείνει σωστός επαγγελματίας; Η απάντηση είναι καθαρά υποκειμενική και περιμένει απάντηση από όσους επιλέξουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους σε αυτό το απαιτητικό επάγγελμα…

Του Ευάγγελου Ντούσικου, Security Manager L III BTech, Master Anti-Terrorism Specialist, Master Firearms Instructor

http://kostasxan.blogspot.gr/2012/11/blog-post_22.html