Τμήμα Ειδικών Ομάδων: Το αθέατο δόρυ της Διοίκησης Καταδρομών

Το Τμήμα Ειδικών Ομάδων αποτελεί το μακρύ χέρι της Ε.Φ σε εδάφη επιχειρησιακού ενδιαφέροντος. Το Τμήμα Ειδικών Ομάδων (ΤΕΟ) της Διοίκησης Καταδρομών (ΔΚΔ) της Εθνικής Φρουράς παραμένει, δεκαεπτά χρόνια μετά τη συγκρότησή του, ένα μυστήριο για εχθρούς και φίλους. Αθόρυβα και μεθοδικά εκπαιδεύεται και ενεργεί, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, σε αποστολές μείζονος σημασίας και αποτελεί το μακρύ χέρι της ΕΦ σε εδάφη επιχειρησιακού ενδιαφέροντος. Ο «Φ» παρουσιάζει για πρώτη φορά ένα μέρος των δυνατοτήτων του επίλεκτου αυτού τμήματος αφού η συγκρότηση, ο ειδικός εξοπλισμός, οι αποστολές αλλά και οι επιχειρησιακές του δυνατότητες παραμένουν αυστηρά διαβαθμισμένες.  Η ανάδειξη του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν οι ειδικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια κρίσεων ή πολεμικών συρράξεων και οι πολλαπλές επιπτώσεις που προκαλούν στην έκβαση των σύγχρονων συγκρούσεων, είναι πλέον αδιαμφισβήτητες. Άλλωστε η διατήρηση στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας μεγάλου όγκου τουρκικών δυνάμεων σε καθαρά επιθετική διάταξη και πλήρη πολεμική επάνδρωση, με δυνατότητα αιφνιδιαστικής έναρξης επιχειρήσεων σε διάστημα μερικών μόνον ωρών, και η παράλληλη ύπαρξη – εκτός του τουρκικού συντάγματος καταδρομών (από τρεις μοίρες καταδρομών) – ειδικού τμήματος Βordo Βereli της τουρκοκυπριακής Διοίκησης Δυνάμεων Ασφαλείας (Guvenlik Κuvvetleri Κomuntaligi) στα κατεχόμενα εδάφη, δεν μπορούσε να αφήσει την Εθνική Φρουρά αδιάφορη.

Η πρώτη ομάδα του Τμήματος Ειδικών Ομάδων συγκροτήθηκε το καλοκαίρι του 1995 μετά από απόφαση του ΓΕΕΦ, που λήφθηκε τον Ιούνιο του ιδίου έτους, κατά τη διάρκεια της αρχηγίας του Αντιστρατήγου Νικόλαου Βορβολάκου. Το ΤΕΟ είναι ανεξάρτητη υπομονάδα που υπάγεται επιχειρησιακά, μέσον του Δ/ΔΚΔ, στον Αρχηγό ΓΕΕΦ, και έχει την δυνατότητα να εκτελεί αποστολές σε ολόκληρη την χερσαία επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το προσωπικό του, όπως άλλωστε είναι αναμενόμενο, αποτελείται από μόνιμα στελέχη –υπαξιωματικούς και ΕΠΥ– τα οποία υπηρετούν στο Τμήμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διαδικασία επιλογής είναι παρόμοια με αυτή που εφαρμόζεται σε ανάλογα ειδικά τμήματα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και η αξιολόγηση του προσωπικού που επιθυμεί να υπηρετήσει σε αυτό είναι ιδιαίτερα σχολαστική. Έκτος της επιτυχούς συμπλήρωσης των προβλεπόμενων ειδικών σχολείων εκπαιδεύσεως (καταδρομών, αλεξιπτωτιστών, διαβίωσης-αιχμαλωσίας-διαφυγής, κοκ), απαιτείται η τριετής υπηρεσία σε ενεργές Μοίρες Καταδρομών, πριν γίνει αποδεκτή η αίτησή για τοποθέτηση στο ΤΕΟ. Μετά την εισδοχή στο Τμήμα το προσωπικό ακολουθεί υποχρεωτικά, ανάλογα με την επιχειρησιακή εξειδίκευση που λαμβάνει η κάθε ομάδα, διάφορα άλλα προκεχωρημένα σχολεία εκπαιδεύσεως όπως του Υποβρυχίου Καταστροφέα της ΜΥΚ, το σχολείο ελευθέρας πτώσεως, το σχολείο επιχειρησιακής ελευθέρας πτώσεως και άλλα εξειδικευμένα σχολεία.

Η εκπαίδευση του Τμήματος σε επιχειρησιακά αντικείμενα και τεχνικές ειδικών επιχειρήσεων είναι συνεχής και αδιάκοπη καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ενώ συχνά, αναλόγως της καταστάσεως, το ΤΕΟ συμμετέχει σε διάφορες αποστολές. Κυρίαρχο στοιχείο στο ετήσιο πρόγραμμα του είναι οι συνεχείς αναγνωρίσεις που διεξάγει σε όλη τη χερσαία επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου, από τα Κόκκινα μέχρι και τη Δερύνεια. Το Τμήμα έχει πολύ στενή συνεργασία με την ΜΥΚ της Διοίκησης Ναυτικού, την 460 ΜΕΔ της Διοίκησης Αεροπορίας, την ΜΜΑΔ (Μηχανοκίνητη Μονάδα Άμεσου Δράσεως), τον ΕΑΟ (Ειδικό Αντιτρομοκρατικό Ουλαμό) και την ΜΑΕ (Μοίρα Αεροπορικών Επιχειρήσεων) της Αστυνομίας Κύπρου. Κατά το παρελθόν συνεργάστηκε με το ΕΤΑ, με κλιμάκιο Γάλλων Πεζοναυτών και συμμετείχε σε επιχειρήσεις έρευνας-διάσωσης σε δύσβατες περιοχές της οροσειράς Τροόδους. Το έτος 2000 υπήρξε ορόσημο στην επιχειρησιακή εξέλιξη του Τμήματος μετά την ανανέωση του συμβατικού οπλισμού και των υλικών που διέθετε με ειδικό εξοπλισμό και την ολοκλήρωση της πολεμικής του συγκρότησης. Έκτος της προμήθειας σύγχρονου φορητού οπλισμού της σειράς υποπολυβόλων τύπου FΝ Ρ90 και πιστολιών FΝ FiveSeven διαμετρήματος 5.7χλσ., το ΤΕΟ, κατά τα επόμενα χρόνια, προμηθεύτηκε εξειδικευμένα υλικά υψηλής ποιότητας· από το επίπεδο της ένδυσης-υπόδησης, των εξαρτήσεων και της διαβίωσης μέχρι το επίπεδο του ειδικού εξοπλισμού, των επιχειρησιακών παρελκομένων οπλισμού, των υπερσύγχρονων μέσων επικοινωνιών και υλικών απόρρητης φύσης.

TAMΣ «ΑΟΡΑΤΟΣ-12/1»: Μετά από σχετικές συνεννοήσεις με τη Διοίκηση Καταδρομών διευθετήθηκε η παρακολούθηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων του ειδικού τμήματος, αφού μεγάλο μέρος των τακτικών και των μέσων που χρησιμοποιεί είναι διαβαθμισμένα. Η εξαήμερη Τακτική Άσκηση Μετά Στρατεύματος (ΤΑΜΣ) μικρής κλίμακας με την επωνυμία «ΑΟΡΑΤΟΣ-12/1» σχεδιάστηκε από τη διοίκηση του Τμήματος Ειδικών Ομάδων και εγκρίθηκε, με ελάχιστες τροποποιήσεις σε θέματα συντονισμού, από τη Διοίκηση Καταδρομών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της επιχειρησιακής του αυτονομίας η ΔΚΔ παρέχει μεγάλη ελευθερία στο σχεδιασμό και την εκτέλεση των εκπαιδευτικών του δραστηριοτήτων αλλά και των πολεμικών του αποστολών. Η διοίκηση του ΤΕΟ, υποβοηθούμενη από μικρό αριθμό πολύ έμπειρων μονίμων υπαξιωματικών που στελεχώνουν την Ομάδα Επιχειρήσεων του Τμήματος, σχεδίασε με μεγάλη επιμέλεια το σενάριο της τακτικής άσκησης. Για την καλλιέργεια πνεύματος αυτονομίας και πρωτοβουλίας των ειδικών ομάδων, η τακτική πλαισίωση και η εξέλιξη της δραστηριότητας σκοπίμως δεν γνωστοποιήθηκε στο προσωπικό των συμμετεχουσών ομάδων. Η συγκεκριμένη διαδικασία παρέχει σημαντικά πλεονεκτήματα αφού το ολιγομελές προσωπικό εξοικειώνεται στην αυτόνομη δράση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ψυχικού σθένους για την αντιμετώπιση διαφόρων άγνωστων καταστάσεων υπό συναισθηματική πίεση.

Η διεξαγωγή της τακτικής άσκησης είχε δύο κύριους σκοπούς:
α) Την επιχειρησιακή αξιολόγηση – από τη διοίκηση του ΤΕΟ της ικανότητας των οργανικών του ομάδων να επιχειρούν αυτόνομα, να ενεργούν και να επιβιώνουν σε εχθρικό έδαφος, να ανασυγκροτούνται και να ενεργούν εναντίον του εχθρού βάσει των δικών τους εκτιμήσεων μετά από απώλεια επαφής με τη διοίκηση του Τμήματος, και να οργανώνουν τη διαφυγή τους σε περίπτωση δυσμενούς εξέλιξης της αποστολής τους·
β) Την αξιολόγηση της διοίκησης του ΤΕΟ – από τη Διοίκηση Καταδρομών – και συγκεκριμένα της ικανότητας σχεδιασμού μεικτών αποστολών (με άλλα κλιμάκια που το υποστηρίζουν) και ελέγχου των αυτόνομων ομάδων του κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων.

Η ΤΑΜΣ «ΑΟΡΑΤΟΣ-12/1» άρχιζει με την έκδοση προειδοποιητικής διαταγής από τη ΔΚΔ προς το ειδικό τμήμα. Ο Διοικητής του ΤΕΟ συγκεντρώνει άμεσα τους επικεφαλής ομαδάρχες των ομάδων οι οποίοι με τη σειρά τους ενημερώνουν τους άνδρες τους. Λόγω των χαρακτηριστικών της εχθρικής απειλής (μέγεθος απειλής, επιθετική διάταξη κατοχικών στρατευμάτων, πολεμική επάνδρωση, κοκ) και των ιδιαιτεροτήτων του κυπριακού επιχειρησιακού περιβάλλοντος (έλλειψη επιχειρησιακού βάθους, εχθρική ικανότητα διεξαγωγής επιθετικών επιχειρήσεων με ελάχιστη προειδοποίηση, εκμετάλλευση ουδετέρας ζώνης, κοκ) η ενεργοποίηση της Εθνικής Φρουράς για την αντιμετώπιση θερμού επεισοδίου, κρίσεως ή συρράξεως, προσλαμβάνει εντελώς διαφορετική διάσταση από τον χερσαίο ή νησιωτικό ελλαδικό χώρο όπου η στρατηγική προειδοποίηση κατά τη διάρκεια κλιμάκωσης ανέρχεται σε μερικά 24ώρα (τουλάχιστον 48 ώρες). Οι ομαδάρχες θέτουν σε ετοιμότητα τους άνδρες τους για ταχεία αραίωση του τμήματος σε Προωθημένο Χώρο Διασποράς (ΠΧΔ) σε ημιορεινή περιοχή της επαρχίας Λευκωσίας. Με προειδοποίηση 15 λεπτών το Τμήμα διατάζεται να κινηθεί προς τον ΠΧΔ «Κ161» (κωδική ονομασία για σκοπούς άσκησης) και οι ομάδες αρχίζουν να κινούνται αυτόνομα προς τον προορισμό τους χωρίς να προσελκύουν το ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της κίνησής τους στο οδικό δίκτυο. Η τακτική πλαισίωση της άσκησης –η οποία εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη στο προσωπικό των ειδικών ομάδων– προβλέπει την ανάπτυξη αριθμού ομάδων σε ολόκληρη σχεδόν τη χερσαία επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου με κλιμάκωση ενεργειών. Επιδίωξη της διοίκησης του ΤΕΟ είναι η εκμετάλλευση της μορφολογίας του κυπριακού εδάφους και των συχνών μεταβολών και διακυμάνσεων που παρουσιάζει σε περιοχές επιχειρησιακού ενδιαφέροντος και η ταυτόχρονη δράση αυτόνομων ομάδων σε δασώδης ορεινές περιοχές, σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες και εντός κατοικημένων τόπων.

Προοπτικές των Ειδικών Δυνάμεων: Παρά τη μακροχρόνια απουσία ούριου ανέμου στην ΕΦ την τελευταία δεκαετία, η Διοίκηση Καταδρομών, με τις προσπαθείς των διοικητών της και τους αξιέπαινους κόπους του μόνιμου και κληρωτού προσωπικού της, κατάφερε σε αυτή τη δεκαετία της πολιτικής-πολιτειακής οπισθοδρόμησης και της κοινωνικής απαξίωσης των εθνικών αξιών, να κρατήσει πολύ ψηλά το επίπεδο, το ήθος, την πειθαρχία, και την επιχειρησιακή ετοιμότητα των Δυνάμεων Καταδρομών στην Κύπρο. Η παρουσία στην αρχηγεία της ΓΕΕΦ του Αντιστρατήγου Στυλιανού Νάση και η αφοσίωση που επιδεικνύει για την επιχειρησιακή αναδόμηση της ΕΦ έχει καταλυτικές συνέπειες για τη μελλοντική πορεία και μετεξέλιξη των ειδικών δυνάμεων στη μεγαλόνησο. Ο Αρχηγός, έχοντας ουσιαστική αντίληψη της διεξαγωγής ειδικών επιχειρήσεων στο διεθνές περιβάλλον αλλά και πλήρη συναίσθηση της κατοχικής απειλής, προωθεί κρίσιμες επιχειρησιακές αλλαγές για αναβάθμιση τόσο του ρόλου και των αποστολών του ΤΕΟ όσο και της επιχειρησιακής αξιοποίησης της ΔΚΔ. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ουσιαστική ενίσχυση (οπλισμός, αποστολές, συγκρότηση, πολεμική οροφή) του Τμήματος Ειδικών Ομάδων και του επιχειρησιακού ρόλου των Μοιρών Καταδρομών (κληρωτό προσωπικό, μόνιμα στελέχη, οπλισμός, αποστολές, ειδικές επιχειρήσεις). Το επιχειρησιακό όραμα του Α/ΓΕΕΦ σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα της ΔΚΔ, το υψηλό επίπεδο των αξιωματικών και υπαξιωματικών που υπηρετούν στις Δυνάμεις Καταδρομών της ΕΦ και την πολύτιμη ελλαδική στρατιωτική παρουσία, αποτελούν ελπιδοφόρα συγκυρία για τη μελλοντική πορεία των ειδικών δυνάμεων στην ημικατεχόμενη εσχατιά του Ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πέτρος Σαββίδης, Μ.Ρhil. Ηistory (Glasgow) για την εφημερίδα Φιλελεύθερος. Το ρεπορτάζ παρουσιάζεται στο περιοδικό αμυντικών θεμάτων Δούρειος Ίππος, τεύχος 11, Ιούνιος 2012.