Η Ελληνική αποτροπή έχει καταρρεύσει.

Η θεωρία της αποτροπής υποθέτει ότι οι αντίπαλοι είναι ορθολογικοί δρώντες και λαμβάνουν στρατηγικές αποφάσεις βασισμένοι στη λογική του “κόστους έναντι οφέλους”: Αυξάνοντας το κόστος σε θύματα και καταστροφές, πέρα από αυτό που μπορεί να ανεχτεί ο αντίπαλος, θα εξαναγκαστεί ή θα αποθαρρυνθεί να λάβει ή να απόσχει από συγκεκριμένους τρόπους ενεργείας. Αποδίδοντας λογική και στα δύο μέρη, η θεωρία της αποτροπής συχνά αντιμετωπίζει τον εχθρό με υπερβολικά απλοϊκό τρόπο όχι ως έναν ανεξάρτητο δρώντα, ο οποίος είναι πιθανό να ακολουθήσει αποκλίνουσες πορείες δράσης, αλλά ως ένα μέρος που υιοθετεί στρατηγικές σύμφωνες με τις δικές μας προσδοκίες.

Υπάρχουν αντίπαλοι που είναι πολύ δύσκολο να αποτραπούν. Τέτοιοι αντίπαλοι μπορεί να ανήκουν σε τρεις κατηγορίες.

• Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από εκείνους που δεν έχουν ευαισθησία στις απώλειες ή στο κόστος που ίσως φανταζόμαστε ότι μπορεί να τους αποτρέψει. Ο Στάλιν μετά τη γερμανική εισβολή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναμφισβήτητα ήταν πρόθυμος να θυσιάσει εκατομμύρια για να πετύχει τον σκοπό του και μάλλον το ίδιο συμβαίνει και με τον Πούτιν. Η Κίνα έχει μακρά ιστορία εμπλοκής σε πολέμους με απίστευτα μεγάλες ανθρώπινες απώλειες. O ιαπωνικός στρατός στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν περισσότερο από πρόθυμος να κάνει πράγματα που θα ήταν ανήκουστα σε άλλους στρατούς.
• Η δεύτερη κατηγορία είναι εκείνοι που χαίρονται με την προοπτική του θανάτου. Η προοπτική του θανάτου αντί να αποτρέπει, γίνεται αντιληπτή ως ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτεί κανείς. Τα προφανή σύγχρονα παραδείγματα είναι ομάδες τζιχαντιστών που κηρύττουν τη δόξα του μαρτυρίου.
• Η τρίτη κατηγορία αποτελείται από εκείνους για τους οποίους η προοπτική της καταστροφικής βίας εξυπηρετεί τα στρατηγικά τους συμφέροντα. Η Χαμάς, η οποία χαιρετίζει ξεκάθαρα την ισραηλινή βία κατά των Παλαιστινίων αμάχων, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, επειδή θεωρεί ότι το αποτέλεσμα την ενισχύει, αποδυναμώνοντας παράλληλα την ισραηλινή πλευρά.

Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υιοθέτηση της αποτροπής στο στρατηγικό μας δόγμα;

Πρώτον, η Τουρκία έχει καταφέρει τα εξής:

• Έχει δηλώσει με κάθε επισημότητα ότι η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, ένα νόμιμο δικαίωμα, αποτελεί αιτία πολέμου. Το αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να μην επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, ακόμη και σε περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία.
• Πρόβαλε από το 1996 τη θεωρία περί “γκρίζων ζωνών” με αφορμή την κρίση στα Ίμια. Στη συνέχεια και μέχρι σήμερα, διεκδικεί τμήματα της ελληνικής επικράτειας, αφού οι νησίδες που αρχικά χαρακτηρίζονταν «γκρίζες ζώνες» έγιναν «τουρκικά νησιά υπό ελληνική κατοχή».
• Με το τουρκολιβυκό μνημόνιο επιχειρεί να ακυρώσει την ελληνική ΑΟΖ της Κρήτης, της Κάσου, της Καρπάθου και της Ρόδου.
• Η Ελλάδα να μην καταθέτει συντεταγμένες για τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ, ως απάντηση στις τουρκικές συντεταγμένες.
• Να παρουσιάσει τη “Γαλάζια Πατρίδα” ουσιαστικά ως επίσημο τουρκικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο αμφισβητεί την κυριαρχία των ελληνικών νησιών του Αιγαίου καθώς και της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.
• Η Ελλάδα να παγώσει την πόντιση του καλωδίου για την ηλεκτρική σύνδεση Ελλάδας-Κύπρου.

Δεύτερον, οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες, αντιλαμβάνονται την αποτροπή ως μια στρατηγική χωρίς ρίσκο, ή είναι απρόθυμες να διακινδυνεύσουν κλιμάκωση σε μια κρίση. Ωστόσο, χωρίς τη διάθεση κλιμάκωσης, ακόμη και έως το επίπεδο της σύγκρουσης, η αποτροπή δεν λειτουργεί. Η αποτροπή δεν προκύπτει κρεμώντας μια πινακίδα «Προσοχή ο Σκύλος Δαγκώνει», αν ο σκύλος δεν δαγκώνει, ή πολύ χειρότερα αν δεν υπάρχει σκύλος!

Τρίτον, με την αποτροπή η χρήση βίας απέκτησε λειτουργίες που δεν συνεπάγονται πόλεμο, αποσυνδέθηκε από την πραγματική μάχη. Οι επιπτώσεις αυτής της εξέλιξης είναι διττές. Αφενός μεν η πραγματική διεξαγωγή του πολέμου μελετάται ελάχιστα, με αποτέλεσμα η στρατηγική να μην δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ίδια την πολεμική σύγκρουση. Αφετέρου δε και ως απότοκο του προηγουμένου, οι στρατιωτικοί έχουν μειωμένο ρόλο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη της στρατηγικής.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ελληνική αποτροπή έχει καταρρεύσει, είναι ένα πουκάμισο αδειανό και δεν πρόκειται να αναστηθεί με λόγια που προορίζονται μάλλον για εσωτερική κατανάλωση. Θεωρούμε ότι η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει δύο πρακτικές.

• Πρώτον, να αντιδρά σε όλες τις ενέργειες της Τουρκίας που “ροκανίζουν” την εθνική κυριαρχία, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερο ρίσκο και θέτοντας το δίλημμα της κλιμάκωσης στην αντίπαλη πλευρά.
• Δεύτερον, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην πολεμική, τη στρατιωτική στρατηγική, διότι τον πόλεμο δεν τον αποφεύγεις όταν τον εξορκίζεις, αλλά όταν προετοιμάζεσαι καλύτερα για να τον διεξαγάγεις. Χρειάζεται να απενεχοποιήσουμε τον πόλεμο στη δημόσια συζήτηση και να επαναφέρουμε στη σκέψη μας τη διεξαγωγή του πολέμου, σε αντίθεση με την αποφυγή του. Είναι πιο κοντά στον πόλεμο η Δανία η οποία πρόκειται να προχωρήσει σε υποχρεωτική στράτευση των γυναικών, ή η Σουηδία που μοιράζει φυλλάδια με οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες σε περίπτωση πολέμου;

Μετά από τις αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια, χρειαζόμαστε μια νέα στρατιωτική στρατηγική, με πραγματικά καινοτόμες και πρωτότυπες ιδέες. Η Ελλάδα έχει αμυντικό δόγμα στο στρατηγικό επίπεδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να διαταχθούμε ώμο με ώμο για να εμποδίσουμε τους Τούρκους. Όσο μεγεθύνονται οι δυνατότητες της Τουρκίας, άλλο τόσο αυξάνεται η ανάγκη για διενέργεια από μέρους μας επιθετικών ενεργειών στο επιχειρησιακό και στο τακτικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε ισχύ πυρός και όχι απλώς μερικές δεκάδες όπλα μακρού πλήγματος και ταυτόχρονα έχουμε ανάγκη και του ελιγμού. Η στρατηγική μας πρέπει να καθορίζει τους στόχους που θα υπηρετούν τα εξοπλιστικά προγράμματα, αντί να συμβαίνει το αντίθετο.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποιος θα αναλάβει την υλοποίηση αυτών των στρατηγικών, όταν οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες πάσχουν από φοβικό σύνδρομο έναντι της Τουρκίας. Αν συνεχίσουμε την ίδια πολιτική, η Τουρκία δεν θα χρειαστεί καν να κάνει πόλεμο επειδή θα κερδίζει συνεχώς έδαφος (μεταφορικά ή όχι) και εμείς θα είμαστε ικανοποιημένοι ότι αποφύγαμε τον πόλεμο. Πάντως, μια δοκιμή σθεναρής στάσης εκ μέρους μας θα είναι αν θα εγκαταστήσουμε στα νησιά του Αιγαίου τα αντιαεροπορικά και πυραυλικά συστήματα, των οποίων την αναγγελία προμήθειας αναμένουμε, ενάντια στην ολοένα και πιο έντονα διακηρυγμένη θέση της Τουρκίας για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Ελπίζουμε να μην συμβεί κάτι ανάλογο με τους S-300 στην Κύπρο, δηλαδή να τοποθετήσουμε τα συστήματα αυτά στην ηπειρωτική Ελλάδα και να δηλώνουμε ότι θα μεταφερθούν στα νησιά όταν χρειαστεί.

Αντιστράτηγος(ε.α) Γκαρτζονίκας Παναγιώτης