Οι σπόροι που γύρισαν από το κρύο

Εδώ και λίγο καιρό σπόροι από φυτά της Κρήτης, που για χρόνια δεν καλλιεργούνται στο νησί, επέστρεψαν και φυλάσσονται στους -20 βαθμούς Κελσίου, στις εγκαταστάσεις της Τράπεζας Γενετικού Υλικού του Μεσογειακού Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ). Η ιστορία πάει πολύ πίσω, στα χρόνια της Κατοχής. Το 1942 Γερμανοί βοτανολόγοι ξεψαχνίζουν τις καλλιέργειες και τα δάση όλης της Κρήτης συγκεντρώνοντας γενετικό υλικό. «Είναι μια διαδικασία που έκαναν σε όλα τα Βαλκάνια. Στόχος τους ήταν να συλλέξουν σπόρους από φυτά, καλλιεργήσιμα και μη, προκειμένου να τα εξελίξουν και να τα φτιάξουν τις δικές τους βελτιωμένες ποικιλίες» λέει η βιολόγος κ. Αδαμαντία Κοκκινάκη. Τελικά το υλικό αυτό, 70 χρόνια μετά, βρέθηκε στο ινστιτούτο IPK στο Γκατερσλέμπεν. «Μάθαμε ποιες ποικιλίες προέρχονται από Ελλάδα και ζητήσαμε να μας στείλουν δείγματα. Συνολικά είναι περίπου 200 συλλογές».

Στους σπόρους που ήρθαν από την Γερμανία συναντάμε συλλογές που δεν καλλιεργούνται πια στην κρητική γη. Σπόροι από ποικιλίες σταριού, κριθαριού, βρώμης αλλά και του Lathyrus clymenym του φυτού από το οποίο φτιάχνεται η περίφημη φάβα Σαντορίνης. «Επόμενος στόχος μας είναι να προμηθευτούμε δείγματα σπόρων και από την Πελοπόννησο, υπάρχει συγκέντρωση γενετικού υλικού», λέει η επίσης βιολόγος κ. Χριστίνη Φουρναράκη. Στόχος του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων είναι η συγκέντρωση κρητικού, και όχι μόνο, φυτικού γεννητικού υλικού προκειμένου αυτό να μην εξαφανιστεί από την Κρήτη. Κατόπιν γίνεται έρευνα για το πως θα μπορούσε αυτό το υλικό να αξιοποιηθεί και να καλλιεργηθεί στις σημερινές συνθήκες. «Όσο αφορά τα καλλιεργήσιμα είδη, έχουμε συγκεντρώσει περίπου 300 συλλογές κυρίως από κηπευτικά και σιτηρά. Οι περισσότερες από αυτές τις ποικιλίες δεν καλλιεργούνται πλέον καθώς οι παραγωγοί επιλέγουν να αγοράζουν τους σπόρους τους, επομένως οι παλαιότερες ποικιλίες κινδυνεύουν να χαθούν», λέει η κυρία Κοκκινάκη. «Εκτός από την διατήρηση του υλικού, εδώ και λίγα χρόνια ασχολούμαστε και με την βιολογική καλλιέργεια. Επιπλέον δίνουμε σπόρους σε όποιον επαγγελματία ή ερασιτέχνη επιθυμεί να ασχοληθεί με την καλλιέργεια τους».

Πέρα από τους…επαναπατρισθέντες σπόρους από τη Γερμανία στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού στο ΜΑΙΧ βρίσκονται και σπόροι διαφόρων άγριων φυτών της Κρήτης που αντιμετωπίζουν μικρότερο ή μεγαλύτερο κίνδυνο εξαφάνισης. «Ένα τέτοιο είναι η αμπελιτσιά, το δέντρο από το οποίο κατασκευάζονται οι περίφημες κρητικές μαγκούρες»λέει η κυρία Φουρναράκη. «Βέβαια, δεν είναι η κατασκευή τους που την απειλεί αλλά η υπερβόσκηση». Η πρωτοβουλία αυτή του ΜΑΙΧ μπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της βιοκαλλιέργειας, που τόσο δημοφιλής γίνεται στη χώρα μας. Σε αυτήν δραστηριοποιούνται εναλλακτικές μονάδες και δίκτυα ανταλλαγής σπόρων όπως η ομάδα του Πελίτι. «Στόχος μας ως ΜΑΙΧ είναι να συνεισφέρουμε όσο μπορούμε στην ενίσχυση της Τράπεζας Γεννητικού Υλικού της Ελλάδας, (η οποία βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και αυτή τη στιγμή υπολειτουργεί) ώστε να μην χαθούν για πάντα παραδοσιακές ποικιλίες που σήμερα καλλιεργούνται από ελάχιστους μικροπαραγωγούς. Σε αυτό μπορούμε να βοηθήσουμε τόσο εμείς όσο και άλλα περιφερειακά ινστιτούτα», δηλώνει η κυρία Φουρναράκη. Μια κίνηση που πρέπει να γίνει άμεσα, αν δεν θέλουμε κάποια στιγμή στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον οι παραγωγοί να αγοράζουν ελληνικές ποικιλίες από γεωπόνους του εξωτερικού ως πατενταρισμένες σε υψηλές τιμές.