Εκπαίδευση στις Ε.Δ: Προτεινόμενα βήματα προς την σωστή κατεύθυνση

Στον ΕΣ η εκπαίδευση των ανδρών συνοψίζεται σε ό,τι μαθαίνουν στα κέντρα νεοσυλλέκτων, στην σχολή Όπλου-Σώματος για ειδικότητα και στις μονάδες. Για τα δύο πρώτα μέρη θεωρώ ότι πλέον αποτελούν πρόβλημα στην θητεία, παρά ενίσχυση αυτής. Στις μονάδες (όπου και περνούν πια τον μεγαλύτερο μέρος της θητείας τους) λόγω του φόρτου εργασίας η εκπαίδευση έχει μειωθεί αρκετά. Όπου και αν γίνεται εκπαίδευση, αυτή πραγματοποιείται απο έφεδρους Αξιωματικούς -ελάχιστα εκπαιδευμένοι και αυτοί- και απο μόνιμους υπαξιωματικούς το επίπεδο των οποίων εξαρτάται απο την υπηρεσία και τον επαγγελματισμό. Η εκπαίδευση είναι επαναλαμβανόμενη, χωρίς φαντασία, χωρίς ρίσκα, πάνω σε παλιούς κανονισμούς και πρακτικές. Αποφεύγεται γενικά η ανανέωση και η ανάμιξη ιδεών αξιωματικών ή υπαξιωματικών, στερώντας από αυτούς την ικανότητα να δεθούν με τους άντρες τους, αλλά και να αυτο-εκπαίδευθούν στον ρόλο του ηγέτη. Δεν υπάρχει απολύτως καμία ελευθερία στα μικρά στελέχη στο να βγάλουν τους άντρες τους έξω στο πεδίο όπου και θα πολεμήσουν, ώστε να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία σκέψης- απόφασης-εκτέλεσης. Η ύπαρξη στον οργανισμό του ΕΣ τεράστιου αριθμού ανώτερων αξιωματικών (ένας προς έναν προς αξιωματικούς λόχου) δυσκολεύει την ανάπτυξη πρωτοβουλίας από τους μικρούς ηγήτορες. Αυτό συμβαίνει γιατί ο στρατός δεν κατανοεί ότι η παρούσα δομή δυνάμεων και διαχείριση προσωπικού είναι πεπαλαιωμένη και άκρως φονική για έναν στρατό πολέμου.

Ο στρατός δομήθηκε αρχές του 50 για την «ειρήνη» του ψυχρού πολέμου με υψηλή επάνδρωση εφέδρων διετούς θητείας. Η Ελλάδα του 2015 έχει χαμηλότατη επάνδρωση, αποτέλεσμα μιας θητείας 9 μόλις μηνών, μολονότι η διεθνής κατάσταση έχει αλλάξει, περιλαμβάνοντας εχθρούς, παλιούς και νέους, εντός των συμμαχιών μας. Παρόλα αυτά το ζεύγος δομή-προσωπικό έχει εξελιχθεί σε ευαγγέλιο, σε ιερό βιβλίο, όπου απαγορεύεται η ανανέωση, εκτός αν αυτή είναι ελάχιστη και προς οφέλη άλλα, μη στρατιωτικά. Η λέξη αναδιοργάνωση κατανοείται από ορισμένους μόνο ως μεταφορά στρατοπέδων και όχι ως ριζική αλλαγή ενός ινστιτούτου χτισμένου στα συμπεράσματα του Γαλλοπρωσικού, των Βαλκανικών και του Δευτέρου Παγκοσμίου/Εμφυλίου Πολέμου. Η άγνοια βασικών στρατηγκών εμφανίζεται τρανταχτά στον ΕΣ με την συνέχιση των πρακτικών των άμεσων διαταγών διοικητή σε στατική άμυνα πεζικού, αντί του αεροδαφικού πολέμου ελιγμών και των διαταγών αποστολής. Η μη εμβάθυνση από την κοινωνία των βασικών αρχών πολέμου μέσω των εκλεγόμενων νομοθετών και υπουργών και η επιμονή αυτών (και για άλλους λόγους) στα εμφανή οπλικά συστήματα στερεί απο τον ΕΣ το κύριο όπλο του: την ανθρώπινη διάσταση στην στρατιωτική αποτελεσματικότητα.

Δυστυχώς χωρίς συγκρούσεις είναι αδύνατο να αντιληφθεί κάποιος πόσο έχει πληγεί ο ΕΣ τα τελευταία χρόνια. Μένει σε έναν παρατηρητή να παρακολουθήσει τις αλλαγές των στρατευμάτων των λοιπών νατοϊκών χωρών, αν επιθυμεί να κατανοήσει πού είναι το λάθος και πώς μπορεί να το αλλάξει. Δυστυχώς, αλλαγές στις ΗΠΑ και στην Βρετανία δεν είναι άμεσα κατανοητές, καθώς τα στελέχη και η κοινωνία δεν βρίσκονται στο ίδιο φάσμα σκέψης. Ενώ το σύνολο των Ελλήνων προετοιμάζεται ψυχολογικά για πόλεμο με συμβατικά μέσα στα πρότυπα των τελών του Α” Παγκοσμίου Πολέμου, οι ξένοι προχωρούν σε αλλαγές που τους επιτρέπουν να διεξάγουν πόλεμο συμβατικό, ανορθόδοξο, και πληροφοριακό ταυτόχρονα. Αλλάζοντας δομικά έναν οργανισμό παίρνει χρόνια. Εφαρμόζοντας την αλλαγή ο στρατός μπορεί να προχωρήσει στην δημιουργία στελεχών και κληρωτών για να καλύψει τις ανάγκες, όταν αυτή ολοκληρωθεί. Καταρχήν ο στρατός πρέπει να δει τι άντρες θέλει. Η εποχή που ένας αξιωματικός ή ένας υπαξιωματικός ήξερε τα πάντα έχει περάσει με την έλευση οπλικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας τα οποία απαιτούν βαθιά εξοικείωση. Ούτε οι στρατιωτικοί πρέπει να ξέρουν μόνο ένα πράγμα, γιατί πρώτον είναι ελάχιστοι πια οι καλά εκπαιδευμένοι άντρες στο σύνολο των εμπλεκόμενων, αλλά και γιατί οι απώλειες όπως έδειξαν οι τελευταίοι Αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι, αφανίζουν γρήγορα θέσεις και συστήματα και ο αντικαταστάτης πρέπει να ξέρει τι του γίνεται, να διοικεί πιθανόν μεγαλύτερο τμήμα και να λαμβάνει μέρος σε πολύπλοκες αποστολές πολύ διαφορετικές από την ειδικότητά του.

Κάποτε ένας αξιωματικός έβαζε με τους υπαξιωματικούς τους άντρες του σε μια γραμμή και τραβούσαν μπροστά. Το ΝΑΤΟ πια θεωρεί δεδομένη την γνώση της αποστολής και από τον τελευταίο στρατιώτη, δίνοντας στον λόχο την ικανότητα αντίληψης του τελικού στόχου και την ικανότητα τακτικής ευελιξίας ακόμα και με απώλειες. Κι αν ο λόχος θέλει τέτοια επιμελή εκπαίδευση – υπαρκτή στο ΝΑΤΟ και όχι θεωρητική – τέτοια εκπαίδευση θέλει το τάγμα και η ταξιαρχία και η μεραρχία και τέλος το Σώμα Στρατού. Δεν είναι καθόλου τυχαία η επιτυχία των Γερμανών στον Β΄Παγκόσμιο Πολέμο και η ακόλουθη επιτυχία όσων έδωσαν αξία, καθήκοντα και υποχρεώσεις στο σύνολο των αντρών τους. Οι Νατοϊκές επιχειρήσεις απαιτούν από τον στρατιωτικό να γνωρίζει πράγματα και εκτός πολέμου – πράγματα σπουδαιότερα από όσα ήξερε για να καταλάβει μια χώρα. Πράγματα για να κρατήσει μια χώρα βασισμένα στις αρχές του Αλεξάνδρου του Μέγα και του Ιουλίου Καίσαρα: Πολιτικές και Ψυχολογικές Επιχειρήσεις, Ανθρωπιστική Βοήθεια, Εσωτερική Άμυνα και Ειρήνευση μιας περιοχής. Η διοίκηση έχοντας περάσει πια μέσα από το διαδίκτυο έχει γίνει σχεδόν προσωπική σε κάθε πόστο ή φυλάκιο. Και ο «στο σημείο» στρατιωτικός θα πρέπει να παίρνει αποφάσεις ζωής ή θανάτου άσχετα με το βαθμό και την εμπειρία του. Ο πόλεμος δεν περιμένει τους απαθείς. Για πρώτη φορά ο στρατός πρέπει να κατανοήσει την τεράστια ευθύνη που έχει στο σύνολό του το προσωπικό του, ευθύνη που είχε κάποτε μια μικρή ελίτ των στρατιωτικών σχολών και αυτή σε ανώτατους μόνο βαθμούς. Ο στρατός πρέπει να αρχίσει να υιοθετεί μια νοοτροπία εκπαίδευσης και παροχής καθηκόντων και ευθύνης στους μικρούς υπαξιωματικούς και νέους αξιωματικούς που βρίσκονται στο σημείο. Οι άνθρωποι αυτοί θα πρέπει να είναι άριστοι τεχνικά στην ειδικότητά τους, και να έχουν πλήρη ευθύνη διοίκησης. Αν ένας Ανθυπολοχαγός δεν καταλάβει μόνος του μια γέφυρα ή ένας Δεκανέας ΕΠΟΠ καθυστερήσει να τροφοδοτήσει με τρόφιμα ένα χωριό αυτό μπορεί να έχει στρατηγικά και πολιτικά αποτελέσματα τα οποία μπορούν να αλλάξουν το αποτέλεσμα μιας αποστολής ή την διεθνή εικόνα της χώρας. Ευτυχώς, υπάρχουν οι κατάλληλες βάσεις από τον Νατοϊκό οργανισμό και μένει σε εμάς να απορροφήσουμε την εξαιρετική δουλειά που έχει γίνει στον τομέα της Εκπαίδευσης τόσο για Συμβατικό και Ανορθόδοξο όσο και για Πληροφοριακό Πόλεμο.

Διοίκηση Δόγματος και Εκπαίδευσης: Δεν γνωρίζω τί γίνεται με την Διοίκηση Δόγματος και Εκπαίδευσης. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ακόμα και σε τι βαθμό επηρεάζει την εκπαίδευση. Δεν γνωρίζω αν είναι διακλαδική. Δεν γνωρίζω αν τα αποτελέσματά της –αν υφίσταται– επηρεάζουν τα βήματα του συνόλου των Ελληνικών Ένοπλων Δυνάμεων προς το μέλλον. Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν σωστά εκπαιδευμένοι Εκπαιδευτές και Επιθεωρητές, αν γίνεται αξιολόγηση του έργου, αν υπάρχουν επιτροπές και επιλεγμένοι άνθρωποι με όραμα για αλλαγές και επιμονή για εφαρμογή αυτών. Αν δεν υπάρχουν γιατί δεν φτιάχνονται όλα τα παραπάνω; Έχουν περάσει τριάντα έτη σχεδόν από την αντίστοιχη Αμερικανική πρωτοβουλία και είκοσι από την Τουρκική. Το έργο μιας ΔΙΔΟΕ δεν είναι εύκολο. Δεν υπάρχουν εμπειρίες στελεχών άμεσες από πεδία μαχών – τουλάχιστον όχι στον βαθμό που θα έπρεπε. Οι διαδικασίες είναι τρομερά χρονοβόρες. Μια ανάλυση ακόμα και ενός μεμονωμένου γεγονότος όπως η αντιμετώπιση ενός νέου συστήματος παίρνει πολύ καιρό. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι αναλύσεις τέλειωσαν για χώρες μετά την λήξη του πολέμου με τον αντίπαλο, όπως η Βρετανική αντίδραση στα Γερμανικά βαριά άρματα στον Β΄ΠΠ. Τα ίδια τα αποτελέσματα και οι απόψεις για αυτά διίστανται. Δεν γίνονται δεκτά από όλους για διάφορους λόγους, ενώ μπορεί να βγουν λάθος σε μια νέα σύγκρουση. Μερικές φορές οι αναλύσεις είναι εξαιρετικά κοστοβόρες. Χρειάζονται δοκιμές, για παράδειγμα, μια θωράκισης και βλημάτων αρμάτων μάχης για να καταλήξει κάποιος στην επιθυμητή απόσταση εμπλοκής με τον αντίπαλο. Άλλες φορές τα αποτελέσματα δεν λαμβάνουν καν υπόψη τι γίνεται στο μοντέρνο πεδίο μάχης, δίνοντας οδηγίες που είναι ριζικά λανθασμένες. Τέλος, η ίδια η Διοίκηση μπορεί να πέσει θύμα του ίδιου του Οργανισμού με γραφειοκρατικές διαδικασίες και παθογένειες – γνωστές στον Ελληνικό Δημόσιο τομέα.

Παρόλα αυτά η ΔΙΔΟΕ είναι το μόνο –πραγματικά το μόνο και θα σας το αποδείξω– όπλο που έχουμε αν θέλουμε να εξελιχτούμε μαχητικά και να επιβιώσουμε ή να πεθάνουμε. Κανένας στρατός δεν επιβίωσε έναντι ενός πιο εξελιγμένου (τεχνολογικά και νοητικά) στρατού. Η επιβίωση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και των Ελλήνων γενικά, βασίζονται στο ότι δεν θα είμαστε οι λιγότερο εξελιγμένοι την επόμενη φορά. Και αυτό μόνο η Διακλαδική ΔΙΔΟΕ μπορεί να το προσφέρει. Κατά πόσο αυτό είναι κατανοητό από την παρούσα Πολιτική και Στρατιωτική ηγεσία μου είναι άγνωστο. Πολλοί στρατιωτικοί ηγέτες – κυρίως Διευθυντές– ανα καιρούς έχουν εξαιρετικές ιδέες και την πρόθεση να προσχωρήσουν σε αλλαγές. Κατά πόσο αυτές φτάνουν στο σημείο της εκτέλεσης από τον οργανισμό; Χρειάζεται κάποια διαδικασία ή κάποιο δυστυχές –συνήθως– γεγονός; Ποια είναι η ταχύτητα υλοποίησης σκέψεων και ιδεών στην πράξη; Ποιες είναι η διαδικασίες για να περάσει στην πράξη μια καινοτομία και στον τελευταίο στρατιώτη ναύτη ή σμηνίτη. Ποιες οι διαδικασίες αν η αλλαγή είναι διακλαδική; Και εδώ η ΔΙΔΟΕ είναι το μόνο μέσο εξασφάλισης της εκτέλεσης μιας καινοτομίας, μιας αλλαγής, στο σύνολο.

Η Εκπαίδευση είναι ένα τεράστιο μέρος του Στρατού: Βασική και προχωρημένη εκπαίδευση, εξέλιξη στελεχών, εκπαίδευση μονάδων–σχηματισμών, δόγμα, παρούσα κατάσταση και μελλοντικό όραμα. Είναι αδύνατο να ξέρει κάποιος τα πάντα. Είναι αδύνατο κάποιος να παρακολουθήσει μια διαδικασία από την αρχή μέχρι το τέλος χωρίς μια συντονισμένη αρχή. Είναι αδύνατον να προωθήσει κάποιος κάποιον στο επόμενο στάδιο χωρίς την ίδια αρχή να τον συντρέχει. Η ΔΙΔΟΕ εμφανίζεται εδώ ως το μόνο όργανο αξιολόγησης–παρακολούθησης των ίδιων των στελεχών μέσα και κατά την διάρκεια της Εκπαίδευσης μεταξύ εκατοντάδων μονάδων, διαδικασιών και απόστασης. Η κουλτούρα ενός στρατιωτικού οργανισμού χτίζεται από τους προηγούμενους πολέμους. Με τον τελευταίο πόλεμο πριν 75 έτη οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις αναγκαστικά πρέπει να αλλάξουν κουλτούρα. Ενώ αυτό είναι αδύνατο, κανείς δεν εμπλέκεται σε πόλεμο για να αποκτήσει κουλτούρα, στην πράξη μπορούν να δοθούν νέες εικόνες στα στελέχη βγαλμένες απο το ΝΑΤΟ και τις αποστολές μας, τα οποία θα πρέπει να περνάνε στο σύνολο από κάποιο σημείο σύγχρονης εκπαίδευσης και αργότερα και σαν εκπαιδευτές με ενεργό ρόλο. Έτσι μπορεί να έχουμε έναν τυποποιημένο τρόπο σκέψης πχ χρήσης ενός τυφεκίου μάχης, αλλά θα υπάρχει μια ρεαλιστική εικόνα στο μυαλό για το πώς χρησιμοποιείται ΤΩΡΑ ακόμα και αν φέρουμε ακόμα ξιφολόγχη και όχι σκοπευτικό ερυθρής κουκκίδας σε αυτό. Η ΔΙΔΟΕ είναι η μόνη αρμόδια για τις εικόνες αυτές, να τις ψάξει, να τις συγκεντρώσει, να τις αναλύσει, να τις επιβάλει (και με το ζόρι αν χρειαστεί), να τις αξιολογήσει και να τις αναπτύξει.

Μετά τον Β΄ΠΠ οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, έχουν υποστεί τρεις μεγάλες επιχειρησιακές-οργανωτικές αλλαγές.
Πρώτον, μεγάλο μέρος ενός πολέμου θα γίνει σε νησιωτικό περιβάλλον με μια νήσο εκ των πολλών να βρίσκεται μακρύτερα από ότι θα θέλαμε.
Δεύτερον δεν έχουμε πια πλήρως στρατό εφέδρων αλλά σχεδόν επαγγελματικό με την εφεδρεία να αγνοείται επιδεικτικά λόγω κακού δόγματος.
Τρίτον οι αριθμοί –μονίμως σε αρνητική αναλογία– έχουν ξεφύγει δίνοντας 1 Έλληνα προς 6-7 εχθρούς σε πολλαπλά μέτωπα.
Εμείς και το ΝΑΤΟ στο σύνολο, παρακολουθούμε από κοντά την Αμερικανική εξέλιξη στον τρόπο πολέμου. Δυστυχώς οι ίδιοι οι Αμερικάνοι έπεσαν θύμα της επιτυχίας τους στον τελευταίο μήνα του Β΄ΠΠ, μη εξελίσσοντας τον στρατό τους βάση του ανώτατου Πρωσικού Συστήματος, αλλά πάνω στο δικό τους νέο δόγμα Πυρηνικής Κρούσης και Αποτροπής, που οδήγησε στις «Πεντάεδρες» Μεραρχίες και μετά την αποτυχία αυτών στο πεδίο ασκήσεων, σε κλασικές βαριές Τεθωρακισμένες Μεραρχίες μέχρι τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973. Διαπίστωσαν εκεί ότι είχαν μείνει πολύ πίσω σε όλα τα θέματα, κυρίως στην τεχνολογία και στην διοίκηση μέσω αυτής. Με τον πόλεμο του Βιετνάμ στα τέλη του (σπουδαίος ως συμμετοχή αλλά αδιάφορος για τις ΗΠΑ ως προς την κύρια αποστολή του Στρατού που ήταν η άμυνα της Δυτικής Ευρώπης) και τα διδάγματα από τους Ισραηλινούς στο χέρι, αποφάσισαν τέλη του 1970 να προχωρήσουν σε τεράστιες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Με την νέα Διοίκηση Εκπαίδευσης και Δόγματος προχώρησαν στην υλοποίηση όλων των αλλαγών μέσα στην δεκαετία του 1980.

Ο Αμερικανικός Στρατός απέδειξε στο Κουβέιτ ότι είχε ξεπεράσει ακόμα και τους μαέστρους στον ελιγμό Ισραηλινούς ξαφνιάζοντας εχθρούς και συμμάχους. Οι τελευταίοι έτρεξαν να αντιγράψουν και μαζί με αυτούς και εμείς, οι οποίοι μέχρι το 1991 ακολουθούσαμε πιστά το παλιό προ-1973 Αμερικανικό δόγμα (το οποίο δειλά είχαμε εμπλουτίσει με Ισραηλινές ιδέες όπως οι ελαφρές ΤΘΤ και οι σχηματισμοί μόνο με πυρήνες για υπερταχεία επιστράτευση). Η μελέτη και η αντιγραφή του Αμερικανικού νέου δόγματος έγινε εκ βάσεως λάθος. Γιατί για να κατανοήσει κάποιος ένα πιο εξελιγμένο δόγμα πρέπει να έχει και εξελιγμένο τρόπο σκέψης. Πώς να κατανοήσει κάποιος το Μ/Κ Πεζικό στην μάχη του 73 Easting όταν το πεζικό εκεί ήταν εποχούμενο 24/7 θεωρώντας το ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ οργανικό μέρος του, αντί της παρούσας ελληνικής πρακτικής όπου το ΤΟΜΠ είναι ένα ταξί μάχης, ένα φορτίο γραφειοκρατίας, συντήρησης και ταλαιπωρίας; Οπότε η αντιγραφή απέτυχε, και απέτυχε μάλιστα παταγωδώς αποδεικνυοντάς το με την συνέχεια του πεζικοκεντρικού σχήματος του Α’ΠΠ, άσχετα αν η χώρα μας είχε τα μέσα πρώτη φορά για Αεροδαφικό Δόγμα. Με τον Αμερικανικό Στρατό να προχωρά σε αλλαγές Ανορθόδοξου και Πληροφοριακού Πολέμου μετά το φιάσκο στο Ιράκ και με εφαρμογή βασικών αρχών στα μέσα/τέλη του 2000 του Πρωσικού Δόγματος –όσο το δυνατόν αυτό μπορεί να γίνει από τις Γαλλοτραφείς Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις– ο Ελληνικός στρατός αδυνατεί να αντιγράψει ακόμα και τα πιο απλά πράγματα αφού δεν έχει καταφέρει να κατανοήσει ακόμα την προηγούμενη αλλαγή. Σε μια εποχή που η πληροφορία στο τρισδιάστατο πεδίο είναι τα κύρια όπλο σε ένα πόλεμο, η Ελλάδα ετοιμάζεται για συμβατικό πόλεμο στα πρότυπα της δεκαετίας του 1980 με οργανισμό σκέψης πολλές δεκαετίες πιο πίσω. Μπορεί να μην φαίνεται λάθος όταν ο αντίπαλος δείχνει το ίδιο νωθρός με μας (που ΔΕΝ είναι γιατί πολεμά και ματώνει και μαθαίνει) αλλά οι Ελληνικές Δυνάμεις ΔΕΝ μπορούν να πάνε σε πόλεμο με ανώτερο ποσοτικά αντίπαλο με ίδια ή παλαιότερη τεχνολογία/διανόηση. Είναι σίγουρο σενάριο ήττας.

Πάλι βλέπουμε ότι η ΔΙΔΟΕ είναι το μόνο εργαλείο να κατανοήσει το ταχέως εξελισσόμενο Αμερικανικό Δόγμα, να βάλει σε σειρά τις εξελίξεις με κατανοητό στο προσωπικό μας δόγμα, και να αξιολογήσει την εφαρμογή πριν προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Είναι το μόνο εργαλείο που μπορεί να παρακολουθήσει και τους άλλους πολέμους στο κόσμο, με σημαντικότερους για μας τους 2 τελευταίους αραβοϊσραηλινούς του 2006 και το 2009, πολέμους στο μεταξύ των οποίων οι Ισραηλινοί εφάρμοσαν ριζικά τεράστιες αλλαγές ύστερα από στασιμότητα 20 σχεδόν ετών. (ΣΣ: Έχει γίνει περιγραφή παλαιότερα). Είναι το μόνο εργαλείο που μπορεί να φτιάξει δικό μας δόγμα στα μέτρα μας και τις δυνατότητές μας. Είναι το μόνο εργαλείο που θα χτίσει το Δόγμα επιτέλους στις ανάγκες μας και όχι στο πως θα χρησιμοποιήσουμε τις υπάρχουσες μεταπολεμικές εγκαταστάσεις, υλικό και ανθρώπους για την ικανοποίηση αναγκών, διάφορων από τον ίδιο τον πόλεμο και την επιβίωση του Έλληνα Μαχητή. Είναι το μόνο εργαλείο που θα πείσει αξιωματικούς και υπαξιωματικούς ότι οι μέθοδοι που ίσως να χρησιμοποιούσαμε για να κερδίσουμε ένα πόλεμο στην Κύπρο αρχές του 1980, στο Αιγαίο τέλη του 1990 και στον Έβρο στα μέσα του 2000 είναι διαφορετικές, αρκετά διαφορετικές, από αυτές που υπάρχουν σήμερα.

Το πρόβλημα είναι ότι μπορεί ο Ελληνικός στρατός να είναι άριστος ή να γίνει άριστος σε βαρύ μηχανοκίνητο ή ανορθόδοξο πόλεμο όπως στα πρότυπα του Ιράκ και του Αφγανιστάν δεν είναι έτοιμος για το είδος πολέμου που είδαμε στην Ουκρανία και στην Συρία: Πληροφοριακός Πόλεμος σε συνδυασμό με Ημι-Ανορθόδοξο Πόλεμο, ένα υβρίδιο τακτικού στρατού και άτακτων ελαφρών με άριστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και χρήση συνήθως παράνομων πόρων για χρηματοδότηση με μη εμφανή σύνορα και παρατάξεις. Αν σας ακούγεται περίεργο φανταστείτε ένα σενάριο «Συρίας» στην γειτονική ΠΓΔΜ με θρησκείες, φυλές, πόρους, συμφέροντα και σκιώδη συμπεράσματα ΤΩΡΑ. Ο στρατός θα χανόταν, με αδυναμία κατανόησης της κατάστασης και άσχετα αν έχει την δυνατότητα να συντρίψει όλα τα βαλκάνια σε συμβατικό πεδίο, θα έχανε κατά κράτος πρώτα εσωτερικά και μετά στο ίδιο το πεδίο. ηθικά εξαντλημένος ακόμα και απο το πιο απλό πράγμα: μια σκηνοθετημένη για παράδειγμα εμπλοκή με σωστή αναπαραγωγή στα ΜΜΕ. Όσοι παρακολουθούν το ISIS βλέπουν την πρόοδο που γίνεται στον Πληροφοριακό πόλεμο. Δεν αρκεί να νικάς μόνο αλλά και να το δείχνεις με τον κατάλληλο για την παγκόσμια κοινή γνώμη τρόπο. Η μείωση των αριθμών εφέδρων και η συγκέντρωση των καθηκόντων σε επαγγελματίες ακριβώς πάνω στα σύνορα σε ρόλο Χωροφυλακής, εμποδίζει τον Στρατό να φανταστεί. Ο μόνος τρόπος για να φανταστεί κάποιος είναι να είναι απών από στατικά καθήκοντα (καθήκοντα που έκαναν κάποτε οι έφεδροι Αξκοι και Οπλίτες) και να είναι παρών σε πλήρεις μονάδες με ερευνητικό ρόλο. Έχω μιλήσει επαναλαμβανόμενα για την ανάγκη δημιουργίας Κέντρου Διπλής Ενέργειας με δυνάμεις σε ρόλο Εχθρού και με Δόγμα/Υλικά/Οργάνωση Εχθρού να κατανικούν φίλιες δυνάμεις. Η ήττα θα φέρει απελπισία και η απελπισία φέρνει λύσεις. Δεν έχω μιλήσει για πειραματικές δυνάμεις. Δυνάμεις με νέα οργάνωση, νέο δόγμα, νέα υλικά. Δυνάμεις για πειραματισμό με φαντασία.
- Πώς μια μονάδα ΤΘ λειτουργεί ως υβρίδιο μαζί με πεζικό και μηχανικό οργανικά;
- Πως η ΔΜ γίνεται καλύτερη, ή χειρότερη εκτός μονάδας;
- Πώς η Μεραρχία αναλαμβάνει το Πυροβολικό και πώς το ΣΣ την αναγνώριση;
Πώς θα δούμε ότι όλα αυτά που θέλουμε, που φανταζόμαστε που νομίζουμε τέλος πάντων ότι είναι σωστά, αν δεν υπάρχει η ΠΡΑΞΗ, το ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ και η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ αυτού; Και αυτό θέλει Ερευνητικές Μονάδες. Και θέλει τις μονάδες αυτές να τις βάλουμε στα Κέντρα Διπλής Ενέργειας και να τους ρίξουμε ότι έχουμε. Πιστεύω προσωπικά ότι το μέγιστο πλεονέκτημα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι οι Ανώτεροι Αξιωματικοί, οι οποίοι βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς και με άριστη ποιότητα. Αριθμοί που θα επέτρεπαν φονικούς μικρούς σχηματισμούς με τεράστια ευελιξία δράσης. Θα περνούσαν σε εφαρμογή αμέσως μόλις ακολουθούσαν την άνω διαδικασία. Τώρα απλώς είναι μια κουβέντα στο διαδίκτυο…

ΔΙΔΟΕ λοιπόν. ΔΙΔΟΕ για να έχουμε μέλλον.

Νέες Διαδικασίες

Η οικονομική κατάρρευση των τελευταίων ίσως να μην ευνοεί σκέψεις γιατί υπάρχει η άποψη οτι η «καλή» δουλειά χωρίς τόνους χρημάτων δεν υφίσταται. Και η φαντασία στερεύει όταν οι αξιόλογοι άντρες μας στερούνται και τα βασικά για απλή εκπαίδευση, αλλά και την κουβέντα μετά. Χωρίς την ΔΙΔΟΕ να αντλήσει ακόμα και τα λίγα χρήσιμα, η εκπαίδευση γίνεται θεωρητική, στάσιμη και η τέχνη χάνεται. Η τέχνη χάνεται γιατί αντιγράφουμε την προηγούμενη γενιά, αυτή που είχε την τελευταία χρήσιμη επαφή. Ο στρατός ακούει με ευλάβεια και αντιγράφει τις κουβέντες «δρόμου» από την Βοσνία, το Κόσοβο και το Αφγανιστάν από τους γκριζομάλληδες Αρχιλοχίες και Ταγματάρχες. Όσο χρήσιμα και αν είναι, δεν είναι επίσημα αξιολογημένα συμπεράσματα. Δόκιμοι και Ανθυπολοχαγοί, ΕΠΟΠ και ΕΜΘ ακολουθούν τον μόνο δρόμο που βλέπουν, την μόνη διέξοδο στην στατικότητα, χωρίς καμία επιλογή. Και εδώ έγινε η μεγάλη ζημιά στην Εκπαίδευση, χρόνια περασμένη στο πρόγραμμα, χρόνια να διαβρώνει τον Στρατό μας, αλλά ποτέ πιο φανερή από σήμερα: Η εκπαίδευση μάχης έγινε μια βαρετή διαδικασία διάθεσης πόρων προς την εκπαίδευση μάχης και στην συλλογή αυτών μετά και όχι στην πράξη η ίδια η εκπαίδευση! Η επιμελής διάθεση πυρομαχικών για βολές ως παράδειγμα, το στήσιμο των στόχων, η σωστή -δεκάδες φορές καρατσεκαρισμένη- διάθεση σκοπών στο πεδίο βολής, η με θρησκευτική ευλάβεια και πρωσική πειθαρχία κατά τον κανονισμό τήρηση και τάξη βολής προς αποφυγή ατυχημάτων, η καταγραφή των αποτελεσμάτων και η συλλογή αντρών, όπλων και καλυκών έγιναν κανόνας.
- Καμία διάθεση για σωστή ανα άτομο εκβάθυνση της βολής και μελέτης των αποτελεσμάτων
- καμία απολύτως αξιολόγηση των αποτελεσμάτων για την επανάληψη ακόμα και την αυριανή μέρα ακόμα και μέσα στο σαββατοκύριακο της βασικότερης ενέργειας ενός οπλίτη από τον 15ο αιώνα και μετά.

[ΣΣ: Η πιο βασική ενέργεια ενός στρατού αυτή της εκπαίδευσης βολής δείχνει και το μέγεθος της αξίας αυτού. Προ δεκαετίας και βάλε, σε βολές Πεζικού, Μον. Υπαξιωματικός μεγάλωσε το ποσοστό επιτυχών βολών στο στόχο για «να μην αργήσουμε να επιστρέψουμε». Όσοι με γνωρίζεται διαδικτυακά καταλαβαίνετε ότι το εννοώ, όταν λέω ότι εκείνη τη στιγμή, πέθανα λίγο μέσα μου.]

Η επιτυχής διάθεση πόρων για μια άσκηση και η ικανοποιητική ολοκλήρωση αυτής χωρίς απρόοπτα αντικαταστάθηκε σαν κουλτούρα σαν τρόπος ζωής στον στρατό από την ίδια την ενέργεια της άσκησης. Η εκπαίδευση άλλαξε, από την εκπαίδευση σε ρεαλιστικές συνθήκες με εξαγωγή συμπερασμάτων, σε εκπαίδευση-ακολουθία στατικών διαδικασιών. Στατικές διαδικασίες που προβλέπουν απίστευτες χαζές λεπτομέρειες αλλά όχι την ίδια την αυτό-αξιολόγηση: Την στιγμή που οι άντρες μαζί σε μια αίθουσα εκδηλώσεων, στο κιόσκι του ΚΨΜ, ή μόνοι το βράδυ σπίτι τους στο κρεβάτι τους σκέφτονται τι πήγε στραβά σήμερα, γιατί απέτυχαν ή γιατί δεν πέτυχαν με καλύτερο τρόπο.

Η ίδια οικονομική κρίση δεν δείχνει την αντίδραση. Υπο φυσιολογικές συνθήκες ο στρατός ειδικά οι μόνιμοι Υπαξιωματικοί, αυτοί που συνήθως «βγάζουν τα κάστανα από τη φωτιά» θα είχαν παραιτηθεί μαζικά. Κανένας όσο και αν αγαπάει την πατρίδα του δεν θα καθόταν θεατής σε αυτόν τον παραλογισμό. Και αυτός είναι ΚΥΡΙΟΣ ΛΟΓΟΣ που ο στρατός αδιαφορεί για τα βασικά γιατί κάποιος-κάπου νομίζει ότι όλα πάνε καλά αφού κανείς δεν διαμαρτύρεται με την επιδεικτική αποστρατεία του. Αλήθεια πότε ήταν η τελευταία φορά, αν έστω έχει υπάρξει και μια, που ερωτήθηκαν οι άντρες για τον επαγγελματικό τους κλάδο και οι έφεδροι για την θητεία τους; Οτι ο στρατός είναι απόλυτη μοναρχία δεν απαγορεύει κύριοι να ρωτήσουμε τους υποτελείς αν περνάνε καλά.
- Πότε ήταν η τελευταία φορά που μελετήθηκαν οι διαδικασίες μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας;
- Για παράδειγμα (και δυστυχώς το τραγικότερο όλων) ποιες οι διαδικασίες γραπτές και νόμιμες για την εκπαίδευση Στρατιωτών, Σμηνιτών και Ναυτών στα Κέντρα Νεοσυλλέκτων;
- Ποιες από αυτές εφαρμόζονται και υπο ποια Αρχή; Μήπως μιλάμε για διαδικασία, όπως στην γνωστή σε όλους σχολική εκπαίδευση όπου επιλέγονται κεφάλαια για εξεταστέα ύλη και το υπόλοιπο βιβλίο πάει στα σκουπίδια; Η διαδικασία μπορεί να λέει τα πάντα για το πώς πλησιάζει κάποιος σε ένα G-3 στο ΚΕΝ και το πώς πατάει την σκανδάλη. Ρώτησε κανείς πώς ο άνθρωπος αυτός νοιώθει; Είναι άνετος με το όπλο του;

Οι αιτίες αποτυχίας ακόμα και βασικών εκπαιδευτικών διαδικασιών είναι οι εξής:
- Μη μόνιμο, μη εκπαιδευμένο προσωπικό που να έχει αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευόμενου. Πάνω στην αξιολόγηση της εκπαίδευσης αυτού, δεν κρίνεται η καριέρα του εκπαιδευτή. [Σ.Σ. επιμένω στο αμερικανικό σύστημα της απόλυτης ευθύνης των στρατιωτών στους Υπαξιωματικούς και ΜΟΝΟ]
- Ύπαρξη παλιών διαδικασιών, φιλτραρισμένων ανα τον καιρό και τις ανάγκες χρονικής παρουσίας στα ΚΕΝ, και εν τέλει η μη εφαρμογή αυτών. Η εξοικείωση που επιθυμούν οι ιθύνοντες της 9μηνης θητείας με τον στρατό διαφέρει από την ύλη, ακόμα και φιλτραρισμένη στο ελάχιστο, η οποία προβλέπει πολεμικές αρετές και ικανότητες επιβίωσης.
- Καμία αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και προώθηση των αρίστων. Ενδιαφέρον για το μέσο εκπαίδευσης (όπλο, πυρομαχικό, τροφή, εγκατάσταση), ενδιαφέρον για την καταγραφή προς αναφορά (πόσες βολίδες, πόσοι άντρες, πόσες ώρες) αλλά κανένα απολύτως ενδιαφέρον για την ικανότητα των εκπαιδευόμενων. Η παρουσία σε ένα κιόσκι για την εκπαίδευση ανάγνωσης χάρτη διαφέρει χαοτικά από την στην πράξη ικανότητα ανάγνωσης αυτού και ακολουθίας ενός δρομολογίου από τον εκπαιδευόμενο.
- Η μη αξιολόγηση συμπερασμάτων μάχης. Ο στρατός που ντρέπεται να πει ότι σκοτώσαμε τόσους εκεί και τόσους εδώ δεν πρόκειται να στείλει αυτούς στους εκπαιδευτές για ανανέωση διαδικασιών. Το κλίμα είναι πλέον αρνητικό όσο παράδοξο και τραγικό αστείο ακούγεται αυτό για έναν οργανισμό φόνου.
- Η μη αλλαγή νοοτροπίας κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης. Ούτε ο εκπαιδευόμενος ξέρει τα πάντα ούτε τα ουρλιαχτά και οι ποινές βοηθούν τον εκπαιδευόμενο να κάνει ερωτήσεις. Μετά την αρχική στρατικοποίηση το πρωτόκολλο πρέπει να χαλαρώνει ώστε ο εκπαιδευόμενος να παίρνει μέρος στην εκπαίδευση ως συμμετέχον και όχι ως θεατής.
- Η μη αλλαγή περιεχομένου και εφαρμογής αυτού. Και ο καλύτερος μαθητής και εκπαιδευτής θα βαρεθεί αν κάνει το ίδιο πράγμα 10 χρόνια στην σειρά όπως πχ την διαδικασία στησίματος όλμου στον ίδιο λόφο με τον ίδιο στόχο. Η διαδικασία εκπαίδευσης θα πρέπει να τέτοια που ο εκπαιδευόμενος θα νοιώθει ότι του ανήκει το αντικείμενο ύστερα από σειρά ασκήσεων, αξιολόγησης αυτών επαναλήψεων και επίδειξη του αντικειμένου με απόλυτη σιγουριά.

Ένα παράδειγμα που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι το αμερικανικό πρότυπο του στρατού ξηράς (Combat Application Training Course – CATS) όπου οι βασικές αρχές είναι:
- Εκπαίδευση στην Ανάπτυξη Λύσης Προβλημάτων με το να προσπαθεί ο εκπαιδευόμενος να μάθει μόνος του τα απαραίτητα για την ολοκλήρωση της αποστολής
- Εκπαίδευση στην Ανάπτυξη «Ασάφειας» δηλαδή σιγουριά, υπευθυνότητα και πρωτοβουλία
- Εκπαίδευση στην Ανάπτυξη Επίγνωσης και Κατανόησης του αντικειμένου και της αποστολής γενικά
- Εκπαίδευση στην Ανάπτυξη Εσκεμμένης Σκέψης όπου ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να σκεφτεί υπό συνθήκες πίεσης.
- Εκπαίδευση στην Ανάπτυξη Μαχητικής Ικανότητας με σκοπό ο εκπαιδευόμενος να υπερβεί τις ψυχολογικές και φυσικές συνέπειες της μάχης.
Και ΝΑΙ η βασική αρχή/εφαρμογή του άνω προγράμματος στις ΗΠΑ, είναι η διαδικασία βολής τυφεκίου η οποία θεωρείται το ΘΕΜΕΛΙΟ πάνω στο οποίο θα αναπτυχθεί ο επαγγελματισμός ενός στρατιώτη. Για παράδειγμα ενώ η κλασική διαδικασία βολής είναι γνωστή σε όλους μας στον ΕΣ, με το πρότυπο CATS για ένα μάθημα το όπλο δίνεται με εμπλοκή και ο εκπαιδευόμενος πρέπει να λύσει το πρόβλημα πριν προβεί στις βολές. Ο προβληματισμός του εκπαιδευόμενου με το αντικείμενο υπο τις οδηγίες και την καθοδήγηση του εκπαιδευτή όχι με διαταγές ΑΛΛΑ με διάλογο στον πληθυντικό («εμείς» άρα με το να γίνεται μέρος του εκπαιδευόμενου ο εκπαιδευτής και στην πράξη ΟΛΟΣ ο στρατός) υπερτερεί από όποια παλαιότερη διαδικασία έχει δοκιμαστεί στις ΗΠΑ και φέρνει στον Στρατό Ξηράς τακτικές από την Αεροπορία και το Ναυτικό στον απλό τυφεκιοφόρο: Ο κάθε τυφεκιοφόρος περνάει TOP GUN.

[ΣΣ: Θυμάμαι βολές στο KEN και έναν στρατιώτη να έχει εμπλοκή. Η βολή είχε παγώσει, ο Υπολοχαγός από πάνω του τον διάταζε και ο εκπαιδευόμενος κάθιδρος να εκτελεί αποσβολωμένος ενώ ο Ταγματάρχης στον «θρόνο» ούρλιαζε για την συντόμευση. Το ξαναείδα πολλές φορές στην θητεία μου το ίδιο έργο, με άλλο σενάριο και πρωταγωνιστές….]

Το αμερικανικό πρότυπο CATS μετατρέπει τον Εκπαιδευτή σε Μέντορα. Σε φίλιο πρόσωπο που θα σε βοηθήσει να λύσεις το πρόβλημα. Και η διαδικασία αναπτύσσεται. Την επόμενη φορά ο εκπαιδευόμενος θα πάρει το όπλο πάλι με εμπλοκή αλλά με κανόνες αυτή την φορά για παράδειγμα «βολή εντός 5 δευτερολέπτων» Ο εκπαιδευόμενος εστιάζει στον τελικό σκοπό και όχι στο πρόβλημα, αυτόματα εκπαιδεύεται στο να βλέπει στο επόμενο βήμα. Και από εκεί στο επόμενο και στο επόμενο. Στο τέλος ο στρατιώτης θα είναι σίγουρος στο να κάνει βολές σε κάκιστες συνθήκες καιρού, εδάφους, υλικού και πυρομαχικών, κατά πολλαπλών στόχων κοντά και μακριά. Θα έχει ολοκληρώσει την αποστολή του που είναι ο φόνος του εχθρού με το τυφέκιο του αντί να ασχολείται με το ίδιο το τυφέκιο και την βασική διαδικασία εμπλοκής στόχων. Οι βολές δεν είναι χρήσιμες όταν χτυπάμε 10/50 στα 500. Οι βολές είναι χρήσιμες όταν εξομοιώνουν τα ίδια αποτελέσματα στις χειρότερες συνθήκες. Φανταστείτε έναν οπλίτη, άυπνο επι 4 μέρες, διψασμένο, πεινασμένο, κουρασμένο, ζαλισμένο, βρεγμένο, φοβισμένο, κατουρημένο και χεσμένο, με 20 μόλις βολίδες να βλέπει εχθρική ομάδα μάχης και να είναι μόνος του. Η βολή πρέπει να τον ετοιμάζει να επιβιώσει και όχι, πραγματικά όχι για κανένα άλλο σκοπό.

Οι Αμερικανοί προχωρούν και σε ένα δεύτερο πρότυπο εκπαίδευσης (Adaptive Leader Methodology – ALM ) το οποίο εστιάζει στις τακτικές αυτή την φορά και όχι στις ίδιες τις διαδικασίες που στοχεύει το CATS. Η μεθοδολογία είναι ίδια αλλά ο εκπαιδευόμενος αυτή την φορά είναι o υποψήφιος διμοιρίτης. Η διαδικασία όπως αναπτύχθηκε από το ROTC του Πανεπιστημίου του Georgetown μεταξύ του 1999-2005 (ΣΣ: !!!) εστιάζει στην ικανότητα αλλαγής δράσης ανάλογα των συνθηκών στο μέτωπο. Ο εκπαιδευόμενος αξιωματικός δρα υπο τις συνθήκες που αντιλαμβάνεται χωρίς να περιμένει επιβεβαίωση από τα μετόπισθεν, μια παλιά Πρωσική τακτική, αλλά με την ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ/ΕΥΘΥΝΗ του αξιωματικού να δράσει και εκτός βασικών παραμέτρων αποστολής.
Οι Αμερικάνοι θεωρούν έτσι ότι:
- Μικραίνουν τον κύκλο λήψης εκτέλεσης αποφάσεων.
- Ετοιμάζουν αξιωματικούς για μη συμβατικό πόλεμο (Πληροφοριακός, Ανορθόδοξος, Ημι-ανορθόδοξος)
Βασική αρχή του προγράμματος είναι «Καλύτερα χωρίς αξιωματικό, παρά με έναν κακό (αξιωματικό)». Η ποιότητα των παραγόμενων αξιωματικών πρέπει να είναι τέτοια που να μπορούν να πάρουν αποφάσεις με στρατηγικές συνέπειες στο πιο απόμακρο μέρος του πλανήτη. Περιγραφή της παρεχόμενης εκπαίδευσης έχω κάνει νωρίτερα για τους Αμερικανούς Πεζοναύτες. Η διαφορά με αυτή του Στρατού είναι ότι ο τελευταίος εστιάζει στις αποφάσεις με στρατηγικές συνέπειες. Φυσικά η εκπαίδευση δεν σταματά εκεί. Η εκπαίδευση των αξιωματικών συνεχίζεται και από τα αποτελέσματα αυτής εξαρτώνται οι αποστολές, οι προαγωγές και η παραμονή εν τέλει στο στράτευμα.

Τα προγράμματα με ALM είναι τόσο πολύπλοκα που αδυνατώ να περιγράψω παραπάνω, και τα συγκρίνω με μεθοδολογίες σε άριστη σχολή πανεπιστημίου του εξωτερικού.Για να κατανοήσουμε το ALM πρέπει να δούμε ότι η διαφορά είναι στην κουλτούρα ενός στρατού παρά στην αλλαγή εκτέλεσης μιας άσκησης. Βασικές αρχές είναι:
- Ταχεία λήψη αποφάσεων υπο συνθήκες ψυχολογικής και σωματικής πίεσης
- Μάθηση μέσω λύσεων προβλημάτων δυσμενώς εξελισσόμενων καταστάσεων
- Ενσωμάτωση Ακαδημαϊκών προτύπων στην ανάπτυξη Ηγεσίας και Διανόησης
- Αξιολόγηση και Εφαρμογή των Αποτελεσμάτων
Τα προγράμματα με CAΤS και ALM φυσικά βασίζονται στην ανάπτυξη και εκπαίδευση Άριστων Εκπαιδευτών. Τίποτα πιο σημαντικό από τον ίδιο τον Εκπαιδευτή. Τις διαδικασίες εφάρμοσε αρχικά με επιτυχία ο Στρατός των ΗΠΑ, χάρη σε ένα αξιόλογο αξιωματικό τον Συνταγματάρχη Casey Haskins, ο οποίος κατά την θητεία του ως Διοικητής της 198ης Ταξιαρχίας Πεζικού (Εκπαίδευσης) στο Fort Benning εφάρμοσε και επέβαλε τις αναφερόμενες διαδικασίες υπο δυσμενέστατες συνθήκες και υπό την λυσσώδη αντίδραση του ίδιου του Στρατού. Από την επανεκπαίδευση των στελεχών του αξιωματικών και υπαξιωματικών μέχρι τη επίβλεψη και την διόρθωση ακόμα και της πιο απλής διαδικασίας ο ίδιος κατάφερε να παγιώσει τα CAΤS για πρώτη φορά σε ένα κέντρο βασικής και προχωρημένης εκπαίδευσης, εξ ορισμού το χειρότερο μέρος για να εφαρμόσει κάποιος βασικά πρότυπα. Τα αποτελέσματα δικαίωσαν τον ίδιο και τους ιθύνοντες στην Αμερικανική ΔΙΔΟΕ οπότε και σταδιακά εφαρμόζονται σε όλες τις μονάδες εκπαίδευσης. Οι μεθοδολογίες ALM περνούν με την σειρά τους σε όλες τις σχολές αξιωματικών.

Διαδικασίες και πρότυπα υπάρχουν όπως τα περιέγραψα. Έχουμε άριστη σχέση με τις ΗΠΑ, ας καλέσουμε κόσμο να μας τα δείξει. Ορίστε μια κοσμογονική ευκαιρία τώρα που ο στρατός δεν ασχολείται με αξιοποίηση νέου υλικού να ασχοληθεί με το καλύτερο και αρχαιότερο όλων, τον Έλληνα Οπλίτη.

http://e-amyna.com/?p=20135