Περί «κορυφαίων» ελληνικών πανεπιστημίων

Τ​​ην 28η-9-2016, στην ομιλία του στη Βουλή σχετικά με την Παιδεία ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται «στο κορυφαίο 5% σε παγκόσμιο επίπεδο». Οπως είπε ο κ. Αλ. Τσίπρας, τέτοιες μετρήσεις είναι βασισμένες σε κριτήρια με πολλά ερωτήματα αλλά, αφού τις δέχτηκε και τις ανέφερε, ας δούμε τι σημαίνει αυτό που είπε. Στον κόσμο υπάρχουν τουλάχιστον 26.000 πανεπιστήμια· άρα μας λέει ότι τα ελληνικά είναι στα πρώτα 1.300. Αυτός ο αριθμός κάνει το επίθετο «κορυφαία» τουλάχιστον ακατάλληλο. Δυστυχώς, ο ίδιος απλώς αναπαράγει μια γενικότερη εντύπωση για την οποία μεγάλη ευθύνη φέρουν τα ελληνικά ΜΜΕ. Ας δούμε ένα παράδειγμα.

Η γνωστή αξιολόγηση QS Rankings του 2016 αναφέρθηκε στον ελληνικό τύπο με τίτλους όπως «Πέντε ελληνικά πανεπιστήμια στα 700 κορυφαία του κόσμου». Τα δημοσιεύματα όμως δεν ανέφεραν ότι σε καλύτερη θέση από το πρώτο ελληνικό (που είναι στη θέση 395) βρίσκονται 180 (εκατόν ογδόντα) ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Και η σειρά των ελληνικών πανεπιστημίων σ’ αυτή την αξιολόγηση δεν συνδέεται με το ότι είμαστε μικρή χώρα· σε καλύτερη θέση απ’ το πρώτο ελληνικό υπάρχουν 57 πανεπιστήμια από 15 χώρες μικρότερες σε πληθυσμό από την Ελλάδα, απ’ όλο τον κόσμο. Ούτε συνδέεται ευθέως με την οικονομία· σε καλύτερη θέση απ’ το πρώτο ελληνικό υπάρχουν 27 πανεπιστήμια από 14 χώρες με μικρότερο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα ανά κεφαλή από την Ελλάδα, π.χ., τέσσερα πανεπιστήμια από την Αργεντινή, δύο από τη Χιλή, δύο από την Κολομβία, ένα από την Αίγυπτο, δύο από το Μεξικό, δύο από τη Νότιο Αφρική, κ.λπ. Χωρίς τέτοιες πληροφορίες, τις οποίες έπρεπε να παρέχει ο τύπος όποτε μιλάει για αξιολογήσεις πανεπιστήμιων, στους περισσότερους αναγνώστες –και στον κ. Τσίπρα– μένει μόνο η εντύπωση ότι, γενικώς και αορίστως, τα πανεπιστήμια μας είναι «από τα κορυφαία». Θα ήταν πολύ πιο εποικοδομητικό οι τίτλοι στις εφημερίδες να ήταν του τύπου «Κανένα ελληνικό πανεπιστήμιο στα πρώτα 350», έτσι ώστε να συνεισφέρουν στη συνειδητοποίηση του προβλήματος, αντί σε «παραισθήσεις» ότι δεν έχουμε πρόβλημα.

Τα ελληνικά πανεπιστήμια θα ήταν σε ακόμα χειρότερη –πολύ χειρότερη– σειρά αν οι διεθνείς αξιολογήσεις είχαν κριτήρια που περιελάμβαναν τις συνθήκες εργασίας και φοίτησης. Αλλά δεν έχουν, φαντάζομαι επειδή για τους αξιολογητές δεν γεννάται τέτοιο θέμα. Οι ξένοι δεν φαντάζονται σε τι χάος αναγκάζονται να συνυπάρχουν και να δουλεύουν οι Ελληνες φοιτητές και καθηγητές. Εχω φοιτήσει, και έχω διδάξει, στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, και έχω επισκεφθεί για συνεργασίες και διαλέξεις πολλά πανεπιστήμια στη Βόρειο Αμερική, στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική και στην Ασία. Πουθενά δεν έχω δει πανεπιστήμια στα οποία να επικρατούν οι φρικτές συνθήκες που υπάρχουν στα δικά μας. Οσο δε για τις επιτυχίες των Ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό, αυτές δεν δείχνουν την ποιότητα των ελληνικών πανεπιστημίων, όπως ισχυρίζεται ο πρωθυπουργός, αλλά το αντίθετο: οφείλονται στο ότι δυσανάλογα πολλοί καλοί φεύγουν στο εξωτερικό λόγω της κατάστασης των ελληνικών πανεπιστημίων (ενώ, π.χ., οι αντίστοιχοι Σουηδοί μένουν στη χώρα τους και συνεισφέρουν στην ευημερία της). Ο κ. Τσίπρας ίσως δεν έχει προσωπικό μέτρο σύγκρισης. Την επόμενη φορά που θα επισκεφθεί τις ΗΠΑ, τον προσκαλώ να τον ξεναγήσω στο πανεπιστήμιο όπου δουλεύω, για να δει πώς είναι ένα περιβάλλον που παροτρύνει τους φοιτητές να σπουδάσουν και να ερευνήσουν· να συνεργαστούν, όχι σε καταλήψεις, αλλά στην απόκτηση και παραγωγή γνώσης. Ή, αν έχει πρόβλημα με το ότι το πανεπιστήμιο είναι ιδιωτικό, μπορώ να τον πάω στα δημόσια πανεπιστήμια στα οποία σπούδασα, όπου θα δει τα ίδια πράγματα.

Γιάννης Τσιβίδης (καθηγητής του Παν/μίου Columbia Νέας Υόρκης, πρώην καθηγητής του ΕΜΠ)

http://www.kathimerini.gr/880724/opinion/epikairothta/politikh/peri-koryfaiwn-ellhnikwn-panepisthmiwn